اسماعیل مجللی، پژوهشگر و محقق تعزیه استان مرکزی در خصوص تعزیه استان مرکزی به خبرنگار خبرگزاری شبستان در اراک گفت: شماری از محققان نیز تاریخچه پیدایش تعزیه را جدا از شباهت هایش با عزاداری های آیینی گذشته، شکل تکامل یافته تر و پیچیده تر سوگواری های ساده شیعیان سده های نخستین برای کشته شدگان واقعه کربلا دانسته اند.
وی افزود: تاریخ پیدایش تعزیه به صورت دقیق مشخص نیست. برخی پژوهشگران با باور به ایرانی بودن این نمایش آیینی، پاگیری آن را به ایران و داستان های ملی این سرزمین نسبت داده و این آیین را با پیشینه سه هزارساله به «سوگ سیاوش» و «یادگارزریران» مربوط دانسته، برخی پیشینه آن را به آیین هایی چون مصائب «میترا» و کسانی به مصائب «مسیح» بازمی گردانند.
مجللی با اشاره به سخنان دنیس راس یک نظریه پرداز در کتاب ایران و ایرانیان ادامه داد: این نظریه پرداز می گوید"در حقیقت فکر اینکه واقعه کربلا و حواشی آن را به صورت نمایشی تراژدی و تأثر انگیز به نام تعزیه در آورند بعد از دوران صفویه پیدا شده و این کار به تدریج صورت عملی به خود گرفته و به طوری که یکی از دانشمندان ایران به من گفت تعزیه کنونی که در ایران خوانده می شود نتیجه سالها تحول و تکامل است و چیزی نبوده که یک مرتبه به خاطر کسی رسیده و اجرا شده باشد. این تعزیه یا نمایش مذهبی هنوز هم نواقص زیادی از نظر چگونگی اجرا دارد که باید بعدها به تدریج برطرف شود".
مجللی اظهار کرد: تمامی نظریه‌پردازان گواهی می‌دهند که تعزیه ماهیتی صد درصد ایرانی دارد و برخاسته از تمایلات کاملا مردمی و عامیانه است وآنچه را در تعزیه می بینیم ،همان چیزی است که در زندگی مردم عامه ایران می توان دید.
در تعزیه، دنیا بهشت کافر و جهنم مومن است
وی یادآور شد: در بسیاری از اشعار تعزیه فرهنگ عامیانه مردم ایران را به وضوح می توان دید در نسخ تعزیه و اجرای شبیه خوانی به طور واضح تاریخ مذهب و اصول دینی مطرح می شوند به راستی که نیکوکاران به بهشت و کفار به دوزخ می روند در تعزیه صحرای محشر وواقعه روز قیامت به تصویر کشیده می شود، علی (ع) به راستی جانشین پیامبر و فرزندان وی جانشینان او هستند درتعزیه مرگ پایان زندگی نیست و حیات بزرگان وحتی کفار همچنان ادامه دارد.
مجللی عنوان کرد: در تعزیه برای دوری از چشم زخم اسفند دود می کنند، گوسفند قربانی می کنند، مسافر از زیر قرآن عبور می کند، کودکان با یکدیگر کشتی می گیرند و والدین آنها ایشان را تشویق می کنند، کودکان به مکتب می روند و قرآن را فرا می گیرند، معلم مکتب به آنها مشق می گوید و کودکان در خانه مشق می نویسند(مجلس مشق نویسی ویا خط نویسی حسنین)،کودکان بیمار می شوند و والدین آنها نگران هستند، اطبا به شکل طب سنتی ایران طبابت می کنند و داروهای گیاهی را برای مداوا تجویز می کنند
این پژوهشگر تعزیه استان، سنت صحنه‌آرایی و جاندار ساختن حوادث کربلا به صورت فکری را مولد غرب دانست و گفت: این اتفاق در فاصله قرن هفدهم و هجدهم میلادی در سال‌های پیش از انقلاب کبیر فرانسه رخ داده و این به دلیل آن است که ایرانیان همواره با اقطار دنیای متمدن و جهان شناخته شده سفر کرده‌اند و سوغات‌هایی را با خود به ارمغان آورده‌اند.
با توجه به همزمانی پیدایش این نوع نمایش(تعزیه) در ایران با هنر نمایش مذهبی در فرانسه، تعزیه‌ها در ایران شباهت زیادی به میسترهای قرون وسطی در فرانسه دارند؛ همچون نمایش مصائب مسیح که نمایشی است برای زنده نگه داشتن حس مردم نسبت به مصلوب شدن مسیح و رنج‌های او و هدف تعزیه نیز یادآوری برای زنده نگاه داشتن رنج‌ها و مصائب ائمه(ع) است.
داستان‌پردازی ایرانی به‌صورت تودرتو و پیچ در پیج و قصه در قصه و یا روایت در روایت بوده که این شیوه داستان‌پردازی وارد نمایش و تعزیه ایرانی نیز شده است.
محقق و پژوهشگر تعزیه استان در ادامه بیان کرد: کلیله و دمنه، هزار و یک شب شهرزاد، خسمه نظامی، سندباد نامه، مثنوی مولوی منطق‌الطیر، تذکرة‌الاولیاء، نوشته‌های تمثیلی شیخ اشراق و ... حتی در دوران معاصر نیزآثارصادق هدایت ساختمانی تودرتو، پیچ در پیچ و قصه در قصه را در خود نهفته دارند.
تعزیه بیشترین رواج خود را با حمایت دولت و حکومت قاجارپیدا کرد در دوره شکوفایی تعزیه، با رواج تشیع و دلایلی مانند روضه خوانی و حمله خوانی، تعزیه از حمایت بیشتری برخوردار شد.
تعزیه در دوره ناصرالدین شاه به اوج خود رسید
مجللی گفت: تعزیه اما در دوره ناصرالدین شاه به اوج خود رسید و بسیاری این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیده اند. تعزیه که پیش از آن در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا می شد، اینک در اماکن باز یا سربسته تکایا و حسینیه ها به اجرا در می آمد.
تعزیه خوانی براساس یک سلسله مراتب استواراست، کسانی که وارد تعزیه می شوند از کودکی در نقش «بچه خوان» آغاز می کنند. طبقه بندی تعزیه هم این گونه است که زمانی که کسی بچه خوانی می کند اول نقش «سکینه» و «رقیه» را بازی می کند سپس «طفلان مسلم» و بعد «قاسم خوان» می شود.
این محقق تصریح کرد: با اینکه عمر تعزیه با این شکل و شمایل فعلی به 200 سال هم نمی رسد، اما برخی سایت ها و خبرگزاری ها با درج اطلاعات غلط و منسوب کردن این هنر ملی به برخی از روستاها، به طور کلی تاریخچه این هنر را زیر سوال برده اند؛ تعزیه براساس خرد جمعی بوجود آمده و از شهرها وارد روستاها شده است، بنابراین امروز هر بخشی از تعزیه در یک منطقه از کشور رشد کرده و رواج یافته است.
وی افزود: براساس مستندات تاریخی اوج تعزیه همزمان با دوران قاجار بود، دورانی که هنوز هنرهایی مانند سینما و تئاتر صحنه ای در کشور وارد نشده بود، از همین رو تعزیه و تعزیه خوانی با اقبال عمومی مواجه شد و حتی حکومت وقت و شخص ناصرالدین شاه در این امر سرمایه گذاری کرد که ساختن «تکیه دولت» گواهی براین مدعاست.
مجللی در پایان یادآور شد: نمی توان حکمی صادر نمود که تعزیه به شکل کامل برگرفته از تاریخ است بلکه بسیاری از داستان ها و قصه های کهن مکتوب و شفاهی نیز تبدیل به تعزیه شده اند که این خود دلیلی بر ایرانی بودن تعزیه است.
پایان پیام/
نظر شما