گروه قران و معارف خبرگزاری شبستان: درست پس از پايان تعطيلات نوروز بود كه خبرتعرض به دو نوجوان ايراني در فرودگاه جده دررسانه‌ها منتشر شد. این خبر بازتاب‌های گوناگوني در فضای مجازی داشت و حاشیه‌های آن از شايعه، طنز، و سياست فراتر رفت و به ن‍ژادپرستي و حتي زير سؤال بردن شعاير ديني مذهبي کشیده شد. گسترش خبر و نگراني و ناراحتي مردم تا آنجا پيش رفت كه مسئولان مختلف را وادار به پیگیری و پاسخگویی کرده و حتی پای مراجع عظام تقلید را نیز به میان کشید و در نهايت رييس جمهور حكم به تعليق موقت اعزام حج عمره را داد.
اصل ماجرا از کجا شروع شد
در روزهاي اوليه انتشار خبر، حرف و حدیث های مختلفی منتشر شد و برخي مسئولان وقوع این ماجرا را انکار کردند. اما در روزهاي بعد جزييات بيشتري اعلام و به سرعت منتشر شد .
سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت، در بیان شرح این رویداد گفت: ساعت 12:30 نیمه‌شب یکی از مدیران حراست سازمان حج و زیارت كه در این سفر همراه بوده است با مدیرکل حراست صحبت می‌کند و موضوع تعرض به دو نوجوان ايراني را در فرودگاه جده خبر می‌دهد. ظرف یک ساعت نماینده کنسولی ما در عربستان در محل حضور یافته و صورت‌جلسه قانونی تهيه می‌شود. در همین لحظه نماینده بعثه و سرکنسولی ما در عربستان پلیس فرودگاه را مجبور می‌کنند تا فرمانده پلیس امارت جده را به حضور بطلبند و « سرتیپ الجوهری » معاون فرمانده جده به فرودگاه می‌آید و آن دو مأمور توسط دو نوجوان ایرانی، شناسایی و دستگیر می‌شوند. "سرتیپ الجوهری" در همان‌جا از نماینده بعثه و سرکنسولی ما در عربستان عذرخواهی کرده و قول می‌دهد که این دو پلیس را به اشد مجازات برسانند.
اوحدي در ادامه می‌گوید: ساعت 7 صبح همان روز جزئیات حادثه را شخصاً جویا شدم و ساعت 8 صبح اولین نامه ما به معاون کنسولی وزارت خارجه ارسال شد. همچنین ساعت 9 صبح اولین مکاتبه رسمی ما با وزیر حج عربستان با لحنی تند صورت گرفت که مسئولیت شرعی و انسانی وزیر حج عربستان حکم می‌کند که این دو پلیس به اشد مجازات برسند، و عذرخواهی رسمی صورت بگیرد و در غیر این صورت ایران تصمیم دیگری خواهد گرفت. که در همان زمان وزیر حج عربستان در ساعت 10 صبح عذرخواهی کرده و قول پیگیری می‌دهد.
به گفته رئیس سازمان حج و زیارت حتي بالاترین فرد امنیتی عربستان که رئیس شورای حج عربستان و ولیعهد دوم عربستان محسوب می شد اعلام می‌کند كه مطمئن باشید این دو فرد به اشد مجازات خواهند رسید و حتی برای روز مجازات، خانواده این دو نوجوان دعوت خواهند شد تا شاهد این مجازات باشند.
چرا ایران اعزام های عمره را متوقف کرد؟
با وجود آنكه مردم ايران منتظر عذرخواهي رسمي كشور سعودي و مجازات دو مأمور خاطي فرودگاه بودند، شايعات ديگري مبني بر آزار زائران ايراني در عربستان و همچنين خودكشي يكي از دو نوجوان آسیب‌دیده منتشر شد. هرچند كه مسئولان همه اين اخبار را شايعه دانستند اما چند روز بعد كشور عربستان مانع از ورود هواپيماي حامل زايران ايراني به فرودگاه كشورش شد و پس از آن نيز خبرهايي در ارتباط با لغو صدور ويزاي عربستان براي ايرانيان منتشر شد.
کاربران فضاي مجازي و برخی رسانه‌ها قرارهایی را هماهنگ می کنند تا مردم در مقابل سفارت عربستان تجمع كرده و به بی‌توجهی كشور سعودي در مجازات هرچه سریع‌تر عاملان اعتراض كنند. وزارت كشور نيز مانع اين تجمعات نمی شود و مردم تجمع خود را ادامه می‌دهند اما تأثیری بر روالي كه عربستان در پیش‌گرفته نمی‌گذارد.
پس از این وقایع نامه دومی از طرف رئیس سازمان حج و زیارت به وزیر حج عربستان نوشته شده و در آن قید می شود که تعلل بیشتر به‌معنای اهتمام جدید وزارت حج عربستان نسبت به تأمین امنیت جانی و مالی زائران است. علاوه بر این درخواست می شود که دو مأمور زندانی به‌سرعت به اشد مجازات برسند. همچنین با دبیرکل همکاری کشورهای اسلامی نیز مکاتبه شده و مراتب اعتراض ایران اعلام می گردد.
اوحدی در این رابطه تصريح می‌کند كه لغو یا تعلیق عمره که از ابزارهای اعتراضی ما محسوب می‌شود در عرصه حقوق بین‌الملل برای عربستان گران تمام می‌شود و این موضوع را می‌رساند که این کشور نتوانسته است امنیت جانی و مالی زائران را تأمین کند.
این اتفاق در فضای عادی صورت نخواهد گرفت بلکه در یک فضای سیاسی و انتقاد به یک جرم صورت می‌گیرد. اگر به لغو عمره برسیم که اقدام بی‌سابقه‌ای در تاریخ سازمان حج و زیارت است پیام جدی و سیاسی برای عربستان که عدم توانایی تأمین امنیت اخلاقی زائران را دارد خواهد داشت و این برای این دولت بسیار سنگین است.
اما با تمام اين صحبت‌ها، او از اختلاف ميان مذاهب ابزار نگراني می‌کند و می‌گوید: خواسته وهابیت امروز دامن زدن به فضای شیعه و سنی است و باید مراقب باشیم که این افراد مغرض به خواسته خود نرسند، همچنین موضوع حساس‌تر بحث عرب و عجم است که بسیار سنگین است و طبق آموزه‌های اسلام چنین مواردی مطرح نیست و باید مراقب بود تا دشمن به خواسته خود نرسد.
در این میان برخی از مردم نیز از مراجع عظام تقلید می خواهند تا حكم به تحريم عمره در شرايط فعلي دهند. آیت‌الله مكارم شيرازي و تني چند از مراجع ديگر چنين پاسخ می‌دهند كه در چنين مواردي حفظ شأن مسلمانان ارجح بر عمل مستحبي است. رييس سازمان حج و زیارت نیز اعلام می‌کند از کسانی که انصراف می‌دهند خسارتی گرفته نمی‌شود.
و درنهایت بی‌توجهی كشور عربستان به پيگيري‌هاي ايران، منجر به ابلاغ دستور توقف اعزام‌ها از سوي وزير ارشاد به سازمان حج می شود. با انتشار تصمیم دولت مبنی بر تعلیق عمره این خبر به تیتر اول بسیاری از رسانه‌ها و مطبوعات غربی تبدیل می گردد.
حمایت از تصمیم دولت برای تعلیق عمره
اعلام عمومي تعليق عمره، در فضای عمومی ایران با استقابل روبرو می شود. تعدادي از مسئولان كشور از اين اقدام حمايت می‌کنند. احمد توکلی نماینده مردم تهران، ری و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی اولين نماینده‌ای است كه به خبر تعليق واكنش نشان داده و با تشكر از رئیس‌جمهور و وزیر ارشاد می گوید: تا وقتی‌که عربستان سعودی که خود را خادم‌الحرمین می‌داند، برخوردهای نامناسب و حرمت شکرانه دارد، باید این امر مستحب را کنار گذاشت.
حمایت‌ها از اقدام دولت در تعلیق عمره ادامه می یابد وسخنگوی فراکسیون حج و زیارت مجلس، دستور رییس جمهور مبنی بر لغو موقت سفر حج عمره را قابل قدردانی دانسته و تصریح می کند که مجلس آمادگی دارد با دو فوریت، نسبت به تصویب قوانین لازم در این زمینه اقدام کند.
مجلس تصمیم می گیرد تا در قالب تصویب طرح دو فوریتی در کمیسیون فرهنگی برای تعلیق عمره مفرده تا زمان مجازات ماموران خاطی به این موضوع ورود پیدا کرده و آن را در صحن علنی مطرح کند اما با دستور وزیر فرهنگ و ارشاد مبنی بر توقف اعزام ها، این موضوع از دستور کار مجلس خارج می شود.
پس از انتشار خبر تعليق عمره باز بازار شايعات داغ می شود و عده اي آن را مرتبط با عدم ارائه ويزا از سوي عربستان مي‌دانند. اما ناصر خدر نژاد معاون سازمان حج و زیارت اعلام می کند این سازمان درباره توقف اعزام های عمره مفرده تابع تصمیمات نظام است.
وی با اشاره به تهیه طرح توقف سفر عمره در مجلس شورای اسلامی تصریح کی کند که نامه نگاری‌هایی در راستای پیگیری و برخورد با عاملان این جرم به وزارت امور خارجه، وزارت حج عربستان، شرکت‌های سعودی و مبادی های ذی ربط انجام شده تا با جدیت این موضوع را پیگیری کرده و مجرمان را به اشد مجازات برسانند.
خدرنژاد در ادامه خبر تعلیق و لغو تمامی پروازها و اعزام ها به سفر عمره مفرده را تایید کرده و می‌گوید: تمامی اعزام ها به عمره تا زمانی که افراد مجرم در زمینه اتفاق رخ داده برای دو نوجوان ایرانی محاکمه شوند و مورد مجازات قرار گیرند لغو خواهد شد. او هر گونه تصمیم درباره از سر گیری اعزام ها را منوط به حاصل شدن نتیجه مورد نظر در قبال برخورد با خاطیان مي داند.
به این ترتیب پس از دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر لزوم توقف پروازهای عمره تا زمانی که عربستان تکلیف دو مامور خاطی خود را روشن کند، پروازهای ایرانی از تهران و دیگر شهرهای کشور به مقصد عربستان از تاریخ 25 فروردین‌ماه متوقف می شود.
فرودگاه‌های کشور نیز اعلام می کنند که تا اطلاع ثانوی هیچ برنامه پروازی به مقصد عمره نخواهند داشت و تا زمانی که سیاست کشور تغییر نکند، در این رابطه برنامه جدید و یا جایگزینی نیز ارائه نمی‌شود.
پروازهای رفت به مقصد عربستان به حالت تعلیق در می آید و تنها «ایرلاین‌های ایرانی» پروازهای یکطرفه خود را به مقصد این کشور ادامه می‌دهند و با فرستادن هواپیما‌های خالی عمره‌گذاران ایرانی باقی‌مانده در عربستان را به کشور باز می‌گردانند.
در طول ماه‌های گذشته سه ایرلاین ایران‌ایر، ماهان و هواپیمایی سعودی وظیفه جابه‌جایی مسافران ایرانی را برعهده داشتند که طبق اعلام آنها تا 10 روز پس از تعلیق پروازهای عمره از سوی ایران پروازهای یکطرفه‌شان برای بازگرداندن عمره‌گذاران ایرانی به کشور صورت می‌گرفته است.
با پایان یافتن این برنامه‌های سفری و خالی‌شدن عربستان از عمره‌گذاران ایرانی رسما پروازهای عمره به حالت تعلیق همه‌جانبه در آمد و تا زمانی که سازمان حج و زیارت برنامه جدید خود برای بازگرداندن پروازهای عمره به چرخه برنامه‌های زیارتی ایران را اعلام نکند این پروازها برقرار نخواهد شد.
تكليف پول ثبت نام کنندگان چه می شود؟
بعد از اعلام توقف سفر حج عمره کسانی که برای این سفر ثبت‌نام کرده‌اند بر سر دو راهی قرار گرفتند که ودیعه‌ها و سودهای خودشان را از بانک پس بگیرند یا همچنان منتظر رفتن به سفر حج بمانند.
براساس آمارهای سازمان حج و زیارت، نزدیک به هشت میلیون نفر در نوبت اعزام هستند که با وجود تمام محدودیت‌ها در اعزام زایران، آخرین نفری که ثبت‌نام کرده حدود ١٦ سال دیگر می‌تواند به حج عمره برود. مردم برای سفر به عربستان نزد بانک‌های ملی و ملت ودیعه‌های ٨٠٠ هزار تومانی گذاشته‌اند.
حسن سرخوش، مدیرکل برنامه‌ریزی پذیرش و اعزام سازمان حج اعلام کرده که از ابتدای سال ٩٣ تا اسفند همان سال، ٣٣٣ هزار و ٧٧٤ زایر ایرانی در قالب ١١٤٣ پرواز برای حج عمره به سرزمین وحی اعزام شده‌اند که بیش از ١٦٦ هزار عمره‌گزار ایرانی با ٦٠١ پرواز شرکت‌های هواپیمایی ایرانی و قریب به ١٦٧ هزار زایر ایرانی عمره با ٥٤٢ پرواز شرکت هواپیمایی سعودی در موسم عمره جاری به عربستان اعزام شده‌اند.
با توجه به این که هشت میلیون نفر در نوبت اعزام به سفرعمره هستند اگر هر کدام از آنها ودیعه‌های ٨٠٠ هزار تومانی گذاشته باشند، رقمی نزدیک به ٦ هزار و ٤٠٠ میلیارد تومان ودیعه نزد دو بانک ملی و ملت قرار دارد؛ براساس آخرین آمار ثبت‌نام کنندگان در سال ٩٠ که نزدیک به شش میلیون و ٦٠٠ هزار نفر بودند، ٥/٤١ درصد مربوط به ثبت‌نام بانک ملت و ٥/٥٨ درصد نیز مربوط به ثبت‌نام کنندگان در بانک ملی است و بیشترین افراد ثبت‌نام کننده در گروه‌های سنی ٤٠ تا ٥٠ سال بودند که ٣٢ درصد آنها خانه دار، ٦ درصد محصل، ٩ درصد کارمند و ٩ درصد نیز دارای مشاغل آزاد بودند.
علی لیالی، رییس سابق سازمان حج و زیارت در دی ماه سال ١٣٩٠ درباره اولویت‌های اعزام گفته بود: «با توجه به تعداد زیاد متقاضیان پشت نوبتی تا پنج سال آینده یعنی سال ۹۵ برای اعزام به عمره مفرده ثبت‌نام انجام نمی‌شود. از میان شش میلیون و ۴۰۰ هزار نفری که برای سفر به عمره در دو بانک ملی و ملت ثبت‌نام و سپرده‌گذاری کرده بودند پس از انجام قرعه‌کشی در نیمه دوم دی‌ماه در نهایت دومیلیون و ۴۰۰ هزار نفر آنان انتخاب می‌شوند.»
دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر طی سه سال یعنی از سال ۹۲ تا ۹۵ به عمره اعزام می‌شوند و برای دو سال آینده نیز از سال‌های قبل تعدادی از متقاضیان سپرده‌گذار در بانک‌ها، پشت نوبت هستند. با این اوصاف محاسبه سود رقم شش هزار و ٤٠٠ میلیارد تومانی نزد بانک‌ها قرار دارد کار بسیار دشواری است که نمی‌توان به صورت شفاف آن را محاسبه کرد.
آیا تعليق عمره رفع می شود؟
چندی پیش رئيس فراكسيون حج و زيارت مجلس درباره زمان احتمالي تعليق عمره گفت: اين مسأله هم گذرا است و نامه اي كه مقامات عربستان به مقامات ايراني نوشتند و از اشد مجازات براي خاطيان خبر دادند، مقدمه اي براي بر طرف شدن اين موضوع است.
حجت الاسلام و المسلمين سالك رئيس كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي در خصوص تأثير تعليق عمره بر زيارت سرزمين وحي اظهارکرد: موضوع حج و خانه خدا و زيارت آن، موضوعي عبادي و مقدس است و هيچ كدام از اين مسائل از جمله تعليق‌ها نمي‌تواند آن را تحت الشعاع قرار دهد.
وي دررابطه با جايگزين شدن سفر عتبات عاليات به جاي زيارت خانه خدا گفت: اولويت دادن زيارت عتبات به زيارت سرزمين وحي امر بيهوده اي است و در نگاه اسلامي هر كدام از اين اماكن مقدس جايگاه مخصوص به خود دارند.
یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز رفع توقف اعزام ها به عمره را منوط به عذرخواهی رسمی عربستان از مردم ایران و تامین امنیت زائران دانسته است.
پایان پیام/
نظر شما