کشف حجاب، هنر طراحی لباس ایرانی را به اغماء برد

حسین یاوری، از طراحان لباس که سابقه تدریس در دانشگاه های تهران، هنر، الزهراء (س)، کاشان، شیراز، جهاددانشگاهی، سوره، آزاد اسلامی، صداوسیمای قم و دانشکده فرش اردکان یزد را در کارنامه دارد، در گفتگویی با خبرنگار شبستان روایتی مستند از پیشینه طراحی لباس در ایران و اهمیت نوع پوشش برای ایرانیان در طول تاریخ ارائه داده است.

وی تألیفات بسیاری همچون نساجی سنتی ایران، نگرشی بر تحولات صنایع دستی در دنیا، فلزکاری، کارگاه هنرهای دستی(2)، آشنایی با هنرهای ایران، بخشی از کتاب "سیمای فرهنگی ایران" و iran cultural in the life را از خود برجای گذاشته است. همچنین تالیفاتی درباره تاریخ پوشاک در ایران همچون، لباس و پوشاک مردان استان هرمزگان، لباس و پوشاک ایرانیان در دوره افشاریه و زندیه، لباس و پوشاک بانوان ارمنی، از این محقق منتشر شده است.
 

دکتر حسین یاوری، پژوهشگر، مدرس دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان هنر در ابتدای این گفتگو به خبرنگار شبستان گفت: نشانه های پوشاک در ایران حتی پیش از تاریخ نیز قابل مشاهده است، تاریخ مدون ایران به 808 قبل از میلاد یعنی دوران مادها برمی گردد و از این دوران ما می توانیم لباس ایرانی را بر روی آثار سنگ تراشی، پس از آن آثار فلزی و در دوره های بعد بر روی گچ بری، سفالینه ها و آثار سرامیک مشاهده کنیم، در دوران سلجوقی نیز آثار نگارگری مبین و زبان گویایی از گزارش ویژگی های لباس ایرانی است ضمن آنکه از دوران زندیه و قاجار نیز نمونه هایی از پوشاک ایرانی باقی مانده است.

وی افزود: یکی از مهمترین ویژگی های لباس ایرانی از قدیم به علت یکتاپرستی مردمان آن، اجتناب از برهنگی و به معنای امروز بی حجابی است، به عنوان مثال در دوران ماد و هخامنشی زنان ایران پوشش کامل داشته اند و این پوشش در دوره اشکانی و ساسانی به سرپوشی همانند چادر تبدیل شده است و می توان گفت، اگرچه در دوران اسلام پوشش کامل اسلامی در جامعه مطرح شده است اما ایرانیان بیش از آن نیز اساساً به دنبال پوشش کامل بوده اند.

این پژوهشگر اذعان داشت: از نظر ایرانیان پوشش کامل علاوه بر دوری از برهنگی باید برازنده نیز باشد، به این معنا که در تمامی اعضای بدن بهترین کاربرد خود را داشته باشد تا جایی که پای پوش، پیراهن، جلیقه، سرپوش و حتی زیورآلات نیز مشمول همین موضوع شده است، حتی مردان نیز همواره برای حضور در اجتماع از کلاه استفاده می کردند و این اعتقاد را داشتند که با کلاه برازنده تر، شکیل تر و موقرترند، برخی نیز همین کلاه های نمدی را حجاب آقایان می دانند.

یاوری تصریح کرد: می توان گفت مهمترین ویژگی های لباس ایرانی که تا دوران رضاشاه نیز وجود داشته سنگینی، برازندگی و وقار آنهاست که اگر در تحولات تاریخی تغییری کرده، اما هویت اصلی خود را حفظ کرده است.

این پژوهشگر فرهنگی با بیان اینکه خصوصیات اقلیمی، توجه به آب و هوا، طبیعت، خصوصیات زیست محیطی و اقلیم مناطق خاص جزئی از هویت البسه ایرانی است، اظهار داشت: موضوعاتی از قبیل اینکه لباس مردم هر خطه، چند تکه باشد، از چه پارچه ای در دوخت آن استفاده شود و همچنین چه تزییناتی بر روی آن صورت پذیرد، مستقیماً به ویژگی های اقلیمی آن منطقه مربوط بوده است.

وی در ادامه گفت: به عنوان مثال لباس مردم بلوچ عموماً از پارچه های پنبه ای تولید شده در آن منطقه و یا پای پوشه آنها از الیاف خرما و برگ آن دوخته می شود. همچنین سوزن دوزی های خاص آن منطقه با ویژگی هایی متناسب با فرهنگ و هویت مردم آن کاملاً هماهنگی دارد، یا درکردستان پوشش عموماً از انواع الیاف پشمی است که با سرمای آن منطقه مطابقت داشته است و رودوزی های زیبا با پاپوش سنتی به نام گیوه خاص همین منطقه است که در حال حاضر نیز شهر اورامانات و سنندج از بهترین مناطق تولید آن به حساب می آیند.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: هماهنگی لباس مردم مناطق مختلف ایران با فعالیت های روزمره آنها یکی دیگر از ویژگی های آن است به طوری که ضمن استفاده از لباس زیبا و موقر، می توانستند به راحتی فعالیت های روزمره خود را انجام دهند، این ویژگی ها تا دوران پهلوی و پیش از تمایل ایرانیان به فرهنگ و پوشاک اروپایی همچنان با اندک تغییراتی هویت اصیل خود را حفظ کرد.

وی با اشاره به تغییرات فراوان لباس ایرانی در اواخر دوران قاجار و گسست میان هویت و پوشاک مردم ایران گفت: در این دوران و با مطرح شدن زندگی غربی به عنوان عامل پیشرفت، مردم گمان کردند که حتی در موضوع پوشش نیز تجلی آن ضروری به نظر می رسد و این، گسست ناگهانی میان فرهنگ و پوشش ایرانیان را فراهم آورد.

یاوری اضافه کرد: وقتی سخنان رضاشاه را در خصوص کشف حجاب مرور می کنیم به طور مثال به این جمله برمی خوریم که "حجاب مانع پیشرفت جامعه و زن ایرانی است". زنان محجبه ایرانی در 17 تیر 1314 و چندین ماه پس از آن که تمهیدات شدیدی برای کسف حجاب در جامعه صورت گرفت، برای حضور در اجتماع با مشکلات فراوانی روبرو بودند.

این عضو فرهنگستان هنر تصریح کرد: اگر نگاه اجمالی به لباس ایرانیان در طول تاریخ بیندازیم متوجه می شویم که در هیچ دوره ای مردم ایران در مقایسه با سال های 1343 تا 1355 بدلباس نبوده اند، درحالی که لباس جدید در عین برهنگی، بی قوارگی و بی هویتی، انقطاعی در سیر منطقی لباس ایران به وجود آورد که هنوز هم به مانند یک ضربه محکم و شوکی عمیق نمی توانیم جوابگوی چرایی آن باشیم.

این محقق در ادامه با اشاره به وضعیت کنونی پوشش در کشور گفت: این موضوع از دو جهت قابل بررسی است، اولین مساله پیش رو نحوه مواجه با سنت در جامعه ماست و دومین مسئله تغییر نگاه برخی به پوشش اصیل ایرانی است.

وی گفت: امروزه عده ی زیادی از مردم به اشتباه سنت را عامل چشم پوشی از اموری مهم که لازمه زندگی روز و فناوری و تغییرات است دانسته و آن را مغایر با عصر تولید و فکر قلمداد می کنند، در حالی که سنت پیروی از برخی قوانین، مقررات و قواعد است که رعایت آنها سبب نظم و قوام جامعه می شود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر لزوم توجه هنرمندان به خرده فرهنگ ها و هویت ایرانی تصریح کرد: در زمینه هنرهای سنتی نیز این مساله مطرح است و ما نیازمند هنری هستیم که در عین خلاقیت و نوآوری، شخصیت و هویت ایرانی را که با ویژگی های اقلیمی، تاریخی و نوع تفکر جامعه عجین شده، حفظ کند. تا ضمن حفظ هویت، جامعه نیز از قوام و مصونیت برخوردار باشد.

یاوری خاطرنشان ساخت: مشکل دیگر هماهنگ نبودن نگاه ها با پوشش موقر، زیبا و در عین حال متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی – اسلامی است، به این معنا که به عنوان مثال پوشیدن لباس های روشن، دارای نقش و نگار ایرانی و یا تزیینات خاص در جامعه ما هنوز به صورت یک فرهنگ درنیامده است.

وی تاکید کرد: همانطور که می دانیم استفاده از رنگ های شاد و روشن در دین ما توصیه شده است اما وقتی به کلیت جامعه نگاه می کنیم، می بینیم، لباس های تیره رنگ و ناهمخوان با فرهنگ ایرانی اسلامی جایگزین آن شده است.

یاوری در پایان با تاکید لزوم توجه به خرده فرهنگ ها در طراحی لباس عنوان کرد: توجه به عقاید منطقی و شرایط سنی گروه های مختلف، بهره گیری از تنوع لباس اقوام و البسه تاریخی ایران در طراحی لباس از مهمترین موضوعاتی است که مسئولان و طراحان لباس باید آن را مورد توجه قرار دهند.

پایان پیام/