خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ با آغاز دهه نخست ماه محرم‌الحرام، محبان اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) در استان خراسان جنوبی در مساجد و حسینیههای مناطق مختلف، عزاداری خود را آغاز کرده‌اند.
دلدادگان حسینی در خراسان جنوبی در ایام محرم شور و حال عجیبی دارند و عاشقان خاندان عصمت و طهارت از اولین شب محرم با حضور در هیئت‌ها در نقاط مختلف شهرستان پای منبرها، سخنرانی‌ها و برپایی مجالس سوگواری و عزاداری حضوری چشمگیر دارند.
آیین‌ها و رسوم مختلف ویژه محرم این خطه که بین نسل‌ها سینه به سینه گشته و به زمان حال رسیده است، همه ساله با آغاز سوگواری‌های این ماه تجدید می‌شود و طبق یک سنت دیرینه مردم متدین دیار خراسان جنوبی در روز پنجم ماه محرم با برگزاری آیین سنتی و قدیمی سنگ زنی ارادت خود را نسبت به خاندان اهل بیت و ساقی کربلا نشان می‌دهند.
سنگ زنی كه با نام های ديگری مانند كَرب زنی(در بعضي از نقاط گيلان و مازندران) و چَق چَقي زنی (نائين و محمديه استان يزد) بعنوان يكی از مجموعه روش های عزاداری، به شيوه ای گفته می شود كه اجرا كنندگان اين مراسم درحين خواندن مرثيه در سوگ امام حسين (ع) همراه با ريتم خاص نوحه، با زدن دو تكه چوب دايره ای شكل به يكديگر همراه با حركت های همگون و ريتميك به عزاداری می پردازند.
گر چه وجه اشتراك اين مراسم در تمامی نقاط استفاده از دو تكه چوبی است كه به هم می‌زنند. اما در اجرا و زمان آن تفاوت های قابل توجهی به چشم می خورد.
فلسفه انجام اين مراسم بنا به روايات شفاهی موجود در مناطق برگزار كننده، نمادی است از سنگ بر سر زدن به عزای امام حسين(علیه السلام) كه به مرور زمان چوب جايگزين سنگ شده است. عده ای نيز فلسفه اين كار را نمايش و اعتراض گروهی در روز عاشورا در مخالفت با شمر به قصد تاختن اسب بر پيكر امام حسين(علیه السلام) می‌دانند.
در روستای درخش از توابع شهرستان درمیان كه مجری اين آيين سنتی – مذهبی هستند اين مراسم راحكايت سوگواری و عزاداری قوم بنی اسد می‌دانند كه پس از واقعه روز عاشورا به كربلا می‌رسند و وقتي با پيكرهای بی سر و پاره پاره امام حسين(علیه السلام) و يارانشان مواجه می‌شوند به نشانه عزاداری سنگ‌هايی را بر می‌دارند و به سر و صورت خود می‌زنند.
موضوع تعيين و تشخيص پيشينه تاريخی و خاستگاه مراسم سنگ زنی و شكل گيری آن هنوز در پرده ای از ابهام باقی مانده است. از آنجا كه شيوه برگزاری اين مراسم در نقاط مختلف كشور طيف گسترده ای را در بر می گيرد و سند مكتوب و مستندی در اين مورد در هيچ يك از محل‌های برگزار كننده وجود ندارد. به ناگزير هر يك از مردم برگزار كننده اين مراسم بنا به اقوال شفاهی در پيدايش و فلسفه برگزاری آن سخن می‌گويند.
در آئین «سنگ‌زنی» که فقط در شهرستان درمیان، روستای درخش برگزار می‌شود، دو تکه چوب استوانه‌ای هشت سانتی‌متری که بیشتر از چوب درخت عناب یا گردو ساخته می‌شود و نخی از آن عبور کرده است، پشت دست سنگ‌زنان قرار می‌گیرد و با کوبیده شدن روی یکدیگر، صدای سنگ ایجاد می‌شود.
ریتم موزون تک ضرب و سه ضرب سنگ زدن یا همان دو تکه چوب خراطی شده آنچنان دلنشین است که اگر برای تماشای آن ساعت‌ها وقت بگذاریم هیچ‌گاه خسته‌کننده و کسل‌کننده نیست.
قرار گرفتن دو به دوی عزاداران مقابل هم با رقص پا، به غنای این شیوه از عزاداری می‌افزاید، وقتی ریتم این حلقه معرفتی به سه ضرب تغییر می‌کند؛ یک ضرب آن در زاویه جلو و رو به بالا ضرب دیگر آن درحال برگشت به زاویه مخالف و در جهت پایین و بالاخره ضرب سوم آن در زاویه مخالف ضرب اول و در جهت بالا دل‌ها را لرزانده، و مراتب ارادت را به اوج می‌رسد.
روستای درخش خراسان جنوبی هشت نفر سنگ‌زن دارد که این کار را از پدران‌شان آموخته‌اند و پس از درگذشت پدر، فرزند ذکور ورثه به جای پدر در سنگ‌زنی شرکت می‌کند. این هشت نفر سنگ‌زن از میان خود، یک نفر را به‌عنوان آخوند (نوحه‌خوان) انتخاب می‌کنند و این سمت بعد از او، به پسر بزرگش می‌رسد و اگر سن او کم باشد، برادر آن شخص مسئولیت را برعهده می‌گیرد.
نوحه خوان در این میان نقش مهمی بر عهده دارد. حلقه‌های معرفت عزاداران با ریتم میان دار انرژی می‌گیرند و نمایش مطلوب‌تری از خود بر جای می‌گذارند.
این آئین از شب پنجم محرم همراه با هیئت و با همان آهنگ نوحه، سینه‌زنی یا زنجیرزنی انجام می‌شود. آئین سنگ‌زنی روستای درخش بیرجند یکی از آئین عزاداری است که مداحان برای این مراسم نوحه خاصی می‌خوانند.
در شب پنجم ابتدا علم‌چی‌ها از مسجد خارج می‌شوند و پشت سرشان دسته سنگ‌زن‌ها قرار دارند، دسته سینه زن‌ها و زنجیرزن‌ها پشت سر سنگ‌زن‌ها قرار می‌گیرند و به همین ترتیب به میدان روستا می‌روند و نوحه‌خوانی کرده و به مسجد بر می‌گردند.
مراسم سنگ‌زنی درخش به شماره 626 - 22/9/91 در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
نظر شما