به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری: موسیقی از دیرباز یكی از مهم‌ترین اركان زندگی همراه با شادی و غم ایرانیان بوده است. موسیقی‌دانان و نوازندگان ایرانی همواره در جشن‌ها و آیین‌هایشان، از نغمه‌ها و سرودهای خاص استفاده می‌كردند. حماسه عاشورا و تأثیر آن در زندگی ایرانیان نیز یكی از وقایعی است كه همواره الهام‌بخش هنرمندان بوده است و آهنگ‌سازان و شعرا در دوره‌های مختلف، قطعاتی در بزرگداشت این واقعه تاریخی خلق كرده‌اند.
در ادامه، نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین كتاب‌هایی كه انتشارات سوره مهر حوزه هنری، در زمینه موسیقی عاشورایی و مذهبی تاكنون منتشر كرده است؛ آثاری كه هر كدام برای هنرجویان و علاقه مندان به موسیقی و همچنین پژوهشگران و فعالان در عرصه نوحه سرایی ماه محرم، می‌تواند منبعی مهم و ارزشمند تلقی شود.
موسیقی عاشورا
كتاب «موسیقی عاشورا» نوشته تورج زاهدی، اثری پژوهشی و تحقیقی است در مورد نغمه‌ها و نواهای مورد استفاده در مراسم روز عاشورا. در این كتاب، تحقیقات جامعی درباره روضه‌خوانی، نوحه‌خوانی و تعزیه صورت‌گرفته است. اهمیت استفاده از موسیقی سنتی و محلی در موسیقی مذهبی، یكی از مواردی است كه نویسنده به آن اشاره كرده است. زاهدی با اشاره به رابطه تنگاتنگ روضه‌خوانی با آواز، تسلط روضه‌خوانان ونوحه‌خوانان به ردیف موسیقی ایران و همچنین آشنایی با ادبیات را از جمله عوامل مهم در تاثیرگذاری بر شنونده می‌داند.
در بخش دیگری از این كتاب، به تعزیه كه یكی از هنرهای برجسته ایرانیان است، اشاره شده است. به عقیده نویسنده، موسیقی مذهبی و مناجات‌خوانی در طول تاریخ جایگاه ویژه‌ای در ایران داشته است و بسیاری از بزرگان آواز ایران، همچون ادیب خوانساری و تاج اصفهانی مكبر و قاری قرآن بوده‌اند. كتاب «موسیقی عاشورا» با استناد به منابع معتبری همچون كتاب «سرگذشت موسیقی ایران» به قلم روح‌الله خالقی، اطلاعات جامعی درباره تاریخ موسیقی مذهبی در اختیار علاقه‌مندان موسیقی در ایران قرار می‌دهد.
نقدی بر قطعه «عاشورا برای پیانو تنها» اثر استاد جواد معروفی، بخش دیگری از این كتاب است و بخشی نیز به نت‌های عاشورایی اختصاص یافته كه قسمت‌هایی از تصنیف‌هایی همچون «رو سر بنه به بالین» و سرود مشهور «ای ایران» كه از روی برخی از نوحه و تصنیف‌های عاشورایی برداشت شده، آمده است. كتاب «موسیقی عاشورا» در 136 صفحه با قطع رقعی از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
نوحه‌های دستگاهی قزوین
كتاب «نوحه‌های دستگاهی قزوین» نوشته سعید افزونتر، در سال 1392 با قطع رقعی در 210 صفحه از سوی انتشارات سوره مهر حوزه هنری به چاپ رسید.
این كتاب دارای یك بخش تحلیلی بوده و مولف سعی كرده شاخصه‌های این نوع خاص از نوحه را معرفی كند، اصطلاحات مورد استفاده میان دارها، تعریف دستگاه، دستگاه ساده، دستگاه پاره دار، دستگاه دوتایی، دستگاه معكوس، دستگاه تكه تكه و دستگاه ناقص در این پژوهش مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
در این كتاب سعی شده قالب‌های موسیقایی از دیدگاه موسیقی‌‌شناسی شرح داده شود و نكته جالب توجه در نوحه دستگاهی این است كه این قالب‌ها منحصر به این نوع از نوحه و مختص شهر قزوین است و در هیچ نوع از قالب‌های موسیقایی چه در حوزه دین یا موسیقی مجلسی ایرانی سابقه ندارد. این كتاب شامل سه بخش ادبی، موسیقایی و انسان‌شناسی است و بخش اعظم اثر مرتبط با تصحیح متن نسخ خطی دست‌نویس است كه كاری ارزشمند و جالب محسوب می‌شود. یكی از موارد قابل تحسین این كتاب مطرح كردن تقابل هنر مردمی و هنر فاخر است.
پرند ستایش در ایران
«پرند ستایش در ایران» یك مجموعه هشت جلدی درباره موسیقی مذهبی و دینی ایرانی در قالب پژوهشی است كه دفتر نخست آن توسط مركز موسیقی حوزه هنری تولید و در انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این دفتر به ذكرخوانی، نعت‌خوانی و چاوش‌خوانی اختصاص دارد.
این كتاب در فصل ذكرخوانی به تعریف ذكر از دیدگاه مكاتب عرفانی، فضیلت و اهمیت ذكر در ایران، انواع ذكرخوانی و آداب آن و چند مورد دیگر پرداخته است. در فصل دوم كتاب كه به نعت‌خوانی اختصاص دارد، اهمیت نعت، ذكر نام‌های پیامبر در نعت و نعت‌خوانی، نعت پیامبر و انواع دیگر نعت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل سوم «پرند ستایش در ایران» در ایران به چاوش‌خوانی می‌پردازد كه از موضوعات متعدد آن می توان به چاوش در مستندات تاریخی، چاوش‌خوان و اهمیت او، لباس و وسایل و آداب چاوش‌خوانی و نمونه‌هایی از شعر چاوش محرم و اربعین اشاره كرد.
سیری در رساله‌های موسیقایی
این كتاب در سال 1389 در 264 صفحه و قطع رقعی در شمارگان 2500 نسخه منتشر شد. كتاب سیری در رساله‌های موسیقی به معرفی اجمالی رساله‌های علمی و فنی موسیقی فارسی دوره اسلامی با نگاهی گذرا به نخستین رسالات عربی موسیقایی و اشارتی به برخی آثار تركی فارسی‌نگاران می‌پردازد و در اصل با محتوایی درسی، برای دانشجویان دانشگاه‌های هنر و دلبستگان و كاوشگران متن شناسی آثار مكتوب تاریخ موسیقی پژوهشی تالیف شده است.
كتاب در دو بخش اصلی معرفی رساله‌های عربی و فارسی و گزیده‌های متون رساله‌های موسیقایی فارسی و دو بخش ضمیمه تدوین شده است و با توجه به گنجایش كتاب در هر بخش همه آنچه لازمه دانستن است، به ایجاز و اختصار بیان شده است. در این كتاب هشت بخش صناعت موسیقی در هفت بخش، دسته‌بندی مطالب رساله‌های موسیقایی، سبك شناسی نثر رساله‌های موسیقایی، رساله‌های عربی موسیقایی، رساله‌های فارسی موسیقایی، مصاحبه، گزیده‌های متون رساله‌های موسیقایی فارسی، پیوست و افزوده‌ها نیز گنجانده شده است.
موسیقی حماسی ایران
این كتاب كه به كوشش محمدرضا درویشی گردآوری شده، شامل گزیده مقالات و نوشته‌هایی است كه هنگام برگزاری گردهمایی هنرمندان موسیقی حماسی ایران به دبیرخانه مركز موسیقی حوزه هنری رسیده بوده است. علاوه بر مقاله محمدرضا درویشی كه از چهره‌های سرشناس موسیقی نواحی ایران است، مقاله‌هایی از اساتید موسیقی و همین‌طور اساتید ادبیات كشور زینتبخش این مجموعه است. از جمله این مقالات می‌توان به «موسیقی حماسی ایران» نوشته علی معلم دامغانی، «موسیقی حماسی گیلان» نوشته جهانگیر نصراشرفی و «همه هستی ما حماسه است» نوشته سید علیرضا میرعلی‌نقی اشاره كرد. كتاب موسیقی حماسی ایران در 232 صفحه با شمارگان 2200، در سال 1383 منتشر شده است.
نظر شما