مسجد مهمترین پایگاه اسلامی متاثر از فرهنگ اسلامی در هندوستان

خبرگزاری شبستان: اسلام اندکی پس از ظهور، در تمام کشورهای پیرامون شبه جزیره عربستان و حتی کشورهای دوردست پذیرفته شد و همه عرصه های زندگی خصوصی و اجتماعی آنان را تحت تاثیر داد.

شبه قاره هند از جمله جوامعی بود که با حضور مسلمانان به شدت تحت تاثیر اسلام قرار گرفته و دچار تغییراتی شد. همراه با گسترش اسلام در هند، مسجد به عنوان مهمترین عامل فیزیکی و پایگاه اسلامی متاثر از فرهنگ اسلامی بنا شد.

این مساجد هم جایگاهی برای عبادت مسلمانان بود و هم مکانی برای تعلیم علومی مثل فقه و اصول. مساجدی که با تلفیق معماری اسلامی و هندو و به جای معبد هندوها ساخته می شد، نقش زیادی در مسلمان کردن هندوها داشت.

در این پژوهش، پس از توضیحاتی در مورد چگونگی ورود اسلام به منطقه هند، به بررسی نقش مساجد ساخته شده در اسلام پذیری مردم آن منطقه پرداخته می شود.

اعراب قبل از تسخیر سرزمین های تازه به سنن معماری و هنرهای ظریف آشنایی زیادی نداشتند. پس از ظهور اسلام نیز اولین اثر معماری این قوم مساجدی بود که برای انجام آداب مذهبی می ساختند. هنگام ورود اسلام به هند، به نام خدا بت ها شکسته می شدند و بت بانان کشته می شدند و بت خانه ها ویران شدند.

 در حالی که اغلب اوقات مساجد در جای آنها بنا می شدند. در اسلام مسجد بنایی مذهبی است و اولین عملکرد آن عبادت جمعی است. از بدو ورود اسلام به شبه قاره هند تا زمان معاصر، قریب چهارده قرن است که هند متاثر از فرهنگ و تمدن اسلامی است. این تمدن تاثیر شگرفی را بر روی مردم آن سامان گذاشت به طوری که ساخت مساجد بر تداوم این تمدن سایه افکند و باعث شد که این تمدن غنی از بین نرود.

این مساجد هم جایگاه عبادت، هم جایگاه تعلیم و تربیت بود علاوه بر این زمانی که بین مسلمانان و هندوها درگیری پیش می آمد به عنوان یک پایگاه قوی برای مسلمانان به شمار می آمد. سلسله های مسلمان حاکم در هند از جمله گورکانیان، اهمیت زیادی به مسجدسازی می دادند و مساجد ساخته شده در آن دوران از معماری باشکوهی برخوردار بود که از سبک هندی نیز تاثیر پذیرفته و سبک جدید هندو-اسلامی به وجود آمد.

ورود اسلام به هند

زمینه نفوذ و گسترش اسلام در شبه قاره هند، همزمان با حیات سیاسی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فراهم شد. این مهم نخست توسط تجارعرب که در زمان پیامبر اسلام آورده و روابط تجاری با مناطق ساحل جنوب غربی «مالابار» داشتند، تبلیغ شد .تجار و بازرگانان عرب حاصل دین جدیدی شدند و به هرکجا که قدم می گذاشتند اقدام به انتشار آن می کردند.

 با ورود بازرگانان مسلمان به شبه قاره هند، مساجدی نیز در این منطقه ساخته تا به امور عبادی خود بپردازند. علاوه بر این غالب اوقات مسلمانان با نام خدا بت خانه ها را ویزان کرده و به جای آن مسجد می ساختند تا مکانی برای نشر دین مبین اسلام نیز باشد.

در کتاب تاریخ فرشته در ذکر ظهور اسلام چنین آمده است:

«بر طبائع آفتاب شعاع مستور نماناد که اولین کسی که از ارباب اسلام قدم در سر حد هندوستان نهاده، با اهالی آن دیار غزا مهلب بن ابی صفره است. مهلب بن ابی صفره که از امرای کبار عرب بود، از حوالی مرو به کابل و زابل آمد و به هندوستان در آمده با کفار غزا کرد و 10هزار جواری و غلمان اسیر ساخت و در آن مدت بعضی از مردم هند جسته جسته به وحدانیت الله و نبوت رسالت پناه اقرار کرد و مسلمانان شدند.

اسلام برای اولین بار از طریق دریا وارد هند شد و حمله اصلی اعراب زمانی صورت گرفت که بیرق اسلامی به تدریج به وسیله مهاجمان و راهزنان بادیه نشین از طریق گذرگاه های شمالی هندوکش به داخل کشور وارد شدند. سرانجام افغان ها، ترک ها و فارس ها که زمینه را برای ایجاد امپراطوری مساعد دیدند در کشور ماندگار شدند.

حکمران لالکات، پریتوی راج در سال 1192 میلادی نیروهای راجپوت را برای مقاومتی بی حاصل در برابر سربازان محمد الغور افغان بسیج کرد که پیروزی نصیب سپاه مسلمانان شد. قطب الدین آیبک، سپهسالار و نایب محمد الغور، در یادبود این پیروزی سرنوشت ساز اسلام بر هندو، اولین مسجد ماندگار را در دهلی هندوستان بنا کرد.

تماس های اعراب با هندوها طبعا موجب می شود که هندی ها با مذهب جدید اسلام آشنا شوند. تاثیر تبلیغاتی به وسیله دسته های بازرگانان مسلمان که آئین خود را به شهرهای کافرنشین هندوستان می آوردند بی گمان در کار بود. بعد از بازرگانان به تدریج مبلغان مذهبی مسلمان نیز به هند آمدند و به نشر مذهب جدید در هند پرداختند و مورد استقبال واقع شدند.

مساجدی در هند ساخته شد و این فعالیت ها نه با مخالفت دولت ها یا مردم مواجه می شد و نه هیچ نوع تصادم و برخورد مذهبی به وجود می آورد. سنت قدیمی هند این بود که نسبت به هر نوع اعتقاد و ستایش مذهبی سازش و بردباری داشت. بدین قرار اسلام چند قرن پیش از آنکه به صورت یک قدرت سیاسی به هند بیاید به عنوان یک مذهب به هند راه یافته بود.

جغرافی دانان عرب نام بسیاری از شهرهای کافرنشین را هم در کرانه ها و هم در داخل کشور ذکر می کنند که مسلمانان در آنها مساجدی برای خود بنا کرده بودند و تحت حمایت حکمرانان بومی، زندگی می کردند. در کتاب «مسالک و ممالک» اصطخری آمده است:

«کنبایه تا صیمور تا بلهرا پادشاه هند دارد و بیشتر کافرستان است لکن مسلمانان هستند درین ولایت . و در شهر مسجد آدینه هست مسلمانان را و هر آدینه خطبه کنند. »

در واقع اسلام از دو طریق وارد شبه قاره هند شد:

1)روش های غیر نظامی

2)روش های نظامی

در مورد روش های غیرنظامی ورود اسلام به شبه قاره هند به طور عمده باید گفت اگرچه بعدها مبلغینی نیز برای تبلیغ و آشنایی هندوها با اسلام به این منطقه گسیل داده شد اما این بازرگانان عرب بودند که در ابتدا اسلام را وارد شبه قاره کرده و مردم این منطقه را با اسلام آشنا کردند.

منبع: مقاله پژوهشی نقش مساجد هند در اسلام پذیری و معماری هندیان

نوشته: حمید حاجیان پور ، الهام طاهری

ادامه دارد ...