به گزارش خبرگزاری شبستان از البرز، سیاوش اتابک، کارشناس رسانه و روابط عمومی در قالب یادداشتی به این خبرگزاری آورده است:
با نهایی شدن توافق هسته‌ای ایران و 5+1، علاوه بر اینکه این توافق مشترک به شورای امنیت سازمان ملل رفت و دقیقا در همان‌جایی که قطعنامههای هسته‌ای علیه ایران صادر شده تعلیق شد باید راه کنگره آمریکا را هم در پیش بگیرد. اکثریت جمهوری‌خواه کنگره دل خوشی از مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران ندارند. آنها تنها توافقی را خوب می‌دانند که همه تاسیسات هسته‌ای ایران برچیده شود و این کشور ضمن دست کشیدن از تهدید اسرائیل، تعهد دهد که حمایت از حزبالله و دیگر گروههای شیعه را کنار بگذارد و به کشوری تحت نظارت سازمانهای بینالمللی تبدیل شود؛ یعنی ـ در عمل ـ نظامی فاقد حاکمیت واقعی. اما این رویا از نظر بسیاری از کارشناسان نظامی و سیاسی آمریکایی قابل تحقق نیست بنابراین دولت اوباما راه دشواری در پیش دارد تا کنگره را از یک توافق خوب مورد نظر جمهوری‌خواهان به توافق خوب مد نظر دموکراتها سوق دهد.
چهار مانع کنگره ساخته
تاکنون مخالفت کنگره دارای اکثریت جمهوری‌خواه، با مذاکرات هسته‌ای با ایران، به تنشهایی کم‌سابقه بین کنگره و کاخ سفید در تاریخ آمریکا منتهی شده است:
1. اعمال تحریمهای جدید
کنگره جدید پس از روی کار آمدن، اعمال تحریمهای جدید را برخلاف نظر پنج کشور دیگر طرف مذاکره و بیانیه لوزان ـ که نقشه راه مذاکرات هسته‌ای ایران و 5+1 را مشخص میکرد ـ در دستور کار قرار داد چون معتقد بود که تهدید به تحریمهای جدید برای متقاعد کردن ایران برای پذیرش توافق نهایی ضروری است و تحریمها نقش کلیدی در کشاندن ایران پای میز مذاکره داشته است. البته این اقدام کنگره با واکنش اوباما همراه شد و وی تهدید کرد که قانون کنگره را وتو خواهد کرد: «ما در طیف وسیعی با ایران اختلاف داریم. کنگره باید در قبال تصویب تحریمهای جدید، مسئولیت تقابل احتمالی با ایران را هم بپذیرد».
2. دعوت از نتانیاهو
جنجال نتانیاهو در آمریکا زمانی روی واقعیت به خود دید که جان بوئنر، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، از بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی دعوت کرد در جلسه مشترک مجلس نمایندگان و سنای آمریکا که 12 اسفندماه سال 1393 برگزار شد، شرکت و سخنرانی کند. این اتفاق خارج از عرف دیپلماتیک، شکاف بین جمهوری‌خواهان کنگره و دولت بر سر توافق احتمالی هسته‌ای با ایران را بار دیگر علنیتر کرد و علاوه بر اینکه دموکراتها سخنرانی نتانیاهو را تحریم کردند، این اقدام روابط شخصی اوباما با نخستوزیر رژیم صهیونیستی را هم خدشهدارتر کرد؛ رئیسجمهور آمریکا پس از سخنرانی طولانی نتانیاهو در کنگره گفت: «این سخنان حرف تازهای نبود».
3. لغو تحریمها
لغو تحریمها اگر میخواهد یک روال منطقی و پایدار داشته باشد باید به تصویب کنگره برسد در غیر این صورت با تغییر رئیسجمهور آمریکا، توافق با 5+1 نیز در موضوع لغو تحریمهای اعمالی آمریکا عملا پایدار نخواهد بود. بنابراین بهترین راه، عبور این توافق از فیلتر کنگره و تصویب در آن است. برای این منظور باید اوباما در مدت بررسی توافق در کنگره از هر نوع تنش دیگری با این نهاد پرهیز کند برای اینکه این اتفاق میتواند به‌نوعی وسیله انتقام مجلس ـ اکثرا ـ جمهوری‌خواه از دولت دموکرات شود. بنابراین خواسته یا ناخواسته همه روابط خصمانه کاخ سفید با کنگره به این موضوع تسری خواهد یافت و آنها انتقامی تلخ از اوباما خواهند گرفت. این بدان معنی است که اوباما در برخورد با کنگره 60 روز سخت خواهد داشت.
4. الزام ارجاع توافق اتمی برای رد یا تصویب به کنگره
حادثه دیگری که روابط کنگره با دولت را در فضایی تهاجمی قرار داد «طرح بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره آمریکا» بود. این طرح که توسط سناتور باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا مطرح شد، دولت را ملزم میکرد که توافق هسته‌ای نهایی با ایران را برای بازبینی و تایید به کنگره بفرستد و کاخ سفید موظف بود که در بازه 60 روزه بررسی این توافق، تحریمهای آمریکا علیه ایران را لغو نکند. این طرح که به کنگره آمریکا اجازه نظارت استصوابی بر هرگونه توافق هسته‌ای بین ایران و گروه 5+1 را میدهد با واکنش شدید کاخ سفید روبهرو و تهدید به وتو توسط رئیسجمهور شد، اما پس از انجام اصلاحاتی در آن به تصویب سنا هم رسید تا جنبه قانون داشته باشد. مجلس نمایندگان آمریکا با 400 رای موافق در برابر 25 رای مخالف این طرح را به تصویب رساند و اواخر اردیبهشت نیز نمایندگان سنا با 98 رای در برابر یک رای آن را تایید کردند و پس از امضای رئیسجمهور آمریکا، از اول خرداد طرح بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره به قانون تبدیل شده و لازمالاجرا شد.
نکته جالب در مورد این قانون تعیین ضرب‌الاجلی برای اتمام مذاکرات در آن بود که بر این اساس اگر ایران و 5+1 پس از ضرب‌الاجل مذکور به توافق برسند کنگره 60 روز فرصت بررسی توافقنامه را خواهد داشت و در این مدت تحریمها لغو نخواهند شد.
نقش کنگره در توافق هسته‌ای
همانطور که گفته شد قانون بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره، دولت را ملزم کرده است توافق را از تصویب کنگره بگذراند اما قانون آمریکا در اینباره چه میگوید؟
واقعیت این است که یک وضعیت مبهم در آمریکا درباره این توافقنامه وجود دارد، زیرا براساس قانون آمریکا لزوم تایید کنگره برای یک توافقنامه بینالمللی شرط حتمی نیست؛ یعنی قید نشده است که دولت حتما باید اجازه کنگره را برای اجرای یک توافقنامه بینالمللی داشته باشد.
وضعیت کمی پیچیده است. شاید با توضیحاتی که در ادامه میآید این مشکل حل شود. قانون آمریکا میگوید دولت موظف است کلیه توافقنامه‌ها (Treaty) را به تصویب کنگره و سنا برساند و موافقت دو سوم نمایندگان سنا شرط است؛ اتفاقی که با توجه به حضور نمایندگان از احزاب مخالف در دولتهای مختلف امری بسیار مشکل است. راهکاری که رئیسجمهور روزولت در دهه 1930 در پیش گرفت بسیار ساده بود او بهجای «توافق» (Treaty) از «توافقنامه اجرایی» (Executive agreement) استفاده کرد؛ یعنی با اضافه کردن یک کلمه، برای اجرای توافقنامههای بینالمللی دیگر نیازی به تایید کنگره نبود، همین راه را روسای جمهور بعدی هم در پیش گرفتند در به نسبت بزرگ یک به 9؛ از نظر قوانین بینالمللی هم تفاوتی بین این دو نیست.
بنابراین اوباما برای اجرای توافقنامه هسته‌ای با ایران مشکلی نخواهد داشت و امضای خود او هم کفایت میکند و طی مسیر کنگره برای تایید یا رد آن احتمالا مسیری ناممکن خواهد بود برای اینکه هم برای تایید و هم برای رد آن نیاز به رای مثبت دو سوم نمایندگان وجود دارد که در عمل تا حدود زیادی ناممکن است.
چرا نیاز به تصویب کنگره وجود دارد؟
جواب این سوال را باید از روسها پرسید که در سال 2001 و در جریان تصویب معاهده منع گسترش سلاحهای کشتار دسته جمعی، با وجود اینکه امضای بوش کفایت میکرد خواستار تصویب کنگره آمریکا هم شدند تا به اصطلاح «توافق واقعی» شکل بگیرد. تفاوت توافق واقعی با بقیه در این است که در واقع اینجا توافقنامه به تصویب ملت یک کشور میرسد نه دولت آن. یعنی پس از کنار رفتن دولتی، آن کشور ملزم به اجرای توافق است برای اینکه در مجلس که نماینده مردم آن کشور است تصویب شده است.
نتیجه‌گیری
باید به قانون بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره ـ بدون در نظر داشتن محتوای خوب یا بد آن‌ـ برخلاف فضاسازیهای شکل گرفته مثبت نگریست برای اینکه کنگره ناخواسته مسیری را طی میکند که از نظر حقوقی ما نیز خواستار آن هستیم؛ یعنی اگر نظر کنگره مثبت باشد توافقی شکل خواهد گرفت که ماندگار است و با تغییر دولتها دچار تزلزل نمیشود و در صورت رد هم ـ که با در نظر گرفتن تعداد نمایندگان دموکرات طرفدار دولت در کنگره بعید بهنظر میرسد ـ وتوی اوباما راه را برای اجرایی کردن توافق هموار خواهد کرد.
پایان پیام/
نظر شما