خبرگزاری شبستان: چشم هایش را که باز می کند اول می رود سراغ کامپیوتر یا همان رایانه خودمان، دکمه استارت را می زند، بعد اگر فرصتی دست داد به اطرافیانش سلام می کند یا حتی سراغ صبحانه می رود؛ جذابیت های وب گردی و بازی های تازه به بازار آمده آنقدر برایش زیاد است که نمی فهمد کی شب می شود، نیمه شب می خوابد و فردا دوباره از نو همه چیز آغاز می شود!
چند هفته ایست که اوقات فراغت دانش آموزان آغاز شده و برخی خانواده ها بی تفاوت از کنار این موضوع می گذرند غافل از آنکه دنیای غرب برای همسو کردن افکار و هویت جوانان سعی بر همسو ساختن رفتارها و سبک زندگی نسل جوان با سیاست های خود را دارند و در این شرایط اوقات فراغتی که می تواند فرصت مناسبی برای هویت سازی جوانان باشد گاهی به هویت سوزی تبدیل می شود.
بی شک جوانان مهمترین سرمایه های هر جامعه محسوب می شوند که باید در برنامه ریزی های اوقات فراغت به هویت بخشی و شکل دهی به هویت فردی و اجتماعی آنان توجه جدی داشت و تقویت الگوها راه موثری برای رسیدن به این هدف است.
درایت دولتمردان در برنامه ریزی های اوقات فراغت
به عقیده کارشناسان مسائل اجتماعی، اوقات فراغت نسل جوان موضوع مهمی است که تعمق و تأمل جدی دولتمردان و برنامه‌ریزان فرهنگی و اجتماعی کشور را می‌طلبد تا با درایت و هوشمندی، از آن برای شکوفایی استعدادهای عاطفی، ذهنی و روانی این نسل از جامعه و بازسازی اندیشه و اعتلای شخصیت آنان به نحو مطلوب استفاده کنند.
بر این اساس درایت و هوشمندی دولت‌ها ایجاب می‌کند که با تلاش و کوشش جمعی و بهره‌گیری از توانایی‌ها و امکانات ملی، فضاهای سالم فرهنگی برای پرورش روح و روان شفاف و روشن نوجوانان و جوانان فراهم شود. در چنین حالتی اگر فضای اوقات فراغت خوب و مطلوب اداره شود می تواند هویت ساز و اگر این فضا با بی توجهی و بی تدبیری مدیریت و تنها پر شود، می تواند هویت سوز باشد که متاسفانه گاهی اوقات سیستم غنی سازی اوقات فراغت ما در راستای هویت سازی نوجوانان و جوانان ایرانی نیست.
هویت بخشی به جوانان
عبدالکریم خیامی جامعه شناس در این باره به شبستان می گوید: در زندگی کنونی اوقات فراغت به عنوان یک صنعت بزرگ و مهم مطرح است و دارای جنبه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و هویت‌ساز است.
به گفته وی، باید برای درک مفهوم جدید اوقات فراغت تلاش کرد و نباید به اوقات فراغت به عنوان یک وقت درجه دوم در مقابل کار نگاه کرد.
خیامی بر این باور است که امروزه اکثر افراد جامعه وقت بیشتری را برای اوقات فراغت دارند و این زمان می‌تواند بر افکار، عقیده، آداب و رسوم و ارتباطات میان فردی و جمعی آنها تأثیر گذارد و در بهترین حالت برنامه‌های اوقات فراغت باید به ساختن هویت جوانان کمک کند.
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه اوقات فراغت می‌تواند هویت‌بخش باشد، می افزاید: افراد در زمان اوقات فراغت دوستان خود را انتخاب می‌کنند و آزادی بیشتری برای بروز هویت خود دارند.
وی در خصوص نقش مهم اوقات فراغت در ایجاد سرمایه اجتماعی نیز می گوید: سرمایه اجتماعی دارای ارکان مختلفی مانند اعتماد عمومی، مشارکت گروهی و جمعی است که این عناصر در ساعات اداری تحت مقررات رسمی قرار دارند و فرد در اوقات فراغت زمان بیشتری برای بروز خلاقیت‌های فردی خود، و اعتماد عمومی به سایرین دارد و بیشتر می‌تواند در فعالیت‌های جمعی مشارکت داشته باشد.
مدیریت خانواده ها در این میان کجا ایستاده؟
به عقیده خیامی برقراری تعادل میان فعالیت‌های جمعی و شخصی در اوقات فراغت ضروری است و اکثر کارشناسان به انجام بیشتر فعالیت‌های جمعی در اوقات فراغت توصیه می‌کنند و بر این اساس است که تحقیقات اجتماعی نشان می‌دهد جوانانی که فعالیت جمعی بیشتری دارند از سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار هستند.
این کارشناس مسائل اجتماعی درباره سیاستگذاری‌ها در زمینه اوقات فراغت بر این باور است که سیاستگذاری‌ها در این زمینه باید به‌گونه‌ای باشد که سلیقه، سن، جنس و تحصیلات مختلف را پوشش دهد و مسئولان باید با شناخت کامل از طیف متنوع جامعه، در این زمینه اقدام به تصمیم‌گیری کنند.
وی ادامه می دهد: خانواده‌ها نیز باید اوقات فراغت فرزندان خود را مدیریت کنند و بخشی از زمان اوقات فراغت حول محور خانواده گذرانده شود.
غفلت از نحوه گذران اوقات فراغت جوانان = فاجعه ای ملی
در دنیای معاصر خیر و شر؛ واقعیت و آرمان؛ زشتی و زیبایی؛ غفلت و بیداری، فقر و غنا؛ ماده و معنا؛ جهل و معرفت و جور و عدالت عرصه فکر و اندیشه نسل جوان را دستخوش دوگانگی و آرامش آنان را دچار آشفتگی کرده است. امروزه جوانان بیشتر از گذشته به ایمان و باور و هویت نیازمند هستند تا زندگی آنان را مطبوع سازد و با شکست قالب‌های موروثی و تحمیلی، آزادی، آگاهی و عزت و شرافت آنان را تضمین کند. آنچه مسلم است؛ فعالیت‌های اجتماعی، درسی و کاری، تنها بخش محدودی از زندگی نسل جوان را پوشش می‌دهد و ناگزیر بخش وسیعی از وقت آزاد و فراغت آنان در خانواده، محول، خوابگاه‌ها و عرصه‌های آزاد اجتماعی می‌گذرد که از حوزه نفوذ مستقیم و برنامه‌های هدایتی دولت‌ها خارج است.
به عقیده جامعه شناسان اوقات فراغت، تجربه‌ای است که فرد هنگام رهایی از الزامات کار روزانه بر اساس تمایلات و رضایت شخصی انتخاب می‌کند و در جریان آن جسم، فکر و شخصیت او رشد و پرورش می‌یابد. برخی از آنان بر این باورند که اوقات فراغت در عصر ما به جای آنکه ارزش و اعتبار فرهنگی پیدا کند، به صورت وسیله‌ای برای لذت‌جویی و در نهایت عامل غفلت و فراموشی جوانان شده است و اگرچه فراغت نتیجه گزینش آزادانه انسان در برابر فرصت‌های زندگی است ولی غفلت از نحوه گذران وقت جوانان که سرمایه ملی هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند، فاجعه‌ای ملی در پی خواهد داشت.
گاه اتفاق می‌افتد که جوانان و دانشجویان به امید بهروزی و شادکامی، زمان فراغت را به تناسب موقعیت و امکانات شخصی سپری می‌کنند ولی اغلب از ارزش تربیتی و فرهنگی آن غفلت می‌ورزند؛ همچنین فقدان سیاست روشن، منسجم و مدون در خصوص تجربه زندگی دانشجویان در اوقات فراغت نیز آشفتگی‌ها را تشدید و اعمال سلیقه‌ها را تثبیت می‌کند.
وقتی برنامه ریزی های غلط خانواده ها مشکل آفرین می شود
سید جواد آرامی، روانشناس در گفت و گو با خبرنگار شبستان می گوید: متاسفانه برنامه ریزی خانواده های برای اوقات فراغت به فرصت سوزی این اوقات منتهی می شود در حالیکه اوقات فراغت نیازمند برنامه ریزی صحیح و مطلوب است، البته خود فرد نقش بسیار مهمی را در این بین برعهده دارد که متاسفانه برخی برنامه ریزی ها سبب از بین رفتن زمان و به هدررفتن اوقات فراغت می شود.
به گفته وی، اوقات فراغت عملا به معنای جدایی یا دوری از موضوعی مطرح می شود اما در معنای مصطلح آن در مورد دانش آموز یا دانشجویی به کار گرفته می شود که از تحصیل فاصله گرفته است و برنامه درسی و تحصیلی مشخصی در دوره ای از سال را ندارد.
آرامی برخی برنامه ریزی ها برای اوقات فراغت را موجب واردشدن صدمات جبران ناپذیری به نوجوانان و جوانان می داند و بر این باور است که اگر خانواده ای تصمیم دارد فرزندش را تحت آموزش معینی قرار دهد باید توجه داشته باشد که آیا زمان مورد نظر برای فراگیری این آموزش فرا رسیده است یا خیر.
این روانشناس می گوید: اوقات فراغت از جنبه های بسیاری دارای اهمیت است، همین که فرد برای این دوران برنامه ریزی می کند و به این وسیله می تواند خود را بیابد، استعدادهایش را بشناسد و بداند که چه رشته تحصیلی و چه شغلی را انتخاب کند.
وی می افزاید: گاهی اوقات برنامه ریزی های اوقات فراغت شبیه یک برنامه از پیش تعیین شده است که نوجوان هیچ نقشی در آن ندارد و انگیزه و علاقه او نیز در آن به هیچ عنوان دخیل نیست بنابراین قرارگرفتن فرد در این شرایط باعث می شود که یادگیری های او هیچگاه به مهارت تبدیل نشود.
درست برنامه ریزی کنید
به نظر می رسد، پرکردن بهینه اوقات فراغت، مسئله ای است که مجموعه فرهنگی وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باید بر روی آن دقت و برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند زیرا بارزترین ویژگی اوقات فراغت، آزادی انتخاب و نوع فعالیت است و تجویز انجام بعضی فعالیت‌ها برای نوجوانان و جوانان سبب عدم استقبال آنان از این برنامه ها می‌شود. این در حالیست که اگر فراغت از جهتی زیرسلطه و عقیده افراد دیگری غیر از خود جوانان باشد، دیگر فراغت محسوب نمی‌شود و دانستن این نکته که دانشجو در اوقات فراغت خود دست به چه انتخاب‌هایی می‌زند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
واقعیت آن است که در بسیاری از موارد، شاهد آمار بزه و رفتارهای ناهنجار اجتماعی دربین برخی نوجوانان و جوانان هستیم که این مسئله نشات گرفته از عدم برنامه برای غنی‌سازی اوقات بیکاری است؛ به طوری که همنشینی با دوستان ناباب و حضور دربرنامه های محفلی آنان به بروز ناهنجاری کمک می کند و در نهایت برخی از آنان را در دام خود گرفتار می کند.
در این میان نقش و تأثیر فرهنگ و هویت اسلامی_ ایرانی در پر کردن بهینه اوقات فراغت و شکل‌گیری شخصیت نوجوانان و جوانان تاثیر بسزایی دارد و می طلبد تا متولیان اوقات فراغت بیشتر از گذشته به مولفه هویت بخشی به جوانان در برنامه ریزی هایشان توجه کنند.
پایان پیام/
نظر شما