خبرگزاری شبستان: 29 اسفند سالروز تاسیس حوزه های علمیه است، با توجه به فرا رسیدن این روز و همسو با نقش مهم حوزه های علمیه در تولید علم دینی و تحول علوم انسانی با حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفتگو پرداخته ایم که از نظرتان می گذرد:
بی شک حوزه و دانشگاه دو نهاد علمی اصلی و مهد دانش کشور هستند که توقع مباحث علمی از آنها می رود؛ حوزه تا چه اندازه می تواند در بحث تولید علم و تحول علوم انسانی ایفای نقش داشته باشد؟
قطعا حوزه باید نقش اصلی را در تولید علوم انسانی اسلامی داشته باشد چرا که بخش مهمی از این علوم در حوزه تدریس شده و مورد اهتمام علمای دینی است. از آن گذشته دقت خاصی که حوزه روی آن دارد مانند بحث های فلسفی و اصولی و ... قابل توجه است. با این وجود هنوز آن انتظاری که از حوزه در بحث تحول علوم انسانی و تولید علم می رود، برآورده نشده و به آن منظومه معرفتی علوم انسانی معاصر و متن نزاع های علمی در این حوزه جدید وارد نشده است که باید راهکارهایی در این خصوص اندیشیده شود.
دلیل این کُندی حرکت از سوی حوزه چیست با توجه به اینکه بیش از 30 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد و حوزه این توانایی و ظرفیت و فضا را داشت که وارد میدان شود؟
این موضوع چند عامل دارد و باید آسیب شناسی شود. عامل نخست که از قدیم نیز وجود داشته، عالم بدبینی حوزه نسبت به علوم جدید است؛ حوزه نگاه مثبت و خوبی به این مقوله ندارد و نگاه آن بدبینانه است. شاید به این دلیل که این علوم از سوی افرادی مورد استفاده قرار گرفته که نگاه های الحادی نسبت به دین داشت و از این رو جنبه سلبی علوم انسانی در حوزه برجسته شده تا جنبه ایجابی آن. بنابراین حوزه باید نگاه جدید نسبت به علوم معاصر داشته باشد.
دومین علت اینکه هنوز این علوم ترجمه خوب و روزآمد نشده اند؛ یعنی ما هنوز ترجمه های مناسبی از این علوم در کشور نداریم و بومی نشده اند و فردی که قصد دارد به سراغ آنها رود، با انبوهی از اصلاحات مواجه می شود، از سوی دیگر حوزه با مشکل زبان مواجه است یعنی آموزش زبان انگلیسی هنوز در حوزه به صورت جریان کلی آموزش در نیامده و رونق پیدا نکرده است.
عامل سوم آموزش است؛ در حوزه نظام آموزشی هنوز مشکل داریم. طلاب باید متناسب و همراه با علوم خود علوم روز نیز بخوانند، مثلا مباحثی از دانش اصول را همگام با علم روان شناسی هم بخوانند یا مباحثی ار فلسفه غرب. نباید در حوزه تنها رشته های تخصصی آموزش داده شود و نظام آموزشی حوزه باید برخی مباحث را عمومی سازی کند.
اما عامل مهمتر آن که در حوزه هنوز دغدغه لازم ایجاد نشده که احساس وظیفه کنند و جای خود را تولید علم و تحول علوم انسانی پیدا کنند.
در صورت تحقق این امر – یعنی حوزه به فکر تولید علم و تحول علوم انسانی بیفتد و بداند که وظیفه مهمی را در این راستا بر عهده دارد- جامعه با چه رویکردی مواجه می شود؟ به عبارت دیگر در این صورت چه اتفاق خوشایندی در کشور روی می دهد؟
اولا که این موضوع تاثیر و تاثر متقابل دارد یعنی این تحول هم در علوم انسانی اتفاق می افتد و هم تغییراتی در علوم حوزی به وقوع می پیوندد و این مساله دو طرفه خواهد بود. از سوی دیگر با تغییر نگرش حوزویان، تغییر در تحقیقات و بینش و تحلیل های آنان به وجود می آید. به طور مثال امروز پدیده تکفیری ها در عالم اسلام مشکل بزرگی هستند. حوزویان نباید تنها بحث های کلامی تکفیری را دنبال کنند بلکه با مباحث جامعه شناختی و روان شناختی به تحلیل علل پیدایش تکفیری ها به خصوص وهابیت بپردازند و راه کار مواجه با این جریان را ارائه دهند. بنابراین حوزه می تواند کمک کند و نگاه جدیدی تر و عمیق تری به مقولات جهان اسلام پیدا کند.
حال به عکس این ماجرا نگاه کنیم؛ اگر حوزه خود را همسو با جریان تحول علوم انسانی قرار ندهد، و وارد میدان نشود، چه آسیب هایی جهان اسلام و جامعه مسلمانان به ویژه ایران را تهدید می کند؟
در این صورت قطعا عقب ماندگی بیشتری را شاهد خواهیم بود و فاصله با جامعه و عدم کارایی تحلیل های حوزه عاید ما می شود. در گام بعدی حوزه درک صحیحی از مسائل اجتماعی نخواهد داشت و نمی تواند معضلات جامعه را شناسایی و راهکار ارائه دهد یا با مسائل اجتماع و دنیای امروز بسته و غیر قابل قبول برخورد خواهد کرد.
لذا باید مراکزی که متولی این کار هستند نگاه جدی تری داشته و این مساله را شعاری و شوخی نبییند. از سوی دیگر حوزه با برگزاری چند همایش و انتشار چند مجله نمی تواند به تولید علم و تحول علوم انسانی دست یابد و باید نگاه دقیق تر و جدی تری به مسائل جدید معرفتی داشته باشند.
پایان پیام/
نظر شما