پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران با نشانی الکترونیکی www.lib.ir یکی از پایگاه های اطلاع رسانی کتاب است که تا کنون 443 کتابخانه در سراسر کشور به عضویت این کتابخانه در آمده اند، همچنین این پایگاه به عنوان برترین جستجوگر در جشنواره رسانههای دیجیتال سال 90 معرفی شد، از آنجا که باخبر شدیم تا کنون نزديک به 11 ميليون رکورد اطلاعات در این پايگاه به ثبت رسيده است خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم، برای اطلاعات بیشتر گفتگویی با حجت‌الاسلام و المسلمین احسان سرخه‌ای، مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران داشته است که در پی می‌آید.
جناب سرخه ای لطفا بفرمایید هدف از ایجاد این پایگاه کتابخانهای چه بوده است؟
با بررسی امكانات كتابخانه‌هاى ایران روشن میشود که آنها از نرمافزارهای مختلفی بهره می‌برند. برخی از این کتابخانه هم‌اکنون اطلاعات خود را در وبسایت‌های اختصاصی ارائه می‌نمایند، اما هنوز بسیاری فاقد پایگاه اطلاع‌رسانى برای ارائه از راه دور هستند. این نکته نیز حائز اهمیت است که با وجود پایگاه‌های اختصاصی برای كتابخانه‌های كوچك و بزرگ، مشكل دسترسی همزمان به اطلاعات پراکنده و دشواری بازیابی آنها همچنان باقی است. البته ارائه خدمات متمركز از سوی برخی تولیدكنندگان نرمافزارهای كتابخانه‌ای، به دلیل محدودیت و كندی دسترسى، عملا مانع از فراگیری آنها شده است.
بنابراین صرف وقت بسیار برای یافتن مشخصات یك كتاب و فقدان اطلاع از محل نگهداری یك منبع كمیاب، از جمله مشكلاتی است كه بیشتر محققان با آن مواجه هستند، از این رو ضرورت ارائه متمرکز اطلاعات پراکنده کتابخانههای کشور مورد توجه ما قرار گرفت. طراحی پایگاهی فراگیر با قابلیت یكپارچه‌سازی اطلاعات غیرمنسجم كتابخانه‌های گوناگون می‌تواند نقشی بسزا در دستیابی گسترده به منابع موجود در كتابخانه‌های مختلف در سراسر كشور داشته باشد. بی‌شك، اطلاع‌رسانی درباره كتاب و مراكز نگهداری آن در سطح ملى، طالبان علم را در دستیابی به منابع مختلف، به خصوص منابع كمیاب، یاری میکند.
مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، با توجه به ضرورت ارائه یكجای اطلاعات كتابخانه‌های ایران در شبكه جهانی اینترنت برای دسترسی سریع محققان به این اطلاعات، اقدام به راه‌اندازی «پایگاه اطلاع‌رسانى كتابخانه‌های ایران (Lib.ir)»، نموده است.
این پایگاه با استفاده از نرمافزاهای پیشرفته، امکان جستجوی ساده و سریع اطلاعات منابع موجود در کتابخانههای مختلف را فراهم میسازد. با ایجاد فهرستی جامع از کتابخانههای کشور، همزمان امکان دسترسی به اطلاعات کتابشناختی منابع و جانمایی آن در پایگاه را میسر میسازد.
این پایگاه با استفاده از خروجیهای استاندارد نرمافزارهای کتابخانهها و تجمیع فهرستهای پراکنده، امکان جستجوی پیشرفته و سریع برای همه پژوهشگران را فراهم میآورد. با به کارگیری این سیستم، امکان معرفی همه کتابهای چاپ شده در سال‌های قبل که در یکی از کتابخانهها در دورترین نقطه کشور مهجور و بلا استفاده مانده ممکن میشود.
گروه هدف شما چه کسانی هستند؟
گروه هدف در این پایگاه محققان و دانش‌پژوهان رشته‌های مختلف علوم هستند. این گروه میتوانند برای یافتن منابع و مشخصات آن و همچنین کسب اطلاعات از محل نگهداری آن در هر یک از کتابخانههای کشور از این پایگاه بهره‌مند گردند. طبعا نحوه ذخیره‌سازی اطلاعات در پایگاه با محوریت کتابخانهها خواهد بود.
از چه زمانی فعالیت این پایگاه شروع شده است؟
پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران در بیستم آبان ماه سال 1387 در زادروز امام هشتم (ع) به عنوان یکی از پایگاه‌های وابسته به موسسه دارالحدیث به طور رسمی افتتاح و دعوت از کتابخانههای سراسر کشور برای پیوستن به این پایگاه آغاز شده است.
آیا آماری از بازدیدها دارید؟ روزانه چند نفر به این پایگاه مراجعه می‌کنند؟
آنچه در این باره می‌توان گفت آن است که عمده مراجعان به پایگاه اساتید، پژوهشگران و دانش‌پژوهان کشور هستند. از آنجا که فرهیختگان گروه هدف این پایگاه بودهاند برای ما با رصد بازدید‌کنندگان آشکار میشود که در چه موضوعاتی پژوهش در حال انجام است. همچنین در طول سال به تناسب ایام تحصیلی و تحقیقی تعداد باز دیدکنندگان متغیر است. بنده در جایی گفته‌ام که نبض پژوهش کشور را می‌توان در پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران گرفت و با بررسی مراجعان به پایگاه فهمید که تا چه اندازه پژوهش در کشور رونق دارد.
آیا این پایگاه اطلاع‌رسانی شامل کتابهای کتابخانهها میشود و یا پژوهش‌ها و مقالات را نیز دربر دارد؟
پایگاه شامل اطلاعات فهرست‌نویسی شده ارسالی از سوی کتابخانههای عضو است، بنابراین بیشتر اطلاعات ارائه شده شامل کتب موجود در کتابخانهها است. البته در اطلاعات پارهای از کتابخانه فهرست پایان‌نامه‌ها و برخی نسخ خطی مشاهده میشود، ولی بسیار نادر است، در هر صورت این پایگاه فاقد فهرست مقالات یا پژوهش‌ها است.
این پایگاه چند کتابخانه و چه کتابخانههای را در سراسر کشور تحت پوشش خود قرار داده است؟
خوشبختانه با توجه به استقبال کتابخانههای کشور تا کنون 443 کتابخانه به عضویت پایگاه در آمده و اطلاعات خود را به اشتراک قرار داده اند. این کتابخانهها در 28 استان از استان‌های کشور و در 137 شهر پراکندهاند.
کتابخانههای عضو در پایگاه در چهار گروه تخصصی، حوزوی، دانشگاهی و عمومی دسته‌بندی شده‌اند که به ترتیب 60 و 76 و 84 و 223 را شامل می‌شوند.
با توجه به اعتماد و اعتباری که به وجود آمده بزرگترین کتابخانههای کشور مانند کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، سازمان کتابخانهها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس و کتابخانههای تابعه آستان قدس، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه بزرگ آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی و کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به عضویت پایگاه در آمده اند.
این پایگاه چه تعداد از کتابخانههای قم را تحت پوشش قرار داده است؟
با تلاش‌های صورت گرفته و همکاری بسیار خوب کتابخانههای استان قم هم اکنون اطلاعات 76 کتابخانه از مجموعه کتابخانههای کوچک و بزرگ موجود در این استان در دسترس قرار دارد که برخی از آنها از کتابخانههای بی‌نظیر در سطح کشور به شمار می‌روند. برای نمونه از مجموع 60 کتابخانه تخصصی عضو پایگاه نیمی از آنها در قم مستقر هستند که در زمینه‌های مختلف علوم همچون تاریخ، ادبیات، حدیث، ادیان، هنر، فقه و اصول، حج، علوم و معارف قرآن و مهدویت و دیگر موضوعات به گردآوری منابع همت گماشته‌اند.
کتاب‌ها در چه حوزه‌هایی جمع‌آوری شده است است؟
همانگونه که اشاره شد ما محدودیتی در عضویت کتابخانهها قائل نشده‌ایم، بنابراین بسته به گرایش هر کتابخانه که در چه زمینه‌ای به صورت ویژه یا عمومی فعالیت میکند می‌توان به منابع مرتبط دست یافت. اگر کتابخانه مربوط به یکی از دانشکده‌های پزشکی یا نهادهای حوزوی یا دانشکده‌های فنی مهندسی باشد قاعدتا منابع موجود در آن بیشتر در همان حوزه بوده است.
اگر ممکن است به اختصار خدمات و ویژگی‌های برجسته پایگاه را شرح دهید؟
این پایگاه برای هر کتابخانه، یک صفحه اختصاصی با لوگوی خود کتابخانه ایجاد کرده است که به آنها امکان میدهد با آدرس اینترنتی اختصاصی حتی در صورت نداشتن نسخه تحت وب، این صفحه را در اختیار کاربرانشان قرار دهند. در این صفحات؛ معرفی کتابخانه، جستجوی اختصاصی و فهرست الفبایی منابع هر کتابخانه به وجود آمده است.
امکان دیگری که پایگاه در اختیار کتابخانهها قرار میدهد و آن را از سایر وبگاههای کتابخانهای متمایز کرده، «درختواره موضوعى» است. این بخش پراکندگی موضوعی و آمار منابع کتابخانه را به خوبی ترسیم میکند. ویژگی مهم درختواره موضوعی آن است که محققان میتوانند از طریق این درختواره به منابع مرتبط با هر موضوع دست یابند. کتابخانهها نیز با استفاده از این درختواره میتوانند به مجموعهسازی و تکمیل مجموعههای خود روی آورده از کمبودهای خود در هر رده از موضوعات مطلع گردند. در این درختواره مشخص میشود که چند درصد کتابهای یک کتابخانه با موضوع علوم اجتماعی و چند درصد حقوق و مانند آنها رده‌بندی شده است.
«قفسه مجازى» کتابخانهها، از دیگر امکانات پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران است. این قابلیت به معنای نمایش مجازی کتابهای درون قفسهها در مخازن کتابخانهها است. یعنی کاربر پس از جستجو و یافتن کتاب در قفسه مجازی، به سایر منابع مرتبط و همموضوع با آن کتاب در قفسهها دسترسی پیدا میکند. این قابلیت کاربران را با کتابهایی آشنا میکند که تا قبل از آن اطلاعی از نام آن و یا نویسندهاش در اختیار نداشتهاند. پیمایش قفسههای یک کتابخانه و دسترسی از راه دور به مخزن و چیدمان منابع با استفاده از قفسه مجازی ممکن شده است.
تولید نسخه نرمافزاری قابل حمل از فهرست کتابخانهها با نام «فهرستیار» را از جمله خدمات پایگاه به کتابخانهها است. از آنجا که همه یا بیشتر نرمافزارهای کتابخانهای، وابسته به رایانههای میزبان بوده و در درون شبکه محلی در دسترس هستند، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانههای ایران پس از دریافت فهرست اطلاعات کتابخانهها آنها را در قالب یک لوح فشرده و در نرمافزاری قابل حمل و قابل اجرا در همه سیستمها در اختیار کتابخانهها قرار میدهد تا بتوانند برای خرید کتاب یا اهداء فهرست اطلاعات به اعضای کتابخانه، از آن استفاده نمایند.
در پایان از همه کتابخانه‌هایی که تا کنون به عضویت پایگاه در نیامده‌اند دعوت می‌کنم که اطلاعات خود را در اختیار محققان و دانش‌پژوهان قرار دهند تا از این راه موجب گسترش خدمات پژوهش و توسعه فرهنگ و دانش کشور شوند.
پایان پیام/
نظر شما