خبرگزاری شبستان: اجلاس سران کشورهای آسیایی - آفریقایی عصر چهارشنبه در جاکارتا پایتخت اندونزی به ریاست مشترک روسای جمهوری ایران و ماداگاسکار برگزار شد.این اجلاس که کشورهای زیادی در آن حضور دارند نمود بارزی از دیپلماسی چند جانبه است.در این گونه اجلاسیه ها در ظرف مدت کوتاهی کشورهای بسیاری حضور پیدا می کنند و سران کشورها در محل دیدار می توانند در مدت زمان اندکی به رایزنی با همتاهای خود بپردازند.بیانیه یا قطعنامه این گونه اجلاس ها به دلیل تعداد بالای اعضای شرکت کننده ، از مشروعیت نسبی برخوردار است و رسانه های زیادی این گونه جلسات را پوشش خبری می دهند.
دیپلماسی چند جانبه جمهوری اسلامی ایران در اندونزی:
امروزه به‌کارگیری دیپلماسی چندجانبه در قالب سازوکارهای چند جانبه فرصت‌های بسیاری را پیش روی دولت‌ها قرار می‌دهد؛ به گونه‌ای که دولت‌ها با شرکت در این سازوکارها به دنبال پیگیری اهداف و افزایش منافع و نفوذ و کاهش آسیب‌پذیری با کمترین هزینه هستند.علاوه بر کارکردهای فراگیر دیپلماسی چندجانبه که شامل کسب مشروعیت و شناسایی بین‌المللی، فضای تعامل میان کشورها و افزایش نفوذ کشورهای کوچک‌تر می‌باشد، دیپلماسی چندجانبه کارکردهای ویژه‌ای نیز دارد. از جمله این کارکردها می‌توان به تولید دانش تخصصی و اطلاع‌رسانی، هنجارسازی، قانون سازی، نظارت، تقسیم منابع و وظایف اجرایی و حل و فصل اختلافات اشاره کرد. بسته به نوع سازمان چندجانبه، برخی یا در مواردی تمامی این کارکردها از سوی سازمان دنبال می‌شود و دولت‌ها در چارچوب سازوکارهای چندجانبه سعی بر این دارند که از منافعی که از پیگیری این کارکردها حاصل می‌شود بهره‌مند شوند.[i]
یکی از کارکردهای مهم دیپلماسی چندجانبه هنجارسازی است. از طریق دیپلماسی چندجانبه می‌توان هنجارها و روش‌های قابل قبول برای جامعه بین‌المللی را به صورت صریح یا ضمنی تدوین، تعیین و اعلام کرد. این کارکرد از طریق اقداماتی همچون صدور بیانیه‌ها، گزارش‌ها، صورت جلسات، قطعنامه‌ها و اعلامیه‌های مختلف است که از سوی نهادهای چندجانبه و کنفرانس‌های جهانی محقق می‌شود.گرچه اسناد شکل گرفته بر اساس این اقدامات الزام حقوقی ندارد اما می‌توانند فضای جامعه بین‌المللی را جهت پذیرش یا رد یک اقدام یا نظر تغییر دهند. با بکارگیری این توانایی، سازوکارهای دیپلماسی چندجانبه قادرند شکل‌گیری قاعده جدید عرفی حقوق بین‌المللی را فراهم کنند یا با مرور زمان در قالب قرارداد در نهادهای چندجانبه مذاکره و نهایی کنند.سازوکارهای چندجانبه قادرند با حمایت از عملکرد یک کشور، نفوذ آن را در جامعه بین‌المللی افزایش دهند یا در مقابل با تصویب قطعنامه‌ها و صدور بیانیه‌ها و ... عملکرد یک کشور را نکوهش کرده و از نفوذ آن کشور بکاهند. بنابراین این فرصت برای کشورهای عضو در سازوکارهای بین‌المللی فراهم است که از طریق حضور فعالانه در این سازوکارها و جلب اعتماد اعضای سازمان، ارزش‌ها و اهداف خود را به جامعه بین‌المللی معرفی کرده و در مسیر نهادینه کردن آن گام بردارند. مسیر هنجارسازی نیز به این گونه است که در ابتدا ایده مورد نظر مورد بررسی کارشناسانه قرار می‌گیرد. برگزاری جلسات تخصصی و علمی یا انجام مطالعات در قالب مطالعات دانشگاهی یا موسسات تحقیقاتی صورت می‌پذیرد و سپس ایده کارشناسی شده در نهادهای چند جانبه که از نظر گرایشات فکری و سیاسی به ایده مطرح شده نزدیک هستند، مطرح شده و شرایط تدریجی پذیرش آن در صحنه بین‌الملل فراهم می‌شود.
به طور کلی دیپلماسی چند جانبه چندین کارویژه اختصاصی دارد. این کارویژه ها عبارتند از 1. تولید مقبولیت و مشروعیت بین المللی؛ به این معنی که کشورها و دولت ها از طریق رو آوردن به دیپلماسی چندجانبه در صدد کسب مقبولیت و مشروعیت داخلی، منطقه ای و بین المللی هستند. 2. دیپلماسی چند جانبه دانش، آگاهی و حساسیت بین المللی تولید می کند. به این معنی که توجه دولت ها و افکار عمومی را به موضوعات و مسائل مختلف بین المللی جلب می کند. 3. ایده هنجار و قانون بین المللی تولید می کند. تمام کنوانسیون های بین الملی از ان پی تی گرفته تا مقررات بهداشت جهانی محصول دیپلماسی چندجانبه هستند.
اما در مورد دیپلماسی چند جانبه باید در نظر داشت که اولا مجموعه عملیات دیپلماسی در نهادهای مربوط به دیپلماسی چند جانبه روندی بطئی و طولانی است. ثانیا مجموعه ای از مکانیسم ها و سامانه ها و آیین کار ها برای اثرگذاری وجود دارد. یعنی رسیدن به یک نتیجه بر اساس یک مکانیسم خاص تصمیم گیری است. فی الواقع در هر روند مربوط به دیپلماسی چندجانبه با ورودی ها و خروجی هایی رو به رو هستیم که ورودی ها علاوه بر مشارکت دولت ها، نوع موضع گیری آن ها و نیز ایده هایی است که وارد سیستم می شود و نهایتا خروجی به صورت موضع گیری های جمعی جهانی در قالب بیانیه ها، قطعنامه ها، کنوانسیون ها و اعلامیه ها است. این مکانیسم بسیار پیچیده و تکنیکی است. با توجه به آن چه گفته شد، زمانی که یک اجلاس بین المللی شروع می شود، کشورها و علاوه بر کشورها، نهادهای چندجانبه و بین الدولی دیگر اثرگذاری دارند.[ii]به این ترتیب و بعد از بیان مباحث نظری می توان گفت در اجلاس کشورهای آسیایی و آفریقایی ، که اکثرا مسلمان هستند امکان تاثیر گذاری بیشتری وجود دارد.به عنوان مثال وقتی در این اجلاس سخن از مبارزه با تروریسم و افراطی گری و توقف حمله به یمن می شود ، عربستان سعودی به دلیل آنکه با چند ده کشور طرف است ، خود را در انزوای دیپلماتیک می بیند.اقدامات هماهنگ کشورها در جلسه سران و اعلام موضع انتقادی در مورد داعش و افراطی گری و مبارزه جدی با تروریسم نیز می تواند زمینه ساز عزم جدی همه کشورها باشد.این اجلاس بی‌تردید با توجه به ظرفیت‌های خود در عضویت کشورهای متعدد می‌تواند نقش عمده‌ای در این امر داشته باشد.به همین دلیل تاکید بر لزوم مقابله با ناامنی و تروریسم ، رفع بی عدالتی، ارائه راهکارهایی برای گسترش همکاری های اقتصادی و اتخاذ راهکارهای مشترک برای ارتقای رفاه عمومی از جمله محورهایی بود که روسای جمهور شرکت کننده در کنفرانس کشورهای آسیایی آفریقایی بر آن تاکید کردند. به همین دلیل رئیس جمهور کشورمان در اجلاس اندونزی گفت : « تروریسم و افراطی‌گری در بخش‌های بسیاری از دو قاره آسیا و آفریقا گسترش یافته است. آنان بویژه در عراق و سوریه، با توسل به وحشیانه‌ترین روش‌ها، هر روز زنان، مردان و کودکان بیگناه را قربانی مطامع شوم و ضد بشری خود نموده و زیرساخت‌های این کشورها را نابود می‌کنند.»
نویسنده : بهنام خسروی
نظر شما