به گزارش خبرگزاری شبستان، متن پیش رو بخشی از کتاب «هشت گفتار در اقتصاد تحریم» اثر مصطفی دولت‌یار و جمعی دیگر از اساتید اقتصاد، علوم سیاسی و حقوق با موضوع بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و اقتصادی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران است؛ این کتاب به همت نشر سدید (انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام) در تابستان ۹۴ منتشر شده است.
در فلسفۀ تحریم توجه به دو نکته حائز اهمیت است: اول ساختار بی‌نظم روابط بین‌الملل که قدرت گفتمان محوری در آن است و دوم آن که تحریم پدیده‌ای جدید نیست و حاکی از ناتوانی و ضعف دشمن است.
در دنیای امروز قدرت و دولتی وجود ندارد نظم و انضباط را در جامعه جهانی حاکم نماید، به همین جهت است که کشورها در پی افزایش روزافزون قدرت خویش هستند تا در چنین محیطی خود را نگاه دارند. پس باید به این نکته توجه نمود که ساختار بین الملل قدرت محور است و هر کس قدرت بیشتری داشته باشد خود را در قبال خطرات و تهدیدات احتمالی مصون می‌دارد. به همین جهت در ادبیات بین الملل تعبیر رایج «قدرت، حق است»، متداول گشته است. به همین علت، در گفتگوها توجه چندانی به عدالت نمی‌شود. عده‌ای از کشورها با اتکاء به ظرفیت خود، قدرت‌شان را افزایش می‌دهند و عده‌ای دیگر در قالب تشکیل اتحاد و ائتلاف سعی در افزایش قدرت خویش دارند؛ پیمان‌هایی مانند ناتو، پیمان ورشو، سازمان همکاری‌های شانگهای و بریکس با چنین نیت‌هایی تشکیل شده‌اند.
در تفکر اسلامی، تقابل با گفتمان قدرت‌محور وجود دارد. قرآن کریم، اشراف و مترفین را عامل زورگویی معرفی می‌کند. مرفهین جامعه که در اثر رفاه زیاد فساد می‌کنند و دیگران را نیز به فساد می‌کشند. در واقع قدرت چه سیاسی و چه اقتصادی فسادآور است. برای داشتن جامعه‌ای عادلانه و صلح محور باید حاکمانی غیرمفسد و غیر مترف بر جامعه حاکم باشند. در جامعه مورد نظر اسلام بیشترین تاکید بر وجود امام عادل و اداره جامعه بر اساس قسط و عدل است. همه این موارد مقدمه‌ای بود بر اینکه فلسفه تحریم چیست؟ و آیا تحریم پدیده جدیدی است؟
تحریم پدیدۀ جدیدی نیست و قدمتی به پیشینه انسان دارد. در شعب ابی‌طالب مشرکین و کفار قریش، پیامبر (ص) و همراهان ایشان را در مضیقه اقتصادی قرار دادند. در کربلا نیز تحریم خود را در قالب تحریم آب نشان می‌دهد. در جنگ بدر نیز مسلمین زودتر از بنی‌امیه به چاه‌های آب رسیدند و می‌توانستند ایشان را از آب محروم کنند، اما پیامبر (ص) ایشان را از این کار بازداشتند. در تاریخ هر جا امکانات اقتصادی و رفاهی در دست بازیگران سیاسی بوده از آن برای تحت فشار قرار دادن رقبا استفاده کرده و تحریم وضع نمودند.
اما سوال این است که چرا تحریم اعمال می‌شود؟ تحریم نشان‌دهندۀ ناتوانی و ضعف در برابر حریف است چرا که اگر شما بتوانید با سایر ابزارها رقیب را از میدان به در کنید، از آن ابزارها استفاده خواهید نمود. در این بحث کوچکی و بزرگی کشورها نیز تأثیر چندانی ندارد. آمریکا برای دوره‌ای اتحاد جماهیر شوروی را در بحث گندم تحریم نمود و بعد از آن بود که روس‌ها به دنبال خودکفایی مواد غذایی رفتند. نکته مهم این است که هیچ پدیده‌ای در بحث تحریم استثناپذیر نیست؛ از آب و گندم تا هر کالای دیگر می‌تواند مشمول تحریم قرار بگیرد.
بخش عمده از تحریم‌هایی که اکنون علیه ما اعمال شده است تحت عنوان کالاهای دومنظوره است. به عنوان مثال، می‌خواهید دستگاه لیزر بخرید که در بیمارستان و مداوای بیماران کاربرد دارد آن را به شما نمی‌دهند چرا که احتمال استفاده در جای دیگر وجود دارد.
بعضی از کشورهای عضو دائم شورای امنیت نسبت به ما ابراز دوستی می‌کنند؛ چین و روسیه، به ایشان می‌گوییم این تحریم‌ها را خود شما امضا نمودید، می‌گویند بله زیرا اگر این کار را نمی‌کردیم، ممکن بود آمریکایی‌ها به سمت جنگ بروند؛ در حقیقت تحریم به عنوان سیاست جایگزین جنگ مطرح می‌شود. در مواردی در تاریخ نیز وجود دارد که تحریم خود مقدمه جنگ بوده است. طبق فاکتورهایی که برای قدرت می‌شمارند جمهوری اسلامی ایران نسبت به کشورهای پیشرفته وضعیت بهتری ندارد اما ایشان به همان راحتی که به عراق و لیبی لشکرکشی نظامی نمودند، به ایران نمی‌کنند. محاسبات‌شان نشان‌دهندۀ این امر است که در حوزۀ نظامی از پس ایران برنمی‌آیند. ناتوانی ایشان موجب شده از سیاست تحریم استفاده نمایند.
اولین اقدام ایشان در تحریم پس از تسخیر لانه جاسوسی، بلوکه نمودن اموال ایران در بانک‌هایشان بود، روابط اقتصادی بین دو کشور را نیز فریز نمودند و دامنه و گسترۀ تحریم‌ها را افزایش دادند تا جایی که امروزه تحریم علمی هم نیز اعمال می‌کنند.
اهداف تحریم
هدف اصلی تحریم فرسوده نمودن توان ایران است تا نتواند قدرت خویش را افزایش دهد و هدف دیگر از دست رفتن پشتوانۀ مردمی جمهوری اسلامی است. اگر تحریم موجب عدم خدمت‌رسانی‌های عام و معمول دولت شود این موجب نارضایتی خواهد شد و حمایت مردمی کاهش خواهدیافت و در نهایت موجب از هم پاشیدگی از درون نظام خواهدگشت.
در لیبی سیاست تحریم مقدمه جنگ اجرا شد. دیدیم که ایشان تمام تجهیزات هسته‌ای خود را بار کشتی کردند و به اقیانوس فرستادند اما همان دولت‌های غربی سرانجام وی را در ۲۸ مهر ۱۳۹۰ از بین بردند.
در مورد تحریم‌های اعمال شده علیه ما خود اروپایی‌ها اذعان به هزینه‌دار بودن تحریم برای خود ایشان می‌کنند. تحریم‌هایی که به واسطۀ وابستگی امنیت خود به ایالات متحده علیه ما اعمال می‌کنند؛ چرا که بعد از جنگ جهانی دوم اروپا امنیت را از آمریکا خریداری می‌کند.
تحریم‌های اعمال شده علیه ما با هدف محرومیت از منابع مالی مورد نیاز در دولت نهم و دهم شدت گرفت. با ورود به حوزۀ فروش نفت و صادرات آن شکل جدیدی به خود گرفت. نخستین تحریم علیه ایران در ملی شدن صنعت نفت رخ داد که تحریم انگلیس بود. گام بعدی تحریم‌ها به دوره بعد از انقلاب اسلامی مربوط می‌شود.
نظر شما