اسدالله بیات رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با بیان اینکه تاکنون نیمی از گنبد و ایوان جنوبی مسجد جامع همدان مرمت شده است، به خبرنگار شبستان گفت: برای مرمت این بنا برنامه ریزی تخصصی و تعیین گروه مرمتی ویژه صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه این بنای کم نظیر قدیمی ترین مسجد استان همدان به شمار می آید، افزود: نقشه این مسجد به صورت مربعی با سه در ورودی، سه ایوان، شش مناره و دو شبستان قدیم و جدید حیاط و گنبد بزرگ آجری است.
وی با بیان اینکه یکی از اصلی ترین قسمت های مسجد، محل قرار گرفتن سنگاب مسجد می باشد که در ایوان جنوبی قرار گرفته است، تصریح کرد: این سنگاب قبل از ساخته شدن مسجد در محل احداث واقع شده و به دلیل نقش بسته شدن تاریخ ساخت مسجد روی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان اظهار داشت: مسجد جامع همدان در نزدیکی میدان امام خمینی (ره)، ابتدای خیابان اکباتان قرار گرفته و تاریخ ساخت آن که بر لوحه ای در قطار بندی جلو ایوان بزرگ مسجد نگاشته شده 1253 هجری قمری را نشان می دهد.
بیات با بیان اینکه مرمت گنبد مسجد جامع همدان از علمی ترین مرمت های بناهای تاریخی استان همدان است، خاطرنشان کرد: مسجد جامع همدان در سال 1375 هجری شمسی به ثبت آثار تاریخی ایران رسیده است.
وی گفت: سال1253 هجری قمری مقارن با حکومت فتحعلی شاه قاجار است و در شبستان اصلی مسجد در ضلع جنوبی، کتیبه هایی از آیات قرآن در روی کاشی زرد رنگ و به خط ثلث نگاشته شده است.
وی، شبستان و گنبدخانه بخش کهن باقیمانده مسجد جامع همدان به دلیل مشکلات سازه ای در حال مرمت است، گفت: بیشترین اقدامات پایگاه بافت تاریخی همدان، ایجاد هماهنگی با بخش های مختلف دولتی از جمله شهرداری، مسکن و شهرسازی و سایر نهادهای بازاری و مردمی است تا بخش باقیمانده بافت از تخریب بیشتر نجات یابد.
وی با بیان اینکه در این راستا پایگاه بافت تاریخی همدان تا حد زیادی موفق عمل کرده است، گفت: مهم ترین اقدامات انجام شده در این پایگاه مانند تشویق مردم و بازاریان به حفظ جداره کهن از یک سو و استفاده از عناصر معماری آن در ساخت و سازهای جدید است.
بیات افزود: همچنین در این راستا فعالیت های مشارکتی نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی با مردم یا نهادهای دولتی انجام شده است.
مسجد جامع همدان که اصل بنای آن متعلق به دوران سلجوقیان و قابل مقایسه با مسجد جامع بروجرد است در دهه 40 تخریب شده و در حال حاضر فقط شبستان و گنبدخانه بخش کهن آن باقی مانده است که این مسجد اکنون در حال بازسازی و مرمت است.
مسجد جامع همدان که به شماره 2/1723 به ثبت آثار تاریخی رسیده است از قدیمی ترین و معتبرترین مساجد همدان است که با توجه به مشخصات، معماری و کتیبه های موجود متعلق به سال 1253 هجری قمری است.
این مسجد که از جمله شاهکارهای هنر دوران قاجار است دارای صحنی مستطیل شکل درمیان، سه ایوان در جهت های جنوبی، شرقی و شمالی، چندین شبستان، گنبد، گنبدخانه و 6 مناره و چند حجره است.
مسجد جامع همدان که به مانند تمام مساجد تاریخی کشور از ویژگی های بارز دولت های اسلامی است هم اکنون در فاصله یکصدمتری میدان مرکزی شهر و در قسمت باختری و غرب خیابان قدیمی اکباتان و در محدوده راسته بازارهای شهر وجود دارد.
احتمال دارد که در محل فعلی مسجد جامع همدان بنای مسجدی قدیمی تر وجود داشته که در سال 375 هجری قمری به صراحت به وجود آن در میان بازار اشاره شده است.
شبستان های مسجد جامع همدان:
مسجد دارای 3 شبستان ستون دار است که 2 شبستان غربی و جنوب غربی آن قدیمی هستند و شبستان ضلع شمالی روی شبستان قدیمی و ستون دار که 55 ستون سنگی داشته در چند دهه اخیر بنا شده است.
در پشت دو ایوان شرقی و جنوبی فضا های مربع شکل گنبدداری قرار دارند که بخش جنوبی آن حائزاهمیت فراوان است.
فضا هایی در اطراف شبستان گنبد دار ضلع جنوب غربی قرار دارد که در ساختن آنها از گنبد های کم خیز استفاده شده است.
در ضلع شرقی مسجد در مقیاس کوچکتر ار بخش قدیمی باقی مانده است. درحال حاضر مسجد دارای سه ایوان، دو شبستان و گنبدی آجری و صحن وسیع و دلبازی است که حوض بزرگی را در خود جای داده است ایوان اصلی در ضلع جنوبی واقع شده و دو ضلع شرقی و شمالی نیز مناره هایی قرار دارد طاق نماهای کم عمقی نیز در ضلع جنوبی صحن وجود دارد شبستان اصلی مسجد دارای 55 ستون 11 در 5 ردیف است گنبد آجری مسجد که بر روی این شبستان قرار دارد.
ستون های شبستان مسجد جامع همدان:
اما آنچه که امروز در مسجد جامع همدان نگران کننده است وجود دو تالار ستون دار در سمت غربی صحن است که ستون ها به علت سست بودن جنس سنگ ها به مرور زمان شکننده شده و احتمال تخریب آنها و جود دارد و بهتر است که چاره اندیشی شود تا سر نوشت آن مانند قسمت های دیگر نشود. شبستانی که سمت غرب گنبدخانه واقع شده دارای 32 ستون (چهار ردیف هشت تایی) سنگ و ستون های آجری دیگری است که تناسب و هماهنگی میان ستون های سنگ و طاق درخور توجه است. به طوری که فضای وسیع و روشنی را به وجود آورده اند. اما متأسفانه بخش های کناری شبستان دچار دخل و تصرفات نامعقول شده است.
گنبد مسجد جامع همدان:
درباره گنبد مسجد جامع می توان گفت که سازنده این بنا از اقلیم سرد و کوهستانی این منطقه با اطلاع بوده که گنبد آن را دو پوسته ساخته است. پوسته داخلی (آهیانه) و پوسته بیرونی (خود) عایق های مناسبی در گرمایش و سرمایش هستند و پوسته بیرونی برای زیبا جلوه دادن و عظمت بخشیدن به بنا و همچنین مانع مناسب برای رطوبت و برف است. در این بنا هم نور گیر هایی وجود دارد که نور کافی و لازم داخل این بخش را تامین می کرده است.
ایوان های مسجد جامع همدان:
از طرف دیگر مرمت کتیبه های گنبد نیز مانند قسمت بیرونی ایوان جنوبی متوقف شده و در فضای زیر ایوان جز انبوهی از مواد ساختمانی و رادیاتور های قدیمی دیده نمی شود.
قسمت های جنوبی این مسجد شامل ایوانی مرتفع می باشد که رسمی بندی جلو آن از آجر و کاشی معرق ساده ساخته شده است و بر روی آن با کاشی فیروزه رنگ نام الله و نام پنج تن نوشته شده است. گنبد آن نسبتا بزرگ و دو پوششه است. این مسجد رواق های زیبا و دیدنی دارد. ضلع غربی شامل هشتی مقرنس کاری شده و شبستان کوچک و کم ارتفاع زمستانی است.
ورودی مسجد جامع همدان:
این مسجد سه در ورودی دارد که عبارتند از: ورودی نوساز سمت خیابان اکباتان، ورودی قدیمی با دالان طاقدار در ضلع شرقی صحن، ورودی قدیمی با دالان هشتی مقرنس کاری شده در ضلع غربی صحن که هر سه از زیبایی چشمگیری برخوردارند. بنای مسجد جامع همدان دارای طرحی مستطیل شکل و چهار ایوانی ناقص است.
در قسمت زیر دارای کتیبه هایی از جنس خشت و نوع کاشی زرد است که سوره جمعه و آیه شریفه " انما یعمرو مساجد الله " و آیه " من المهتدین " و " آیه الکرسی " به خط ثلث زیبایی بر حاشیه آن نوشته شده است. در قسمت راهرو ورودی مسجد سنگاب بزرگی از سنگ یکپارچه قرار دارد که قطر دهانه آن 1 متر با ضخامت لبه 13 سانتیمتر و ارتفاع 1 متر که اشعاری به خط نستعلیق حاوی نام واقف و تاریخ آن درج گردیده است.
پایان پیام/
نظر شما