جنبش های مدنی؛ اجتماعی و سیاسی و پیشرفت های تاریخی

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با ارایه مقاله خود با عنوان «جنبش های مدنی؛ اجتماعی و سیاسی و پیشرفت های تاریخی» اظهار کرد: این جنبش های توسعه و تمدنی ایران مبین رابطه و نسبت معنادار و متقی میان نهضت های اجتماعی و سیاسی با توسعه و تمدن تاریخی اسلام از سویی و همراستایی توسعه و تمدن پیشین ایرانی اسلامی و نوین از سوی دیگر است.

وی با بیان اینکه بین النهرین سفلی (پایینی) و به ویژه ایوان و ایلام تا ایران به گواه تاریخ پیشتاز تمدن سازی و بلکه پیش آهنگ تاسیس دولت و گذار بشرین از بدویت به مدنیت بوده و به شمار می‌آید، ادامه داد: تمدن به تعبیری پیشرفت و توسعه همه جانبه اقتصادی سیاسی و فرهنگی؛ تمدن در این خطه پیوسته و بدون گسست فراز و فرودهای فراوان جریان یافته و داشته و دارد.

صدرا تصریح کرد: ظهور مکتب مدنی، اجتماعی و سیاسی جامعه، جهانی و جاویدان اسلام و به روز و برخاستن تمدن اسلامی و فراگستری آن به صورت عجیب و فراگیری نیز پس از ظرفیت توسعه و تمدن سازی اسلام به تایید همگان مرهون عنصر توسعه و تمدن سازی بی بدیل ایرانی مسلمان و ایران اسلامی و حتی کارگذاری سیاسی آن بود؛ اما در ایران، پیشاجنبش تنباکو و نهضت مشروطیت تا نهضت نفت و انقلاب اسلامی، جنبش، نهضت و انقلاب سیاسی با این مختصات سراغ نداریم و چه بسا بروز نکرده یا بارور نشده است جز در حماسه سازی قیام فریدون و کاوه گرشاسب نامه و احیاناً نهضت جنوب یا کوهستان در اواخر دوره ساسانی و چندین دهه پیشاظهور اسلام با شعار توزیع منابع عمومی به ویژه زمین که تحت عنوان مانی و مزدکی سرکوب شد و رهبری آن در دروازه جندی شاپور پایتخت آن روز ایران به دار آویخته شد که احتمالاً درون حاکمیتی بوده باشد.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران اضافه کرد: اما در حدود یک قرن اخیر سه جریان عظیم و تاثیرگذار به وقوع پیوسته است نهضت مشروطیت، نفت و 15 خرداد تا انقلاب اسلامی این سه جریان عظیم است؛ به عنوان پیش فرض هر سه جریان نهضت ضد استبدادی و آزادی خواهانه مشروطیت سلطنت مستقل، نهضت ضداستعماری و استقلال طلبانه ملی نفت و انقلاب اسلامی با شعائر، شالوده ها و شاخصه های استقلال، آزادی و جمهوری یا مردم سالاری دینی یا اسلامی در سیری پیوسته و متکامل در مقام رد وابستگی و عدم توسعه یا توسعه نیافتگی و از توسعه ماندگی اعم عقب ماندگی، عقب بردگی و عقب نگاه داشتگی و اقتصادی سیاسی و فرهنگی بوده است.

وی تصریح کرد: به عنوان فرضیه مقاله هر سه نهضت دغدغه و داعیه ترقی توسعه و پیشرفت را داشته و دارند؛ به تعبیری امواج سه گانه سیر یگانه تجدید تفکر مدنی و تمدن سازی نوین اسلامی بوده و به شمار می‌آید.

وی ابراز کرد: جنبش نهضت و انقلاب سه پدیده محکوم و واژگان رایج حرکت و تغییرات اعم از اقتصادی و سیاسی و فرهنگی بوده و به شمار می‌آید؛ جنبش بدان سان که در باب جنبش و نهضت تنباکو در ایران، مشروطیت و ملی شدن نفت به کار برده می شود مراد تغییرات اصلاحی شکلی ساختاری تا تحولات بنیانی ماهوی و هویتی زیرساختی است.

صدرا در ادامه ابراز کرد: انقلاب اسلامی ایران دیگرگونی راهبردی (بنیادین یعنی از بنیاد و به تعبیری شالودی جامع یعنی همه جانبه نظام مند و هدفمند است به ویژه با فراهمی عناصر مکتب بسان اسلام به عنوان طرح هادی و نفسه راه، امام و راهبر به عنوان مدری نفسه راه، مردم یا امت به عنوان متعلم، صاحبان و متحرکان اصلی آن هستند.

به گفته این استاد دانشگاه در این مقاله جنبش و نهضت مترادف گرفته شده و انقلاب به اعتباری به معنای اعم یعنی فراتر و کاملتر و به تعبیری به معنای اخص یعنی شکل خاص‌تر آنها فرض گرفته شده است.

وی بیان کرد: جنبش ها یا نهضت ها اعم از جنبش ها و یا نهضت های انقلاب سیاسی اجتماعی و به تعبیری اقتصادی تا فرهنگی؛ به تعبیری جنبش ها، نهضت ها و انقلاب ها دارای بخش های سه گانه اقتصادی و سیاسی و فرهنگی هستند؛ در شرایط و یا در مراحل مختلف و گاه یکی از این بخش های جنبش ها نهضت ها و انقلاب ها تقدم یافته و یابد. و بر لزوم و بروز می یابد اما آنچه مسلم است اینها بسان وجوه و مراتب سه گانه حرکت تغییرات و تحولات تا انقلاب اجتماعی بوده و به شمار می آید.

صدرا تاکید کرد: پیشرفت نیز ضمن اینکه یک خواست عمومی محسوب شده یک حرکت است؛ پیشرفت اعم از اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است و اینها نیز بخش ها، وجوه و مراتب سه گانه پیشرفت و توسعه بوده و شمرده می‌شود.

وی با اشاره به پیشرفت های تاریخی اظهار کرد: این پیشرفت ها در دو سطح تمدنی بلندبرد بنیادین تا غایی، بلندمدت چندین قرن و بلندگستر فراملی و توسعه میانبرد تحولات بنیانی، میان مدت و میانگستر ملی موردنظر است؛ ایران نیز مراد ملت و سرزمین ایران بلکه نمونه ایرانی چه پیشا اسلام و به عنوان تمدن ایرانی و چه ایرانی اسلامی پسااسلام و در فرایند تمدن پیشین اسلامی و به ویژه ایران و ایرانی انقلابی اسلامی جدید بوده که دغدغه و داعیه توسعه و بلکه تمدن نوین و الگو اسلامی ایرانی پیشرفت؛ توسعه متعالی و از تمدن نوین اسلامی را داراست.

وی ادامه داد: انقلاب اسلامی همانطور که در پی توسعه متعالی و الگوی آن به عنوان برترین هنجار تفکر و تمدن نوین اسلامی است در ماهیت و مبانی و در واقعیت و مذاهب و شعائر،‌ سلطه ستیز و ضدعقب ماندگی، عقب بردگی و عقب نگاشتگی است. همانطور که این راه برون رفت از این ناهنجاری و فرارفت را توسعه متعالی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می داند.

صدرا در ادامه گفت: نخست با استقلال سلطه و نفوذ نیروها، نهادها و قدرت های ظاهری نه شرقی و نه غربی، مکتب مدرنیسم در هر دو شاخصه به ظاهر متعارض لیبرالیسم و سوسیالیسم و در هر دو الگوی روابط رفتاری و ساختاری سرمایه سالاری کاپیتالیستی با شعار آزادی سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و دولت سالاری توتالیتریستی با شعار عدالت اقتصادی سیاسی و فرهنگی است.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: انقلاب، نگاه، نظریه و نظام سیاسی جمهوری اسلامی که پس از گذار، نهادسازی و با پشت سر گذاشتن کارآمد و موفقیت آمیز مراحل تاسیس، تثبیت و دفاع مقدس بازسازی و سازندگی و توسعه زیربنایی شده همینک در مرحله تاریخ ساز و بلکه در مرتبه وجودی و توسعه متعالی چشم انداز خویش است.

وی در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت توسعه یادآور شد: توسعه متعالی اقتصادی، توامان با توسعه و تعادل سیاسی و در جهت و معطوف به توسعه و تعالی فرهنگی، معنوی و اخلاقی است؛ چشم انداز و چالش و الگو و توسعه و تمدنی توحیدی دو ساحتی مادی و معنوی متعال و متعالی که در هماره تاریخ، توسعه و تمدن ایرانی پیشااسلام تا حدودی در قالب حکمت جاویدان شرقی و ایرانی و توسعه تمدن پیشین اسلامی و توسعه و تمدن نوین اسلامی در قالب و بر مبانی حکمت مبانی متعالی در پی آن بوده و هستند چنانکه تمامی منابع و متفکرین اسلامی و قرآن و روایات تا راهبران نهضت ها و راهبردهای امام (ره) رهنمودهای رهبر انقلاب و سایر صاحب نظران به نام اسلامی و ایرانی نیز در پی تبیین، ترسیم و تحقق آنانند.

پایان پیام/