به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی در آیین افتتاح سومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی با بیان اینکه از دیرباز یکی از دغدغه های برخی صاحب نظران در حوزه علوم انسانی تحول این علوم بوده است، اظهار کرد: علوم انسانی کنش انسان ها است از روی فکر و اراده و این امر مربوط به برخی از مختصات فرهنگی دینی کشورها می شود؛ بنابراین، جا دارد در علوم انسانی غور بیشتری نسبت به دیگر ساحت های علم داشته باشیم.
وی با بیان اینکه بزرگان بسیاری همچون شهید مطهری و شهید صدر لابلای آثار خود نظریه هایی مطرح کردند و این نشاندهنده دغدغه آنها است، ادامه داد: بنابراین، دغدغه عده زیادی از صاحب نظران اعم از حوزوی و دانشگاهی بحث تحول علوم است که این دغدغه تصنعی نبوده و اصیل است که اشارات رهبری، این دغدغه را میان صاحب نظران تشدید می کند.
لاریجانی با بیان اینکه تکون همه علوم اعم از علوم انسانی و سایر علم ها بر اثر یک اصول موضوعه و متعارف است، تصریح کرد: اصول موضوعه برخلاف اصول متعارف بدیهی نیستند و انتخاب اصول موضوعه همیشه اینگونه نیست که امری جامع میان تمام افکار باشند لذا این اصول یک انتخاب قلمداد می شوند.
وی در ادامه سخنان خود با طرح مثالی بیان کرد: فرض کنید در ریاضیات وقتی هندسه اقلیدوسی مطرح بود یک اصول موضوعه ای بیان می شد که نیاز به یک مدل در آن داشتیم اما بعدها مشخص شد این مسئله نمی تواند نورافکنی روی حقیقت داشته باشد لذا هندسه های دیگر مطرح شد.
لاریجانی با بیان اینکه در علوم انسانی نیز انتخاب ها می تواند بر اساس برداشت هایی از کنش های انسان ها باشد، تاکید کرد: اصول موضوعه در علوم انسانی می تواند مسیرها را در حقیقت یابی متفاوت کند به طور مثال یکی از اصول موضوعه دکارت این است که در فلسفه هر امری روشن باشد باید به عنوان یک مسئله بدیهی در نظر گرفته شود؛ فلسفه های ما نیز همین طور بوده و ممکن است ما هم از یک اصول موضوعه خاصی استفاده کنیم اما آنها را بیان نکنیم، بنابراین وقتی درباره علم اعم از انسانی و غیر انسانی صحبت می کنیم ابتدا ذهن به این سمت می رود که اصول موضوعه آن چیست.
رییس مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در حوزه علوم انسانی به دلیل اینکه در خصوص رفتار انسان ها به صورت فردی یا جمعی صحبت می شود مختصات فکری، فرهنگی و ارزشی مورد توجه قرار می گیرند.
وی اضافه کرد: مسئله دوم آن است که باید ببینیم انتظار ما از علوم انسانی اسلامی یا بومی یا هر نام دیگری که می توان بر آن گذاشت تا چه میزان است البته در اینکه تعریف علوم انسانی چیست آرای مختلفی وجود دارد؛ یک زمان تصور ما این است به دلیل آنکه این علوم پسوند اسلامی دارد بنابراین، امری عام و جاودانه است که بعید است این برداشت را داشته باشیم چون جنس این علوم، جنس علم است بنابراین نمی توان گفت امری جاودان و همیشگی است به دلیل آنکه علم ظرفیت رشد و تکامل را دارد.
لاریجانی ابراز کرد: اصولا در خصوص سیستم هایی که بر اساس اصول موضوعه ساخته می شود این سوال مطرح است که آیا این علم قابلیت آن را دارد که جاودانه بوده و تمام حقایق را پوشش دهد؟
وی در ادامه اظهار کرد: بنابراین، اگر ما نقد دینی را در کنار علوم انسانی مطرح می کنیم، باید توجه داشته باشیم این امر وحی منزل نبوده بلکه امری انسانی است.
لاریجانی با تاکید بر اینکه هر سیستم اصول موضوعه ای نقش دارد و نمی توان ادعا کرد که می تواند تمام حقایق را بپوشاند، تصریح کرد: سطح انتظار ما از این موضوع یعنی از علوم انسانی اسلامی باید در حد معقول باشد و نباید سطح انتظار ما در خصوص این علوم همچون قرآن که وحی منزل است باشد بلکه علوم انسانی، دست ساز بشر بوده که می تواند تکامل و رشد پیدا کند.
رییس مجلس شورای اسلامی در ادامه با طرح این سوال که در پروسه تحول باید توجه کرد چگونه می توانیم به علوم انسانی اسلامی دست پیدا کرده و آن را سامان دهیم، گفت: دو منظر در این رابطه مطرح است نخست در بحث مبانی علوم انسانی که باید در اصول موضوعه، اهداف و ... آن تأمل داشته باشیم و سپس اینکه گام مهمی در بدنه کار و البته نه مقدمه آن برداریم به دلیل آنکه غالبا رشد علمی از بدنه صورت می گیرد.
لاریجانی در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه ما موضوعات بسیاری در کشور داریم که نیاز به واکش دارد، خاطرنشان کرد: لزومی نیز ندارد که کاوشگر ما مدل جامعه شناسی خاصی را انتخاب کند بلکه وقتی درگیر موضوعی شویم نقایص سیستم های دیگر را می توان فهم کرد به طور مثال یکی از مسایل کشور بحث حاشیه نشینی است که مدل های مختلفی از این بحث در علم جامعه شناسی در خصوص چرایی این پدیده مطرح است اما اینکه مسئله حاشیه نشینی کشور ما قابلیت طرح در این مدل ها داشته و تابع آنها باشد بعید است و ظاهرا این گونه نیست به دلیل اینکه وقتی ما این مسئله را بررسی می کنیم متوجه می شویم چرایی حاشیه نشینی در کشور ما با دیگر کشورها وضعیت متفاوت دارد لذا مدل های مطرح شده در خصوص این مسئله ممکن است برای ما ضیق بوده بنابراین ما باید نظریه ای جدید با توجه به مختصات بومی کشور خلق کنیم.
گفتنی است، در ادامه این مراسم مجموعه هفت جلدی مقالات برگزیده کنگره پیشین (دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی) با حضور رییس مجلس شورای اسلامی رونمایی شد.
نظر شما