تقارب دانش‌های مستقل در متون دینی/معنا و معرفت دو روی یک سکه‌اند

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، نشست مطبوعاتی همایش ملی «قرآن و معرفت شناسی» ساعتی پیش با حضور حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا، دبیر علمی این همایش، اسلام سواری، دبیر اجرایی این همایش و جمعی از اصحاب رسانه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

بر پایه این گزارش، حجت الاسلام قائمی نیا با اشاره به اینکه موضوع این همایش ملی قرآن و معرفت شناسی است، گفت: در این همایش معرفت شناسی به معنای وسیع تری است که دانش های همگن آن را دربر می گیرد؛ مباحثی از زبان شناسی، معناشناسی، هرمونوتیک و ... از مباحث نو و از سنخ معرفت شناسی دانش هایی است که همجوار یکدیگر هستند.

وی ادامه داد: معرفت شناسی در قرن بیستم به صورت یک دانش مستقل درآمد گرچه مسایل آن در یونان بوستان و در آثار افلاطون و ارسطو پیش از این مطرح شده بود اما به صورت مستقل هنوز درنیامده بود و از قرن بیستم به بعد این اتفاق افتاد و بتدریج نیز وارد ایران شد که در آثار علامه طباطبایی از جمله فلسفه و اصول رئالیسم و تفسیر المیزان و آثار شهید مطهری و آیت الله بهشتی می توان مشاهده کرد.

حجت الاسلام قائمی نیا تصریح کرد: البته این مباحث در پیش از انقلاب نیز مطرح شده بود اما پس از انقلاب هم در حوزه و هم محافل روشنفکری مطرح شد که از جمله می توان به کتاب معرفت شناسی در قرآن اثر آیت الله جوادی آملی اشاره کرد.

وی با تاکید بر اینکه نیاز جدی احساس می شد که مباحث قرآنی و معرفت شناسی پیگیری شود، گفت: در حوزه مطالعات قرآنی یک نوع مواجهه میان مباحث قرآنی و معرفت شناسی به معنای گسترده کلمه صورت می گیرد، معرفت شناسی از مسایلی همچون انواع معرفت، اقسام معرفت، ساختار معرفت و برخی از اقسام خاص معرفت همچون معرفت علمی و دینی، توجیه معرفت و شکاکیت بحث می کند.

حجت الاسلام قائمی نیا عنوان کرد: هرمونوتیک نیز نحوه تاثیر پیش فرض ها، انتظارات خواننده در فهم متن و تاثیر نقش نویسنده در معنای متن را بررسی می کند و همچنین در زبان شناسی مسایلی از قبیل معنای متن، چگونگی کشف این معنا و تاثیرات قواعد زبانی در معنای متن مطرح می شود.

وی با بیان اینکه این علوم و دانش ها و مسایل با یکدیگر ارتباط دارند، بیان کرد: معرفت و معنا دوروی یک سکه هستند بنابراین کار معرفت شناسی و هرمونوتیک و زبان شناسی که عملا سه دانش مستقل از یکدیگر هستند در حوزه متون دینی با هم تقارب پیدا می کنند و نمی توان فارغ از یکی از آنها به دیگری پرداخت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: اندیشه این فعالیت بیش از 10 سال است که در پژوهشگاه کلید خورده اما بنا به دلایلی همچون کمبود نیرو، روند کار به تعویق افتاد چرا که تعداد افرادی که در این زمینه کار کرده و تخصص لازم را داشته باشند، محدود است و ما می خواهیم مباحث جدیدی را در زمینه معرفت شناسی مطرح کنیم هرچند ادعا نمی کنیم این اثری که از مقالات همایش به چاپ رسیده است کار جدیدی است اما آن را استارت و آغازی برای فعالیت های بعدی می دانیم.

وی اظهار کرد: به واسطه محوریتی که قرآن در اسلام دارد، هر دانشی که بتوان به نحوی تناسب میان قرآن و آن برقرار کرد خدمت بزرگی می تواند به تفکر اسلامی باشد.

حجت الاسلام قائمی نیا با بیان اینکه ما در پی آن نبودیم تئوری های معرفت شناسی را صرفا از قرآن کسب کنیم، ابراز کرد: هدف ما بسیار گسترده بود و تلاش کردیم هر گونه تناسبی که میان مباحث معرفت شناسی و قرآنی نزدیکی دارند را مدنظر قرار دهیم و اگر تنها قصد داشتیم معرفت شناسی قرآنی (معرفت شناسی خاص) را به تنهایی پیگیری کنیم فعالیت ما محدودتر و دشوارتر می شد.

دبیر علمی همایش قرآن و معرفت شناسی عنوان کرد: این حوزه خصلت میان رشته ای دارد و نسبتی که میان مطالعات قرآنی و مباحث جدید معرفت شناسی در این حوزه وجود دارد بسیار بااهمیت است؛ پیش بینی می کنیم در دهه های بعدی زمینه های مطالعاتی قرآنی بسیاری از این حرکت و جریان متأثر شود.

وی تاکید کرد: اگر نگاهی به کل کشور و مراکز علمی و حتی حوزه های علمیه کنیم هنوز آن انتظاری که از مباحث یادشده می رود، محقق نشده شاید دلیل آن این است که مطالعات بین رشته ای دشوار بوده و نیاز به محققی دارد که در چند رشته تخصص لازم را داشته باشند لذا فعالیت در زمینه قرآن و معرفت شناسی با دشواری خاصی پیش می رود.

حجت الاسلام قائمی نیا در ادامه گفت: حرکت مطلوبی در این راستا در پیش گرفته شده است هر چند در موقعیت های مختلف گاه دیده می شوند آثاری در زمینه قرآن و معرفت شناسی منتشر شده (مانند جلد اول تفسیر تسنیم اثر آیت الله جوادی آملی و برخی مجلات قرآنی) اما ضرورتی در این زمینه احساس شد تا این فعالیت به صورت جدی تری پیش رود که امیدواریم انقلاب و تحولی در این راستا صورت گیرد و پیگیری این مباحث در مراکز علمی به صورت جدی دنبال شود.

در ادامه این نشست، اسلام سواری، دبیر اجرایی همایش ملی قرآن و معرفت شناسی با بیان اینکه این همایش پنجم آبان در دانشگاه علامه طباطبایی با سخنرانی حجت الاسلام علی اکبر رشاد و سیدیحیی یثربی و حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا برگزار می شود، گفت: در بخش دوم این همایش سه مقاله برتر که به چاپ رسیده است توسط نویسندگان آثار قرائت خواهد شد و در پایان نیز میزگردی با اساتید حوزه قرآن و معرفت شناسی برگزار می شود.

وی ادامه داد: این همایش سال 91 به صورت اعلام فراخوان ارسال مقالات کلید خورد که البته قرار بود در سطح ملی و بین المللی برگزار شود اما تصمیم گرفتیم دوره اول آن به صورت ملی برگزار شود.

وی افزود: در این راستا 50 مقاله از داخل کشور به همایش ارسال شد. همچنین تعدادی از مقالات نیز خارج از کشور به دبیرخانه همایش، این همایش موضوع جدیدی است که بیش از  22 مقاله داخلی به تایید رسید که در شش فصل در اثری مستقل به چاپ رسید.

سواری عنوان کرد: امکان و اقسام معرفت، تعریف و منطق در قرآن، ابزار معرفت در قرآن، هرمونوتیک و زبان شناسی، علم و مابعدالطبیعه و معرفت دینی و نقد نسبی گرایی شش فصل این کتاب را تشکیل می دهند.

وی در پایان سخنان خود یادآور شد: ارزیابی مقالات ارسالی در سال 92 انجام شد و هفت مقاله که امتیاز علمی پژوهشی گرفته بودند در نشریه علمی پژوهشی ذهن با سردبیری حجت الاسلام قائمی نیا به چاپ رسید.

پایان پیام/