زاگرس نشینان در سوگ خشکیدن جنگل های بلوط

به گزارش خبرگزاری شبستان از کرمانشاه و به نقل از روابط عمومی استانداری این استان، «زاگرس» طی این سال ها شاهد بلایای طبیعی و غیرطبیعی فراوانی مانند خشکسالى هاى پیاپی، هجوم گسترده ریزگردها، گسترش بیمارى ها و آفات درخت، افزایش بی رویه بهره برداری ها، تخریب اراضی جنگلی، فرهنگ نادرست گردشگری و آتش سوزی های طبیعی و عمدی و دهها بلای خانمان سوز دیگر بوده و بخش وسیعی از پوشش جنگلی خویش را از دست داده است.

بی گمان وجود این شرایط ویژه یکی از انگیزه های اصلی برگزاری نشست مشترک استانداران منطقه رویشی زاگرس با حضور رئیس سازمان جنگل ها و مراتع کشور در ایلام در اواخر هفته گذشته بود. نشستی که به منظور جلوگیری از روند خشکیدگی درختان بلوط در این استان ها و ارائه تصمیم ها و راهکارهای اجرایی مشترک برگزار شد.

زاگرس نگین سبز ایران

«زاگرس» نامی آشنا برای ساکنان ایران زمین است. رشته کوهی پهناور که از کرانه های دریاچه وان در ترکیه و مناطق کردنشین شمال عراق آغاز و پس از گذشتن از استان های شمال غربی و غربی، تا خوزستان، فارس، کرمان و هرمزگان ادامه می یابد و با چنین گستره ای، وسیع ترین رویشگاه جنگلی کشور محسوب می شود. در این میان کرمانشاه با 527000 هکتار بیش از 3 درصد از جنگل های کشور را در خود جای داده است و در رتبه دوازدهم کشور قرار گرفته و در ناحیه رویشی زاگرس پس از فارس، لرستان، خوزستان، کهکیلویه و بویراحمد و ایلام رتبه ششم را داراست.

سلسه جبال زاگرس دارای بیش از 4 هزار گونه گیاهی و 183 گونه درخت شامل بلوط، بنه، بادام، زبان گنجشک، کیکم، زالزالک و گلابى وحشى است. البته در این میان زاگرس وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه درخت بلوط است و حدود 70 درصد از گونه های جنگلی این کوهستان بزرگ را درختان بلوط تشکیل می دهند. قدمت این جنگل ها به 5500 سال پیش بازمی گردد و ایجاد و گسترش آن ها به خاطربارندگی های ناشی از استقرار سیستم مدیترانه ای و دریای سیاه بوده است. علاوه بر این زاگرس همچنین 30 درصد جمعیت دامی و 80 درصد عشایر مولد کشور را در خود جای داده است.

جنگل های زاگرس مزایای بسیاری نیز برای منطقه دارند. این پوشش گسترده جنگلی نقش مهمی در شکل گیری یک هوای معتدل در این منطقه ایفا می کنند و همچون مانعی در مقابل عبور سریع ابرها عمل کرده و باعث افزایش بارندگی می‌شوند. همچنین این جنگل ها از آسیب بادهای سخت می‌کاهند و هوای پیرامون خویش را پاک می‌کنند.

وجود پوشش گیاهى مرتعى و جنگلى و بارانهاى مناسب باعث شده تا زاگرس با تغذیه سفره هاى آب زیرزمینى، منشاء پیدایش بسیارى از رودخانه هاى بزرگ و کوچک و چشمه سارها باشد و حدود 40 درصد از آب کشور را تأمین نماید.

جنگل هایی که خیلی سریع در حال تخریب هستند

واقعیت تلخ اینجاست که جنگل های زاگرس با همه عظمت و زیبایی شان، به سرعت در حال تخریب و نابودی هستند.  وقوع خشکسالى هاى پیاپی تنه درختان را رنجور کرده و هجوم سنگین ریزگردها راه تنفس را بر آن ها بسته است. از بد حادثه چند سالیست که آفات و بیمارى های درختی نیز این جنگل های وسیع را به تسخیر خویش درآورده است، به گونه ای که بر اساس آخرین آمار و بررسی ها بیش از یک میلیون هکتار از سطح جنگل های زاگرس تاکنون براثر بیماری زوال بلوط خشکیده، یا در معرض خشکیدگی است.

اما در این میان انسان ها نیز نقشی تمام عیار در تخریب جنگل های زاگرس داشته اند. عواملی مانند افزایش جمعیت ساکنین مناطق جنگلی و حاشیه آن ها یکی از عوامل مهم تخریب جنگل ها بوده است. فقر معیشتى این جوامع محلى زمینه ساز میل شدید آن ها به بهره بردارى بی رویه از عرصه هاى جنگلى براى تأمین و فروش سوخت و علوفه، گسترش فعالیت دامدارى و تخریب اراضى جنگلى به منظور کشت دیم شده است. همچنین باید عوامل دیگری مانند فرهنگ نادرست گردشگرى در طبیعت، توسعه معادن، توسعه راه های ارتباطی و آتش سوزى هاى عمدى از دیگر عوامل انسانی مؤثر را به دیگر عوامل موثر در تخریب جنگل هاى زاگرس افزود.

درد بلوط های زاگرس کمتر از درد دریاچه ارومیه نیست

آنچه که طی این سال ها در «زاگرس» رخ داده فاجعه کوچکی نیست. ابعاد این رویداد آنقدر تلخ و ناگوار است که رییس جمهور در سفر بهار امسالش به استان ایلام پس از بازدید از جنگل‌های خشکیده بلوط جمله ای به زبان آورد که نشان از عمق فاجعه می داد: درد درختان بلوط کمتر از درد دریاچه ارومیه نیست.

روحانی ادامه داد: جنگل‌های زاگرس با  معضل خشکیدگی روبرو شده‌اند و این معضل که از سال ٨٧ آغاز شده و از آن زمان تاکنون بخش بزرگی از جنگل‌های زاگرس را فرا گرفته است.

رییس جمهوری در این سفر بر ضرورت تلاش همه دستگاه‌های ذیربط برای جلوگیری از توسعه و گسترش پدیده خشکیدگی جنگل‌های بلوط زاگرس و تلاش در راستای احیای این جنگل‌ها تأکید کرد. تاکیدی که ثمره آن برگزاری این نشست مشترک استانداران منطقه رویشی زاگرس با حضور رییس سازمان جنگل ها و مراتع کشور بود.

در این نشست که آخر هفته گذشته با حضور استانداران 12 استان زاگرس نشین کشور و مدیران ارشد منابع طبیعی برگزار شد، معاون وزیر و رئیس سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان عالی ترین مقام حاضر در این نشست خطاب به حاضران گفت: مانند جوامع انسانی که همه ی نسل ها در یک زمان وجود دارند، جنگل ها نیز باید از وجود تمام نسل ها بهره ببرند تا جایگزینی درخت ها شکل بگیرد ولی متأسفانه تاکنون زایش جدیدی در این جنگل ها مشاهده نمی شود. این مشکل ناشی از بهره برداری بی رویه و استفاده نادرست از جنگل است که آن را از شکل طبیعی خود خارج نموده و آینده ی آن را مبهم نموده است.

جلالی گفت در پایان خاطرنشان ساخت: اگر اقدامات موثری در این زمینه صورت نگیرد آینده خوبی را برای این جنگل ها نمی توان انتظار داشت.

در ادامه این نشست استاندار کرمانشاه نیز با تاکید بر این نکته که باید همه تلاش کنیم تا روند زوال جنگل های زاگرس متوقف شود، در دنباله سخنانش اظهار داشت: روند حفاظت از منابع طبیعی ارشمندی هچمون جنگل ها را بایستی از دهیاری ها، بخشداری ها، شهرستان ها و حریم شهرها، با به کار گیری یک مدیریت جدی آغاز کرد؛ به نحوی که ضمن حفاظت، حمایت و احیاء منابع طبیعی، از این دارایی های خدادادی در راستای سرمایه گذاری و اشتغال استفاده کرد.

مهندس ابراهیم رضایی بابادی همچنین در این نشست توانمندسازی جوامع محلی از طریق مشارکت در پروژه های بین المللی همچون منارید (بهبود معیشت روستاییان با حفظ و احیاء جنگل ها و مراتع)، توسعه کشت گیاهان دارویی و ایجاد زنجیره های ارزش افزوده را به عنوان یک پیشنهاد به حاضرین ارایه کرد.

در بخش دیگری از این نشست استاندار ایلام به عنوان میزبان نشست استانداران حوزه رویشی زاگرس نیز طی سخنانی تغییر اقلیم منطقه زاگرس را مولود تخریب جنگل ها، خشکسالی و مشکلات زیست محیطی چندسال گذشته دانست و افزود: ایجاد یک کمربند سبز مرزی با همکاری استان های هم مرز با کشور عراق می تواند از تخریب جنگل های بلوط زاگرس جلوگیری کند؛ یک نوار سبز مرزی که حافظی برای جنگل های بلوط داخل کشور باشد.

حاصل این نشست امضای تفاهم‌نامه ای فی‌مابین استانداری‌های منطقه رویشی زاگرس و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در راستای دستیابی به  ایجاد هماهنگی، هم‌افزایی و توسعه همکاری همه‌جانبه جهت توقف روند زوال جنگل‌های زاگرس و دستیابی به توسعه پایدار منابع طبیعی زاگرس بود.

در بخشی از متن این تفاهم نامه آمده است: تغییرات اقلیمی و مخاطرات محیط زیستی و دخالت غیر اصولی انسان در بهره برداری بیش از حد توان اکولوژیک از سرزمین و نگرانی از عوامل تهدید و تخریب منابع طبیعی در منطقه زاگرس به علت بهره برداری غیراصولی و شناخت، پیشگیری و کنترل عوامل تهدید منابع طبیعی و تلاش برای حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری پایدار از این منابع، همکاری همه جانبه تمام دستگاه ها و مشارکت مردم را می طلبد.

نجات زاگرس نجات زندگی

هر چند برگزاری این نشست و امضای تفاهم نامه مشترک حرکتی قبل تقدیر در راستای مقابله با روند روبه گسترش تخریب جنگل های زاگرس محسوب می شود، ولی ابعاد این فاجعه آنقدر گسترده است که مهار آن نیازمند همکاری گسترده مسئولان ارشد کشور و دستگاه ها و نهادهای دولتی است.

واقعیت این است که نفس های زاگرس به شماره افتاده است و کوهستان سرسبزی که زمانی خود زندگی بخش بود حال خود سخت محتاج فرصتی دوباره برای ادامه حیات است. و در این میان غم بزرگ تر این است که خود زاگرس نشینان نه تنها این بحران را جدی تلقی نکرده اند بلکه خود از دشمنان اصلی این منبع زندگی بخش زیست بوم کهن خویش هستند.

پایان پیام/