به گزارش خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، مسجد جامعه را می سازد به شرط آنکه بتوانیم حقیقتا نسبت به کارکردهای متعدد مسجد جامعه را آشنا کرده و امکانات کافی را در اختیار امام جماعت به عنوان مدیر مسجد بگذاریم. فارغ از این باتوجه به جایگاه مسجد در صدر اسلام و همچنین تسری این پایگاه به عنوان مرکز گسترش دین، فرهنگ به ویژه در شاکله نظام جمهوری اسلامی ایران، ضروری است تا بیش از پیش نسبت به مساله مسجد در ترویج معارف دینی در جامعه و همچنین مهندسی فرهنگی نظام دغدغه مند باشیم. در راستای بررسی این مساله با حجت الاسلام دکتر «احمد رهدار»، مدیر موسسه «فتوح اندیشه» و نظریه پرداز به گفت وگو پرداخته ایم که حاصل آن را می خوانید:
قبل از ورود به بحث محوری در مورد مسجد، می خواهم بدانم که مسجد در مهندسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی دارد و چه جایگاهی باید داشته باشد؟
نسبت به مسجد یا هر نهاد دیگر و نسبت اش با نظام اسلامی به دوشیوه می توان نگاه کرد، یک شیوه این است که ما به صورت پیشینی یک نظام بایسته و شایسته اسلامی را طراحی کنیم و بعد بگوییم که اضلاع این نظام را بر سر نهادهای موجود پیاده کنیم. اما در این نگاه هرچه قدر هم که بتواند از نگرش نظری از دقت های خوبی برخوردار باشد اما در هر صورت یک رویکرد انتزاعی است و ترس این می رود که بیشتر این طراحی ها روی کاغذ بماند تا بر صفحه جامعه.
اما روش دومی هم وجود دارد که عبارت است از اینکه عجالتا در گاهم اول نهاهای موجود را تا جایی که راه دارد بررسی کنیم و کاربری آنها را در جهت اهداف دین حداکثری کنیم با این اعتقاد که اگر چنین اتفاقی بیفتد ارتباط میان نهادهای دینی به شکل حداکثری بهینه می شود و قاعدتا صورت نظام واره و تمدنی خوبی و خوشی را رقم خواهد خورد؛ نکاتی را هم که من می خواهم بیان کنم بر مبنای روش دوم است. می خواهم بگویم اگر به دنبال بهینه کردن نهادهای فعلی که در اختیار داریم از جمله نهاد مسجد، باید اقدامات متعددی را انجام دهیم.
چه نکات و مسایلی از نظر شما در راستای نیل به این هدف یعنی روند بهینه سازی استفاده از ظرفیت های نهادهای دینی و به ویژه مسجد وجود دارد؟
سه نکته به ذهن من می رسد، یکی اینکه با رویکردی آسیب شناسانه بر این باورم که نوع مساجد ما فاقد امام است، منظور من از امام، امام جماعت نیست، یعنی امام جماعت به مفهوم نفری که بیاید و در آنجا نماز بخواند و هراز چندگاهی مراسمی اجرا کند. منظور من پیشوای محل، امام المحل، امام قوم است. در کشور به ندرت مسجدی داریم که در مقیاس آمار کلان یک متولی (آخوند) تمام وقت داشته باشد به گونه ای که اگر از ایشان بپرسند شغل ات چیست؟ بگوید من امام جماعت یک مسجد هستم، من یک مسجد دارم.
چگونه است که ما برای چرخاندن یک موسسه یا ساختمانی که ممکن است 10 نفر یا بیست نفر کارمند داشته باشد به این عقلانیت رسیده ایم که نیاز به مدیر تمام وقت داریم اما در مورد حتی خلوت ترین مساجد که جمعیت زن و مرد حاضر در آن به پنجاه نفر می رسد به این فکر نیفتاده ایم که مدیر تمام وقت بگذاریم. بنابراین در مسیر بهینه سازی و بهره گیری از کارکردهای مساجد یکی از اصلی ترین مشکلات نداشتن مدیر تمام وقت در مسجد است.
همچنین در وهله دوم نظر به اینکه مساجد در دل محلات هستند اگر امور مسجد در مسجد رفع و رجوع شود این مسجد تبدیل به یک مرکزیت حتی برای مردمی می شود که مسجدی نیستند و یا منزل شان در آن محل نیست، این مرکزیت امام جماعت را امام المحل می کند چرا که با طیف هایی که عنوان کردم مرتبط می شود. معتقد هستم باید به این سمت برویم که تمام مساجد ما در سراسر کشور نوعی متولی تمام وقت داشته باشد نه اینکه طرف نماینده یا رییس فلان اداره باشد ویکی از کارهایش این باشد که موقع اقامه نماز جماعت به مسجد بیاید.
این کارکرد حداقلی است، در واقع مقام زعامت محل را اگر بخواهیم به امام المسجد بدهیم باید این اتفاق را رقم بزنیم. اما نکته دیگر اینکه گمان من این است که مساجد ما هم در مقیاس ملی و هم در مقیاس جهان اسلامی یک ارتباط ارگانیک و منطقی با هم ندارند. این مساله ای است که باید به آن توجه شود.
این ارتباط چه اتفاقی را رقم می زند و چه دستاوردهایی را برای مساجد دارد؟
با یک مثال این پرسش را پاسخ می دهم، ما الان در جهان اسلام مساجدی داریم که به دلایلی موفق هستند، برخی از مساجد در حوزه سخت افزار موفق بوده اند. من نمونه هایی را در جهان اسلام دیده ام.
چنان مسجد خوش ذوقانه در مکان مناسب و شرایط مناسب ساخته شده که در بدترین شرایط روحی و جسمی و وقتی که واقعا خسته هستیم با ورود به این مسجد حس عبادت را می یابیم. این مساجد آنچنان از نظر فیزیکی خوش ذوقانه طراحی شده اند که انسان با ورود به این مسجد اصطلاحا شارژ می شود.
الگوهای متعددی نیز در این مساجد وجود دارد، مثلا در برخی کشورها مثل لبنان مساجد به گونه ای است که هر نفری که وارد مسجد می شود هیچ راهی ندارد جز اینکه باید جوراب هایش را در بیاورد واز حوض آب کلر زده رد شود یعنی به اجبار پای فرد شسته می شود.
به نظرمن برای رسیدگی به وضعیت مساجد نیازمند آن هستیم تا کار مطالعات میدانی صورت پذیرد و ویژگی های مثبت مساجد دنیا را استفاده کنیم، ما به یک الگوی اولیه اما جامع نسبت به نیازمندی های روحی و روانی مومنان در خصوص مسجد نیازمندیم. این ارتباط و این کار تحقیقی سبب می شود تا بتوانیم در بسیاری از موارد در رابطه با مساجد خود برنامه ریزی داشته باشیم.
این رسیدگی تام و تمام نسبت به مساجد چه نتایجی را در بردارد و به ویژه علت این تاکید نسبت به توجه ویژه و همه جانبه به مسجد چیست؟
دلایل مختلفی دارد. مسجد محل تربیت دینی است، در شهرستان شاهرود مسجدی به نام مسجد «غربا» داریم که از این مسجد 108 شهید و بچه مسجدی در عملیات والفجر بوده اند. این حضور و این از جان گذشتگی نتیجه همین تربیت است.
ما مساجدی در کشورمان داریم که حقیقتا رویکرد انسان ساز مثال زدنی دارند. ببینید چه اتفاقی افتاده است که دشمنان اسلام هر وقت در شهری چون زاهدان بمب گذاشته اند آمده و اند ودر مسجد امام علی(علیه السلام) این شهر بمب گذاری کرده اند.
تا به حال این مسجد از بیست سال قبل تا کنون چندین بار مورد حمله انتخاری واقع شده است، چرا فقط روی این مسجد تمرکز دارند، طبعا برنامه های موفق آن مسجد باعث شده است که به عنوان نماد فرهنگی مساجد تلقی شود. یا به عنوان نمونه دیگر برای مثال طرحی که آیت الله جزایری در مساجد اهواز 10 سال قبل پیاده کرد از نظر نرم افزاری آن قدر موفق بود که حداقل یکی از خروجی آن که در سطح ملی هم تست شد طرح صالحین بود که در جاهای مختلف کشور دارد برگزار می شود. خاستگاه این طرح از مساجد اهواز بود.
این هماهنگی و سامان دهی در حوزه امور و برنامه های مساجد نیازمند حضور همه جانبه چندین دستگاه و نهاد است، اما در سطح دیگری کانون هایی در مساجد فعالیت دارند با عنوان کانون های فرهنگی هنری مساجد، به نظر شما این کانون ها در نیل به اهداف یاد شده تا چه اندازه می توانند نقش آفرین باشند؟
با توجه به ماهیت کاری این کانون ها و فعالیت هایی متعددی که دارند و همچنین ارتباط با قشر جوان به نظر می رسد که کانون ها بتوانند در جذب به مسجد اثرگذاری بالایی داشته باشند اما این امر نیازمند رسیدگی و برنامه جدی در راستای برنامه ها و فعالیت های این کانون هاست.
پایان پیام/
نظر شما