نیویورک؛ پایتختی که آبستن حوادث دیپلماتیک ایران است

هفت‌سال بعد نوبت به دومین مقام بلندپایه کشور یعنی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای می‌رسد. ایشان در مقام ریاست‌جمهوری ایران سال 1366 در چهل‌ودومین نشست مجمع عمومی سازمان‌ملل شرکت کرده‌اند. اکبر رفسنجانی اما در دوران هشت‌ساله ریاست‌  جمهوری ‌اش هرگز به  «نیویورک» سفر نکرد.

 

تا اینکه سکوت چندین‌ساله ایران در نشست سازمان‌ملل‌متحد توسط رییس‌جمهوری جدید اصلاح‌طلب شکست. سیدمحمد خاتمی در اولین حضورش در سال 1377 طرح «گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها» را عنوان کرد؛ طرحی که با استقبال خوبی از سوی مجامع بین‌المللی مواجه شد و نهایتا دبیرخانه‌ای برای آن در نظر گرفته شد که همچنان هم در حال فعالیت است.

 

در این سفر برای اولین‎بار پس از 20سال که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذشت خاتمی با ایرانیان مقیم آمریکا دیدار کرد. بسیاری این کار را نشانه‌ای برای ازسرگیری روابط ایران و آمریکا ارزیابی کردند. سید‌محمد خاتمی یک‌سال بعد یعنی سال 1378 برای دومین‌بار راهی «نیویورک» ‌شد و در سالی که به هزاره معروف شد (2000) در کنار سران همه کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان‌ملل شرکت کرد.

 

پس از این دوره نوبت به محمود احمدی نژاد رسید که از سال 2004 تا سال 2012 به صورت مرتب هر ساله میهمان این اجلاس بود. سخنرانی های احمدی نژاد از سال اول تا سال پایانی همواره با واکنش های تندی روبرو می شد و حاشیه های فراوانی نیز به دنبال داشت که بسیاری از تحلیلگران سیاسی این حضور او در مجمع عمومی سازمان ملل را دلیل کمرنگتر شدن رتبه دیپلماسی کشورمان در سال های اخیر می دانند.

 

به هرحال سال گذشته حسن روحانی رئیس جمهور دولت یازدهم ایران برای نخستین در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به سخنرانی پرداخت. سخنرانی که اگر چه نتوانست نهایت آرزو و انتظار ایرانیان را برآورده کند اما توانست تاثیر بسزایی در تبیین چهره واقعی جمهوری اسلامی ایران در افکار عمومی جهانی داشته باشد.

 

در حالی که دشمنان ایران با حربه ایران هراسی توانسته بودند بخشی از افکار عمومی جهان را به این تهمت بزرگ شرکت جمهوری اسلامی ایران در اقدامات تروریستی سرگرم سازند، حسن روحانی طرحی با نام جهانی عاری از تروریسم را در این اجلاس پیشنهاد دهد و بعدها این طرح با اکثریت آرا به تصویب برسد.

 

این حرکت روحانی توانست شاه کلید اولین سخنرانی او در مجمع عمومی سازمان ملل باشد.

 

همچنین اقدامات دولت تدبیر و امید در حاشیه این اجلاس از جمله برگزاری اولین مذاکرات هسته ای در سطح وزرای خارجه و خوش و بش های ظریف با همتایان عضو گروه 1+5 که سرآغاز مذاکرات جدی هسته ای ایران و غرب محسوب شد و علاوه بر آن تماس تلفنی حسن روحانی و باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا که جدیت روحانی در تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران را به دنبال داشت توانست نقطه عطفی در اقدامات دیپلماتیک ایران در طی سال های گذشته محسوب شود.

 

امسال نیز همزمان با شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل علی رغم اما و اگر ها و انتشار برخی اخبار احتمال حضور ظریف به نمایندگی از رئیس جمهور در این اجلاس، حسن روحانی سفر خود به نیویورک را قطعی کرده است. این جدیت روحانی به منظور شرکت در این اجلاس نشان دهنده درک میزان تاثیر اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در دیپلماسی و تبیین چهره واقعی جمهوری اسلامی ایران در میان افکار عمومی جهانی از سوی دولت تدبیر و امید دارد.

 

امسال هم حاشیه این مجمع می تواند آبستن حوادثی مفید برای ملت ایران تلقی شود حوادثی که مذاکرات هسته ای ایران و سرآغاز ادامه این گفتگوها برای رسیدن به توافقی نهایی در این زمینه می تواند باشد.

 

حال باید دید روحانی در دومین سخنرانی خود بر چه موضوعاتی تاکید دارد و تا چه حد می تواند از این فرصت مغتنم بهره ببرد؟

 

همه چیز از مجمع عمومی سازمان ملل

 

مجمع عمومی سازمان ملل متحد، رکن اصلی، جهانی و مشورتی سازمان ملل متحد است. کلیهٔ کشورهای عضو در مجمع شرکت دارند. فصل چهارم منشور در خصوص مجمع است. هر عضو سازمان ملل متحد در مجمع دارای یک حق رأی می‌باشد و بیش از پنج نماینده در مجمع نخواهدداشت.  مجمع عمومی به طور منظم دوره‌های اجلاسیهٔ سالیانهٔ خود را از سپتامبر تا دسامبر یا ژانویه تشکیل می‌دهد و در موارد استثنایی به درخواست شورای امنیت و یا به درخواست یک عضو که مورد موافقت اکثریت اعضا باشد دوره‌های اجلاسیهٔ فوق‌العاده خواهدداشت.
رأی‌گیری در خصوص مسائل مهم مانند حفظ صلح و امنیت، مسائل مربوط به بودجه و انتخاب اعضا با اکثریت ‎۲/۳ آرا صورت می‌گیرد و در خصوص مسائل دیگر با اکثریت ساده اتخاذ تصمیم می‌شود. تصمیمات و قطعنامه‌های مجمع عمومی عمدتاً جنبهٔ اعلامی یا توصیه‌ای دارند اما بعضاً برخی از این قطع‌نامه‌های اعلامی با گذشت زمان و تکرار تا حدود زیادی برای کشورهای عضو به طور ضمنی الزام‌آور می‌شوند. از جمله آن‌ها اعلامیه جهانی حقوق بشر است.

ترکیب مجمع عمومی

ترکیب مجمع عمومی، بیان‌گر اصلی بنیادین در روابط بین‌المللی یعنی برابری دولت‌ها می‌باشد. مجمع عمومی، مرکب از کلیهٔ اعضای ملل متحد است (۱۹۳ کشور) و هریک از اعضا می‌توانند حداکثر تا پنج نماینده در مجمع عمومی داشته‌باشند ولی این امکان برای دولت‌ها وجود دارد که در صورت نیاز و در حد امکان خود به این هیئت، مشاور یا کار‌شناس اضافه نمایند. علاوه بر نمایندگان دولت‌ها هیئت‌هایی به عنوان ناظر، بدون داشتن حق رأی شرکت می‌کنند.

وظایف و اختیارات مجمع عمومی

مجمع عمومی فراگیر‌ترین رکن سازمان ملل متحد است و دارای صلاحیت گسترده‌ای می‌باشد. ارکان دیگر باید مطالعات و گزارش‌های خود را سالانه به آن ارائه نمایند. این رکن، ضمن بررسی این گزارش‌ها و تصویب بودجه، نظارت خود را بر تمام فعالیت‌های سازمان اعمال می‌کند. مجمع طبق مادهٔ ۱۰ منشور، می‌تواند در خصوص هر مسئله یا امری که در چارچوب منشور قرار می‌گیرد و یا در ارتباط با اختیارات و وظایف یکی از ارکان پیش‌بینی شده در منشور است بحث نموده، در مورد آن‌ها توصیه‌نامه صادرنماید. تنها محدودیت‌های وارده به صلاحیت مجمع عمومی عبارتند از:

 عدم مداخله در اموری که ذاتاً داخل در صلاحیت داخلی دولت‌ها است.
 عدم مداخله در مورد اختلاف یا وضعیتی که شورای امنیت در حال رسیدگی به آن می‌باشد مگر آن‌که شورای امنیت خود تقاضای مداخلهٔ مجمع عمومی را بنماید.
 ارجاع تمام مسائل مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی که نیاز به اقدام عملی دارند به شورای امنیت زیرا فقط شورای امنیت است که می‌تواند در مورد اقدامات عملی تصمیم بگیرد.

وظایف و اختیارات خاص مجمع عمومی

 بحث در مورد تمام مسائل و قضایایی که در چارچوب منشور قرار می‌گیرد به استثنای ماده ۱۲ منشور؛
 بحث و بررسی دربارهٔ هر مسئله مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به استثنای مواردی که شورای امنیت مشغول انجام وظایفی است که طبق منشور به آن محول شده است؛
 انتخاب اعضای سایر ارکان اصلی (انتخاب اعضای غیردایم شورای امنیت، شورای اقتصادی اجتماعی و شورای قیمومت به هنگام ضرورت)؛
 معرفی یا انتخاب اعضای ارکان فرعی خود؛
 هماهنگ نمودن فعالیت‌های مؤسسات تخصصی؛
 بررسی و ارائه توصیه دربارهٔ اصول همکاری در زمینهٔ حفظ صلح و امنیت بین‌المللی؛
 آمریت بر شورای اقتصادی اجتماعی و شورای قیمومت؛
 آمریت بر ادارهٔ سازمان و تصویب بودجهٔ سازمان و تقسیم و تخصیص سهمیه‌های پرداختی اعضا؛
 اجازه دادن به مؤسسات تخصصی جهت درخواست نظر مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری؛
 دریافت و بررسی گزارش‌های شورای امنیت و سایر ارگان‌های سازمان ملل؛
 انجام مطالعات و صدور توصیه‌هایی در خصوص ترویج همکاری بین‌المللی در امور سیاسی، ایجاد زمینه‌های مناسب برای توسعهٔ تدریجی و تدوین حقوق بین‌الملل، کمک به تحقق حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین برای همه، بی‌هیچ تبعیض از حیث‌نژاد و جنس و زبان و مذهب و همیاری بین‌المللی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی؛
 ارائه توصیه‌هایی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز هر وضعیتی که احتمالاً به روابط دوستانهٔ بین‌المللی لطمه می‌زند بدون توجه به منشأ آن.
وظایف و اختیارات مشترک مجمع با شورای امنیت

 ترکیب سازمان (پذیرش عضو جدید، معلق کردن عضویت یا اخراج کردن یک دولت عضو)؛
 انتخاب قضات دیوان بین‌المللی دادگستری؛
 انتخاب دبیر کل (بر اساس توصیهٔ شورای امنیت)؛
 تجدیدنظر در منشور ملل متحد؛
 اداره مناطق سوق‌الجیشی در سرزمین‌های تحت قیمومت ملل متحد.

طرز کار مجمع عمومی

قواعد مربوط به طرز کار مجمع عمومی در مادهٔ ۴ منشور و مقررات داخلی مجمع بیان شده‌است. مجمع عمومی خود آیین‌نامهٔ داخلی را تنظیم می‌کند و به لحاظ این‌که مقررات داخلی‌اش ماهیت قراردادی ندارد، می‌تواند بدون آن‌که مشکلات مربوط به تغییر منشور مطرح شود آن را تغییر دهد.
سازمان‌دهی کارهای مجمع عمومی
رئیس جمهور روسیه دمیتری مدودف در حال سخنرانی در ۶۴ مین اجلاس مجمع عمومی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۹

مجمع عمومی به طور دایم تشکیل جلسه نمی‌دهد. اجلاس عادی مجمع، سالانه از سه‌شنبه سومین هفتهٔ سپتامبر به مدت ۳ تا ۴ ماه در مقر سازمان در نیویورک برگزار می‌شود. با این وجود مجمع می‌تواند در صورت اقتضا، اجلاسیه‌های فوق‌العاده به دعوت دبیر کل و بنا به درخواست شورای امنیت، اکثریتی از کشورهای عضو، یا به تقاضای یک کشور اگر اکثریت اعضا موافق باشند تشکیل دهد. هم‌چنین مجمع می‌تواند اجلاس فوق‌العاده فوری که اختصاص به یک مشکل مشخص دارد برگزارنماید. این اجلاس به فاصلهٔ ۲۴ ساعت از زمان تقاضای شورای امنیت بر اساس رأی هر یک از ۹ عضو شورا، یا با اکثریت اعضای سازمان، یا با یک عضو اگر اکثریت اعضا موافق باشند تشکیل می‌شود.
اغلب در ابتدای هر اجلاس عادی رؤسای کشورهای عضو و دولت‌ها در خصوص اضطراری‌ترین مسائل بین‌المللی سخنرانی می‌کنند. سپس سایر مسائل به جهت آن‌که بحث در خصوص آن‌ها به علت کثرت اعضای مجمع با کندی مواجه می‌شود و تسهیل فعالیت‌ها در نهادهای کوچک‌تر که‌‌ همان کمیته‌های مجمع هستند بررسی می‌شوند. این کمیته‌ها عبارتند از:

 کمیتهٔ اول (خلع سلاح و امنیت بین‌المللی)
 کمیتهٔ دوم (اقتصادی و مالی)
 کمیتهٔ سوم (اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی)
 کمیتهٔ چهارم (ویژهٔ سیاسی و استعمارزدایی)
 کمیتهٔ پنجم (امور اداری و بودجه‌ای)
 کمیتهٔ ششم (حقوقی)

علاوه بر این ۶ کمیتهٔ اصلی، کمیتهٔ دیگری هم وجود دارد که اختیارات هیئت‌های نمایندگی را بررسی و کنترل می‌نماید. مجمع عمومی حداقل ۳ ماه پیش از شروع اجلاس عادی شروع به انخاب هیئت رئیسه می‌نماید. این هیئت رئیسه مرکب از یک رئیس، ۲۱ معاون رئیس و رؤسای ۷ کمیتهٔ اصلی است. انتخاب رئیس مجمع عمومی به جهت هدایت مذاکرات و نقش هماهنگ کننده‌ای که دارد بسیار با اهمیت است. در عمل و بر اساس توافق صورت گرفته میان دولت‌های عضو هیچ‌گاه رئیس مجمع عمومی از میان پنج عضو دایم شورای امنیت انتخاب نمی‌شود.
بر اساس قطعنامهٔ ۱۹۹۰ مصوب ۱۹۶۳ برای تضمین رعایت برابری جغرافیایی هر ساله رئیس مجمع به نوبت از میان پنج گروه از کشورهای آفریقایی، آسیایی، اروپای شرقی، آمریکای لاتین و کارائیب و اروپای غربی، و سایر دولت‌ها انتخاب می‌شود.
نحوهٔ اخذ تصمیم در مجمع عمومی
تالار مجمع عمومی سازمان ملل متحد

تصمیم‌گیری در خصوص کارهای مجمع عمومی یا از طرق رأی‌گیری و یا از راه کنسانسوس است.
رأی‌گیری در مجمع عمومی

طبق رأی منشور ملل متحد رأی‌گیری در مجمع مبتنی بر دو اصل برابری دولت‌ها و اخذ تصمیم با اکثریت آرا است. هر دولت چه بزرگ و چه کوچک در مجمع دارای یک رأی خواهد بود. تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مهم با اکثریت ‎۲/۳ از اعضای حاضر و رأی‌دهنده صورت می‌گیرد. [یادداشت ۱] اتخاذ تصمیم در خصوص مسائل دیگر با اکثریت ساده انجام می‌شود. رأی‌گیری می‌تواند به صورت کتبی، بالا بردن دست‌ها یا با خواندن اسامی باشد.

سازمان‌های وابسته به مجمع عمومی

 کنفراس تجارت و توسعهٔ سازمان ملل (UNCTAC)
 مرکز تجارت بین‌المللی آی‌تی‌سی‏ (UNCTAD/WTO) ‏
 برنامه کنترل مواد مخدر ملل متحد (UNDCD)
 برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)
 برنامه عمران ملل متحد (UNDP)
 صندوق توسعه ملل متحد برای زنان (UNIFEM)
 داوطلبان ملل متحد (UNV)
 صندوق توسعه سرمایه ملل متحد (UNCDE)
 صندوق جمعیت ملل متحد (UNFPA)
 کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR)
 برنامه جهانی غذا (WFPI)
 کارگزاری، همیاری و کار ملل متحد برای پناهندگان فلسطینی در خاور نزدیک (UNRWA)
 برنامه اسکان بشر ملل متحد (UN_HABITAT) ‏

 

پایان پیام/