مساجد عربی ایران کدامند؟

خبرگزاری شبستان: منظور از این عنوان، شناساندن آن دسته ازمساجدی است که شبیه ساخت مساجد مسلمانان عرب را تقلید کرده اند، این مبحث مربوط به آن قسمت از مقالاتی می شود که استادان معظم این رشته تحت عنوان شیوه خراسانی در معماری ایرانی از آن نام می برند و معتقدند که اولین و مهمترین آثار مربوط به این شیوه با خصوصیاتی که در زیر خواهد آمد اول بار در خطه خراسان تمامی نواحی مشرق ایران یعنی کشور ترکمنستان، افغانستان را شامل می شده است.

 موارد زیر از خصوصیات این شیوه است:

1.سادگی و بی پیرایگی و دوری از هرگونه تزیین و زینت مادی و دنیوی

2.پرهیز از ارتفاع در بنا

3.استفاده از مصالح بوم آورد، یعنی مصالح مخصوص خود منطقه

معماران ایرانی در اوایل از معماری اسلامی اعراب تقلید می کرده اند و در ساختن مسجد یک محوطه ای را با دیوار خشتی محصور کرده و سایبانی را بر روی این محصوره به وسیله چوب و حصیر می ساختند.

 با تکمیل این طرح سقف مسطح حصیری با حمال های چوبی بر روی ستون های سنگی یا آجری و خشتی ساخته شده است. مساجد زیادی را که به پیروی از سبک وشیوه عربی در قرن های بعد ساخته شده اینک می توان مشخص کرد، تقلید از سبک عربی بیشتر در ارتباط با مسایل اقلیمی صورت گرفته است. مسایل اقلیمی به دو بخش مصالح و مواد ساختمانی و آب و هوا تقسیم می شوند.

در قسمت مصالح و مواد ساختمانی، مناطق کوهستانی که ازحیث مصالح خاکی در مضیقه هستند نیز در ساختمان ها از چوب و سنگ موجود در منطقه استفاده می کنند.

بارش برف و باران زیاد نیز باعث می شود تا نوع و شیوه معماری به خصوصی به کار گرفته شود و ساختمان از گزند باران و برف حفظ شود. مخصوصا در معماری مساجد که دهانه های بزرگ و فضای تالارها به پوشش نیاز داشت تقلید از شیوه عربی از نظر کاربری و اقتصادی صرفه بیشتری داشت مانند نمونه های زیر: مسجد کوچه میرنطنز، از قرن 6هجری قمری مسجد سراور گلپایگان، از قرن نهم هجری قری مسجد حاجتگاه ابیانه.

چارچوب موضوعی(نظام معنایی)

هر شکل بر معنایی دلالت می کند و هر معنا می باید از طریق نظام شکل درک و فهم شود و نظام معنایی از دو طریق قابل تعبیر است.

1.کشف معنا

2.آفریدن معنا

برای کشف معنای مسجد بازگشت به زمان و مکان پیدایش اولین مساجد به فرمان پیامبر اسلام(ص) زمینه کافی را در درک معنا از شکل به دست می دهد. از این رو، از طریق متون دینی، تاریخی و روایات و سفرنامه ها می توان سعی در یافتن معناهای دیروزین داشت و بخش های معناهای دیگر را نیز که به ازای زمان ها و مکان ها به اثر افزوده شده، شناخت و در این راه شکل نیز ممکن است یا عین دیروز باشد یا از الحاقی در تاریخ خود برخوردار شده باشد.

معماری دینی تعدادی از سبک ها و شیوه های معماری باستانی را چون معماری عصر حجر، معماری باستانی مصری، معماری سومری در برگفته است. ساختمان های دینی باستان به ویژه معابد اغلب به عنوان محل سکونت خدایان در نظر گرفته می شدند و محل ارایه نذورات و قربانی های مختلف بودند.

وجود مقبره ها و ساختمان های محل تدفین درگذشتگان نیز نمونه ای از ساختارهای معماری است که انعکاس دهنده اعتقادات دینی آن جامعه محسوب می شود. معبد کارناک در شهر (تیز) مصر طی یک دوره 1300 ساله ساخته شد و معابد متعدد روی هم رفته شاید بزرگترین بنای دینی را که تاکنون در جهان ساخته شده را تشکیل دهد. معماری دینی مصر در عهد باستان از مدتها باستان شناسان، معماران و عموم مردم را به خود جلب کرده بود.

حدود سال 600 پیش از میلاد ستون های چوبی معبد هرا در المپیا جایگزین ستون های سنگی شد. با گسترش این فرایند به دیگر ساختمان های نیایشی تعداد معدودی از ساختمان های سنگی طی قرون باقی ماند. معماری یونانی از معماری یونانی های باستان و رومن ها پیشی گرفت. در شرایطی که معماری رومن ها تنها تقلید سبک یونانی بود و از آنجا که معابد تنها ساختمان هایی محسوب می شوند که از آن دوران باقی مانده اند قسمت اعظم ایده کارشناسان درباره معماری کلاسیک براساس همین ساختمان های دینی قرار دارد.معبد پارتننون که به عنوان ساختمان خزانه داری و ستایش خدایان مورد استفاده قرار می گرفت بارزترین نمونه معماری کلاسیک محسوب می شوند.

پایان پیام/