گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان: استاد سید رضا بنی رضی، متولد سال 1343 در شهر قم است که دارای مدرک لیسانس ادبیات فارسی است؛ وی در سال1365 مدرک ممتاز و در سال 1388 مدرک استادی خط نسخ خود را دریافت کرد.
برگزاری بیش از 8 نمایشگاه انفرادی داخلی و خارجی، کتابت قرآن کریم به خط نسخ (2 بار)، کتابت دفترهای پنجم و ششم مثنوی مولوی، شرفنامه و منتخبی از لیلی و مجنون نظامی گنجوی به خط نستعلیق، ارائه آثار ادبی و هنری در گردهمایی های تخصصی داخلی و خارجی از جمله فعالیت های این استاد برجسته است.
مقام های کسب شده: استا بنی رضی برگزیده اولین جشنواره خوشنویسی جهان اسلام سال 1376 و استاد حسینی موحد، امیرخانی از جمله اساتید فن خوشنویسی وی بوده اند.
گفتنی است تأسیس انجمن خوشنویسان بندرعباس از جمله فعالیت های این کاتب قرآن است. خبرگزاری شبستان گفت و گوی حضوری با استاد بنی رضی ترتیب داده که از نظرتان می گذرد:
خط عثمان طه به خودی خود دارای ویژگی های ممتاز و خاصی نیست
به نظر شما علت فراگیری خط عثمان طاها در تمام بلاد مسلمانان چیست؟
نکته ای که در مورد خط عثمان طه و فراگیر شدن آن جالب است ذکر شود آن است که خط عثمان طه به خودی خود دارای ویژگی های ممتاز و خاصی نبوده است سالهای گذشته علمای علوم قرآنی برای واحدسازی خط کتابت قرآن کریم به بحث و گفتگو نشستند که در نهایت خطی با عنوان رسم المصحف تثبیت شد، همانطور که می دانید در زمان خلافت عثمان اختلافات بسیاری از لحاظ لفظ و قرائت قرآن وجود داشت، این اختلافات به گونه ای بود که احتمال تحریف را افزایش می داد از این رو تصمیم گرفته شد تا بدون کم و زیاد کردن آیات یک لفظ واحد در تمام بلاد مسلمین از قرآن کریم چاپ شود لذا در همان زمان قرآن های دیگر را سوزاندند شاید در اینجا بتوان گفت اولین قرآن سوزی توسط خود مسلمین انجام شد.
در همان دوران کتابت برخی از الفاظ با هم تفاوت داشت به عنوان مثال کلمه "ثلاث" به صورت ثلث نوشته می شد یا کلمه "یبسط" به صورت یبصط نوشته می شد.
سال ها بعد نظریه ای در خصوص کتابت قرآن کریم در بین علمای جهان اسلام، شایع شد و آن این بود که کتابت قرآن همچون خود آیات وحیانی و آسمانی است و نباید در آن دست برد یا به عنوان مثال برخی از علمای سنی، اهل تسنن، عقیده داشتند که این نوع کتابت حکمت و اسراری در آن وجود ندارد و نباید آن را تغییر داد اما علمای شیعه کتابت قرآن را وحیانی نمی دانستند زیرا آنها عقیده داشتند کلمات و الفاظ بر قلب پیامبر (ص) نازل شد اما کتابت آن توسط بشر صورت گرفت که امکان خطا و اشتباه نیز دارد. در این میان برخی از علمای سنی بر این عقیده اند که اگر ما بر کتابت زمان عثمان باقی نمانیم راه برای انحراف های دیگر باز می شود به هر حال علما سالها کار کردند و قواعدی تحت عنوان رسم المصحف برای کتابت قرآن کریم را تثبیت کردند، برای تبلیغ و ترویج این رسم المصحف شاید شخصی شناخته شده تر از عثمان طه نبود و لذا این کار را بر عهده وی گذاشتند عثمان طه نیز برای کتابت قرآن تمام اهتمام خود را به خرج داد تا قرانی عاری از غلط و بدون کم و زیاد شدن اعراب ها نگارش کند.
بعدها نیز به علت تبلیغات بسیار گسترده ای که بر روی خط عثمان طه شد در تمام بلادها و کشورهای اسلامی جا باز کرد.
خط عثمان طاها تقلیدی از خوشنویسان ترکیه ای
به نظر شما خط عثمان طاها دارای چه نقاط ضعفی است؟
برخی از افراد بر این تصور هستند که خط عثمان طه سرآمد تمام خط های موجود است در حالی که همین خط دارای اشکالات و نقاط ضعفی است، 604 صفحه ای که توسط عثمان طه کتابت شد به تقلید از علمای خوشنویس قدیمی در ترکیه و زمان عثمانی بوده است. همچنین عثمان طه برای ساده نویسی کتابت قرآن برخی از قواعد خوشنویسی را نیز برهم زد و از دیگر نقاط ضعف این خط علایم و اعراب های بسیار زیاد است که خواندن را برای قاریان سخت می کند.
ساده سازی کلمات در عین وفاداری به قواعد خوشنویسی
کتابت قرآن در کشورمان با چه معیارهایی صورت گرفت؟ آیا می تواند این قرآن ها جای قرآن ها با خط عثمان طاها بگیرد؟
این اشکالات کارشناسان و علمای کشورمان را بر آن داشت تا به دنبال کتابت قرآنی نو باشند از این رو در بین انواع مختلف خطوط خط نسخ ایرانی به واسطه سابقه خوشنویسی زیاد در ایران انتخاب شد. کتابت قرآنی بر اساس قواعد خوشنویسی، نسخ ایرانی و دارا بودن ویژگی هایی همچون ساده خوانی و توازن حجم آیات در صفحات دعو کارشناسان و مسئولان کشورمان بود که در این میان بهترین خط که همان خط نی ریزی بود انتخاب و علیرغم ساده سازی اعراب ها قرآنی با 624 صفحه که در تمام صفحات حجم ها به صورت یکسان تقسیم شده است، تهیه شد.
محاسبه توازن حجم آیات صفحات؛ 8 ماه طول کشید
قرآن که شما به رشته تحریر در آورده اید دارای چه ویژگی های منحصر به فردی است؟
برهمین اساس ما نیز اقدام به کتابت قرآن کردیم، کتابت این قران که سالها به طور انجامید دارای مشقت ها و سختی های بسیاری بود من قبل از کتابت این قران از جداول و محاسبات خاصی استفاده کرده تا تعداد کلمات هر صفحه با حجم متناسبی نگارش شود که این محاسبات نزدیک به هفت تا هشت ماه به طول انجامید. شاید دقت در محاسبات برای توازن حجم آیات در صفحات کمتر از سوی خوشنویسان و کاتبان گذشته صورت گرفته باشد که از این میان می توان به طاهر خوشنویس اشاره کرد اما قرآن وی دارای اشکالی همچون قرار نگرفتن اعراب ها بر روی حروف برخوردار باشد ولی قرآنی که ما کتابت کردیم نه تنها اعراب ها را دقیق بر سر جای خود قرار داده بلکه به شیوه خوشنویسی نسخ ایرانی نیز وفادار است.
آرزو دارم دوباره قرآن کتابت کنم
آیا به دنبال تغییراتی در کتابت قرآن خود هستید؟
اکنون که از کتابت این قران می گذرد همانطور که می دانید هر هنرمند یا خوشنویسی پس از دوره ای به پختگی در کار خود می رسد اکنون نیز اگر قصد کتابت دوباره این قرآن را داشته باشد در آن تغییراتی خواهم آمد به عنوان مثال ترکیب برخی از حروف را تغییر یا کرسی کلمات را جابجا می کند به هر حال این تغییرات را قابل بیان نیست و بیشتر به صورت تصویری نمود دارد.
دهه 80 کسب مقام استادی در رشته نسخ
استاد لطفا بفرمایید از چه دوره با خوشنویسی قرآن آشنا شدید؟
همانطور که می دانید کار خوشنویسی زحمت و درگیری های خاص خود را دارد و اگر خوشنویس تمام وقت خود را صرف نکند محال است به جای خاصی برسد البته ممکن است با تحمل سختی و رنج بسیار به اندک موفقیت هایی برسد اما برای اول شدن نیاز به کار بسیار است در خوشنویسی استعداد از پشتکار داشتن اهمیت بیشتری دارد من در اوایل دهه 1360 فعالیت خود را در زمینه خوشنویسی در سه شاخه خط ثلث، نسخ و نستعلیق آغاز کردم و تا اوایل دهه 70 به هر سه نوع خط نگارش می کردم به دلیل آنکه خوشنویسان نسخ در آن زمان بسیار بسیار محدود بودند و شاید تنها 2 استاد همچون صمدی و موحد را می توان در این رشته نام برد انگیزه ای مضاعف در من ایجاد کرد تا به نگارش در خط نسخ روی آورم و از دهه 80 تاکنون فقط به طور حرفه ای به خط نسخ نگارش می کند. علاوه بر قرآنی که تاکنون کتابت شده است دو قرآن دیگر نیز نوشته ام که آخرین آن تاکنون چاپ نشده است.
موافق ساده سازی صرف خطوط قرآن نیستم
شما به عنوان استاد خوشنویسی با ساده سازی صرف خطوط قران موافق هستید؟
همانطور که می دانید در قرآن هایی که کتابت شده است علاوه بر ساده سازی به بحث های هنری و خطاطی نیز توجه شده است من موافق نیستم که تنها قران هایی چاپ کنیم که ساده باشد و یا خواندن آن برای قرآن آموزان که تازه کار خود را آغاز کرده اند، آسان شود به هر حال باید چشم آنها با این نوع کتابت آشنا شود. بعضی وقت ها نیز ساده سازی بسیار موجب اشکال است به عنوان مثال در دبستان حرف د را به صورت تیز می نویسند و همین کار باعث می شود دانش آموزان ناخودآگاه بدخط شوند.
کتابت قرآنی که روزانه 14 ساعت طول می کشید
استاد شما قریب به 10 سال از عمر خود را صرف کتابت قرآن کردید آیا خاطره ای نیز از این دوران دارید؟
من کار کتابت قرآن را با تقسیم بندی صفحات آغاز کرده تا ضمن توازن حجم کلمات در هر صفحه پایان آن صفحه به یک آیه ختم شود که محاسبات این کار هشت ماه به طول انجامیده است که نتیجه آن چاپ قرانی شد که تا آن زمان در این مورد اینقدر دقت نشده بود. متاسفانه قرآن ها پس از دوره قاجار از لحاظ خوش خطی افت کرد و ما در این قرآن سعی کردیم به قواعد و روش خوشنویسی وفادار باشیم من در زمان کتابت قرآن تمام کارهای جانبی خود را کنار گذاشتم به عنوان مثال تدریس در جهاد دانشگاهی و یا تحصیل در رشته ادبیات فارسی دانشگاه را نیز کنار گذاشتم شاید به مدت یک ماه یک بار از خانه بیرون می رفتم وضعیت زندگی ام طوری شده بود که در جایی که کتابت قرآن می کردم استراحت کرده و تنها برای کارهای ضروری همچون استحمام و غیره از کار کتابت فارغ می شدم و در روز بیش از 13 یا 14 ساعت به این کار مشغول بودم و سختی کار آنجا بود که سعی داشتم بر هر صفحه آیات متوازن تقسیم شود که گاهی یک روشی را اتخاذ کرده و در صفحه 70 قرآن به بن بست می خوردم و دوباره کار را از نو آغاز کرده و تغییراتی در آیات قبلی می دادم تا به نوعی هر صفحه به یک آیه ختم شود برای محاسبات خود جداولی تنظیم کرده بودم که دارای 20 ستون بود و شاید 19 ستون آن ذکر مواردی بود که من در برخی از صفحات به بن بست می خوردم. به هر حال کتابت این قران از سال 1380 آغاز و در اواخر سال 81 به فضل الهی به پایان رسید.
کم توجهی مسئولین دل سردم کرد
مهم ترین انگیزه ای که شما را برای کتابت قرآن با این مشقت نگه می داشت چه بود؟
مهمترین انگیزه ای که من را مجاب کرد تا تمام کارها و یا فعالیت خود را کنار بگذارم و تنها دل مشغولی ام کتابت قرآن باشد لذت نمودار کردن استعداد و هنری بود که می خواستم در این راه به منصه ظهور بگذارم. اکنون نیز ادعا ندارم که آن قرآن بدون ضعف و اشکال است و هر لحظه در تکاپوی آن هستم تا قرآنی دیگر کتابت کرده و نقاط ضعف گذشته را جبران کنم به هر حال این کار نیازمند پشتیبانی هایی است که اغلب انجام نمی شود و ما را دلسرد می کند که مهمترین این پشتیبانی ها بحث مالی است. ما در کشورمان دارای استعدادها و ظرفیت های بسیار بالایی هستیم اما به صورت صحیح مدیریت نمی شود متاسفانه رابطه حاکم بر ضابطه است و نبودن بودجه کافی مهمترین چالش پیش روست.
پایان پیام/
نظر شما