غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد فلسفه دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در مورد رابطه بین ادیان ابراهیمی و اشتراکات آنها گفت: ادیان ابراهیمی یا ادیان توحیدی عالم که بیشتر مردم جهان پیرو این سه آئین مقدس هستند عبارتند از؛ آئین حضرت موسی(ع)، حضرت مسیح(ع) و حضرت ختمی مرتبت(ص). این سه دین بزرگ توحیدی در سه مفهوم اصلی قابل بررسی هستند و سه ویژگی (فصل مقوم، فصل ممیز،...) دارند.
وی اظهار کرد: دین حضرت موسی در یک کلمه «تکلیم» خلاصه می شود و قرآن هم به این معانی اشاره دارد. «كَلَّمَ اللّهُ مُوسَى تَكْلِيمًا» حضرت موسی هم کلیم الله است، مفهوم تکلیم و عنصر تکلم در اینجا مد نظر من است. ویژگی آئین حضرت مسیح(ع) طبق گفته بزرگان مسیحیت اگرچه شاید ما چندان موافق نباشیم) تجسید یا تجسد است. قرآن کلمه تجسد و تجسید را به کار بنرده و کلمه تمثل را به کار می برد، «فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا» برای حضرت مریم (س) متمثل شد، تمثل همان واقعیت حضرت مسیح(ع) است.
ابراهیمی دینانی تصریح کرد: اما ویژگی دین حضرت ختمی مرتبت(ص) و اسلام «تنزیل» است. شاهد قرآنی آن آیه «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» است. قرآن تنزیل است، «تَنزِيلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ»، در این سه آئین مقدس سه مفهوم وجود دارد که مفهوم به معنای ظاهری کلمه مقصودم نیست، عنصر و خصلتی هستند که هر یک فصل مقوم آن آئین هستند. تکلیم، تجسید، تنزیل؛ تکلم، تجسد و تنزل.
وی در مورد تفاوت های این اصطلاحات هم بیان کرد: تفاوتی که بین آئین یهود و مسیحیت و اسلام وجود دارد در این سه کلمه خلاصه می شود. خداوند با حضرت موسی (ع) سخن گفت البته سخن گفتن خدا با حضرت موسی(ع) مقام بسیار بزرگی است، مقامی بیش از حد تصور ما و درک ماست، گوش حضرت موسی(ع) سخن مستقیم خدا را شنیده است. موسی نیست که دعوی أنالحق شنود/ ورنه این زمزمه اندر شجری نیست که نیست*گوش اسرارشنو نیست وگرنه اسرار/ برش خبری از عالم معنی خبری نیست که نیست.
این استاد فلسفه ابراز کرد: بله! اگر گوشی موسوی باشد صدا و سخن خدا را می شنود، گوش حضرت موسی(ع) باید تا سخن حق را بشنود. هر گوشی که آن صدا را نمی شود، هر گوشی، هر صدایی را نمی شنود. گوش ما را با گوش حیوانات مقایسه کنید گوش بعضی از حیوانات از ما تیزتر است. گوش سگ تیزتر از گوش ماست، صدای زلزله را زودتر می شنود. اما اینها گوش ظاهر است، اما گوش واقعی گوشی است که صدای باطن را بشنود. شنیدن امواج معنوی، گوش موسوی لازم دارد. هر گوشی آن صدا را نمی شنود. به قول مولانا گوش خر بفروش و دیگر گوش خر/ کین سخن را در نیابد گوش خر.
وی در ادامه سخنانش بیان کرد: مسیحیان معتقدند خداوند تجسد پیدا کرده است یعنی معتقدند حضرت مسیح(ع) تجسم خداوند است. عقیده ما مسلمانها این نیست، اکنون در اینجا گزارش می دهم و عقیده مسیحی ها را عرض می کنم. آنها معتقدند اگر خداوند بخواهد به زمین بیاید به صورت حضرت مسیح(ع) ظاهر می شود. حضرت مسیح(ع) خداست که در کوچه و خیابان راه می رود. شبیه همین حرفها را غُلات ما در مورد امام علی(ع) می زنند. تنزیل ویژه اسلام است یعنی هر آنچه در تکلیم و تمثیل هست در تنزیل هست، البته با یک عنایت بیشتر. در تنزیل عنایتی هست که در تمثیل و تکلیم نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که تنزیل یعنی چه؟، چرا تنزیل ویژگی های تکلیم و تمثیل را دارد؟، بیان کرد: تنزیل یعنی فرود آمدن، چه چیزی فرود آمده است؟ قرآن. چگونه فرود آمده است؟ آیا از طریق امواج رادیویی بوده است؟! آیا به صورت امواج بوده و به این صورت در آمده است؟! اگر امواج ظاهری بود، آیا با ترانزیستور می توانستیم وحی را بگیریم و بشنویم؟ آیا این امکان وجود دارد دستگاهی اختراع شود که وحی نبوی را بگیریم؟ آیا چنین روزی می آید که ما یا دیگران وحی حضرت ختمی مرتبت(ص) را دریافت کنیم یا نه؟ علم که هر روز در حال پیشرفت است، آیا علم می تواند روزی دستگاهی را اختراع کند که امواج وحی را بگیرد. آیا چنین چیزی امکان دارد یا ندارد؟
ابراهیمی دینانی عنوان کرد: بنده چنین باوری ندارم، نمی دانم شما چه فکری می کنید. چون وحی اصلا از سنخ این موج نیست. همان که عرض کردم همان که در تکلیم بود، گوش موسوی باید تا سخن خدا را بشنود. گوش محمدی لازم است که تا وحی را دریافت کند، یا با واسطه یا بی واسطه، فرق نمی کند. یا با واسطه سخن جبرئیل که حامل وحی است یا مستقیم. «وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا»
وی با طرح این پرسش که منظور از تنزیل چیست؟؛ مگر خداوند در بالا(آسمان) قرار دارد که وحی از آنجا نازل شده است؟، گفت: در تکلیم، تمثیل و تنزیل صراحتا فرود آمدن دلالت دارد. فرود آمدن از بالا به پائین است. این بالا افقی است یا غیرافقی؟ از بالا به پائین آمدن یعنی چه؟ ما به ظاهر الفاظ وفاداریم، نمی خواهیم تأویل کنیم. تنزیل یعنی فرود و فرود یعنی از بالا به پائین آمدن. پائین کجاست؟ بالا کجاست؟ از آسمان چهارم به بعد بالاست. از ماه بالاست. از خورشید، کهکشان و ... بالا کجاست؟ اگر به کره ماه برویم بالا و پائین یعنی چه؟ ما که اینجا هستیم آنجا را بالا می دانیم آنجا که باشیم، بالا و پائین چه معنایی دارد؟ بالا و پائین نسبی است یا واقعی؟ بالای نسبی عوض می شود چه بسا بالایی که وقتی نسبتش عوض شد پائین محسوب شود. مثل یمین و یسار. یمین من یسار شماست و برعکس. با یک حرکت یمین و یسار و فوق و تحت عوض می شود، ولی وقتی می گوئیم قرآن تنزیل شده، بالا واقعی است یا نسبی است؟
وی در پایان خاطرنشان کرد: بله! بالا واقعی است. نسبت عوض نمی شود. خدا بالاست « وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِيطٌ» این بالا واقعی است، نسبتش عوض نمی شود. همیشه بالاست. از مبدأ وحی می آید. این فرود آمدن است، می آید تا به گوش حضرت ختمی مرتبت(ص) برسد. حضرت (ص) هم می شنود و از طریق زبان مبارکشان به ما می گوید. الان هم وحی در دسترس ماست. چه نعمتی در دسترس ماست و قدرش را نمی دانیم. قرآن کریم همان کلام خداست که اکنون در دست ماست. ما نمی فهمیم و قدرش را نمی دانیم. کلام خداست که برای ما ثبت شده است. گوش حضرت ختمی مرتبت(ص) این وحی را شنید. اگر این گوش نبود ما الان باید چه خاکی را بر سر خودمان می ریختیم. اگر این گوش نبود چه خاکی بر سر بشریت بود؟! صلوات حق و رحمت حق بر آن گوش که هست و بوده و خواهد بود که کلام وحی را گرفته و به ما داده است.
پایان پیام/
نظر شما