عبدالوهاب فراتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که وحدت چه مفهوم و معنایی دارد، گفت: امروز وحدت یا تقریب یکی از مسائل مهمی است که ضرورت آن بیش از گذشته احراز شده؛ به این معنا که جریان های تکفیری به نوعی اختلاف میان اهل سنت و شیعه را دامن زده و آن را به جنگ خونینی تبدیل کرده اند.
وی با بیان اینکه با این توصیف امروز ضرورت توجه به مفهوم وحدت و ایجاد آن بیش از هر زمانی احساس می شود، ادامه داد: در خصوص مساله وحدت سه نگرش میان اندیشمندان و علمای اسلام حاکم است؛ دیدگاه نخست که آن را می توان به جریان سنتی تعبیر کرد، اعتقادی به وحدت نداشته و تلاش می کند از شعائر و مناسک مذهبی در حد اعلا استفاده کند.
وی با بیان اینکه طرفداران این دیدگاه معتقدند هویت شیعه منوط به همین شعائر و مناسک مذهبی است، تصریح کرد: متاسفانه این هویت، خواسته یا ناخواسته به اختلافات شیعه و سنی دامن می زند؛ هویتی که بیشتر خود را در غیریت سازی نشان داده و این گونه القا می کند شیعه ویژگی های خاصی دارد که به دلیل آن باید از اهل سنت تبری کرده، فاصله بگیرد و در دشمنی با آنها، هویت شیعه را احراز کند.
فراتی نگرش یاد شده را مطلوبِ غرب خواند و اظهار کرد: البته این دیدگاه نیز در میان برخی افراطیون اهل سنت نیز وجود دارد که موجب می شود آنها را تکفیر کرده و با صدور فتاوایی از قبیل قتل و سرکوب، علیه شیعه موضع می گیرد.
این کارشناس اندیشه سیاسی اسلام اذعان کرد: اما دیدگاه دوم به مساله وحدت و تقریب نگاه واقع بینانه تری داشته و معتقدند در شرایط کنونی، دامن زدن به اختلافات کلامی میان شیعه و سنی به صلاح نبوده و باید به صورت تفکیکی این اختلاف ها کنار و رفع شود تا کشور بتواند پیشرفت داشته باشد.
وی جنبه هایی این دیدگاه را مطلوب ارزیابی کرد و گفت: اگر چه این نظریه مناسب است اما به دلیل آن که نگاه تاکتیکی به وحدت دارد، نمی تواند در درازمدت پاسخگو باشد و قطعا در آینده مسائلی پیش خواهد آمد که می تواند وحدت را به مخاطره انداخته و آتش اختلاف را بیفروزد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به دیدگاه سوم بیان کرد: این نگرش که منسوب به امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب است، به مساله وحدت به عنوان مساله استراتژیک نگریسته شده و معتقد است نباید هیچ اختلافی اعم از ریز و درشت، مطرح شود و این موارد ضرورتی برای پرداختن ندارد و مسائل جهان اسلام، بسیار فراتر از این اختلافات کلامی و فقهی است.
وی عنوان کرد: بر اساس این دیدگاه، مساله اصلی بحران های جهان اسلام باید بررسی شود نه اینکه چه کسی خلیفه اول شد و چه کسی خلیفه دوم، هر چند این مسائل نیز می توان در قالب گفتگوی علمی میان علمای اسلام در فضایی علمی صورت گیرد نه این که به جامعه و جمع توده ای و افراطی های کشیده شود چرا که خطر استراتژیک مهمی دارد.
مولف کتاب " اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)" ابراز کرد: پرداختن به مسائل حاشیه ای یا برجسته کردن برخی تمایزات اعتقادی در توحید عبادی از ناحیه اهل سنت، ارزشی آنچنانی ندارد که جهان اسلام بحران های خود را رها کرده و صرفا به آنها بپردازد همان طور که وهابیت از این رهگذر سوء استفاده کرده و از قِبَل آن به اختلافات شیعه و سنی دامن می زند.
فراتی با تاکید بر اینکه شیعه و سنی نقاط اشتراک بسیاری دارند که می تواند مبانی گفتگو و همکاری میان آنها قرار گیرد، تصریح کرد: امروز جهان اسلام در دامن یک توطئه بزرگ افتاده است، غرب بیش از یکصد سال است که اختلافات فکریِ ذیل مسیحیت را که سی و پنج هزار فرقه و دسته جات ریز و درست در میان پیروان این دین، وجود دارد را کنار گذاشته و تنها سالیانه برای یک نوبت در دانمارک گرد هم آمده و عقاید همدیگر را مورد بحث و بررسی قرار می دهند اما خارج از این کنفرانس هیچ اختلافی دیده نمی شود و در حقیقت آنها اختلافات خود را به جهان اسلام منتقل کرده و مسلمانان در این آتش در حال سوختن هستند.
این کارشناس اندیشه سیاسی اسلام یاد آور شد: غفلت از مسائل یاد شده جز بر اختلاف و فقر و شوم بختی مسلمانان نخواهد افزود و بحران هایی شدیدی را برای جهان اسلام به بار خواهد آورد که نباید آنها را دست کم گرفت.
فراتی خاطر نشان کرد: از سوی دیگر تکفیری هایی همچون گروه تروریستی داعش، دین را به مثابه ایدئولوژی نشان داده اند که علیرغم برخی فواید، دو پیامد بسیار ناگوار خواهد داشت: نخست آنکه با این نگاه، دیگر نمی توان برای دین جامعیتی فرض کرد و بی توجهی به مخالفان دین از ثمرات آن خواهد بود از سوی دیگر آتش اختلافات افزایش می یابد یعنی به جای آنکه به عناصر وحدت بخش توجه شود، به عناصر نفرت انگیز و اختلاف آفرین توجه می شود و این حاصل نگاه ایدئولوژی به دین است که خوراک مناسبی برای تکفیری ها بوده و زمینه مساعدی را برای تبدیل شدن دین به ایدئولوژی کاذب فراهم می کند.
پایان پیام/
نظر شما