به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از کتابخانه مجلس شورای اسلامی ،سرزمین‌های شرقی آسیای صغیر در دوران پادشاهی ساسانیان در قلمرو حکومت این سلسله بود و زبان پارسی از دیر باز در این نواحی رواج داشته است. حتی در سده های اولیۀ اسلامی نیز در میان ساکنین شهرهای این حدود مردمان پارسی زبان بسیار بوده‌اند، چنانکه ناصرخسرو در سفرنامۀ خود در توصیف اخلاط گوید که مردمان آن به پارسی و تازی و ارمنی سخن می‌گویند. اما رواج شعر و ادب پارسی در این منطقه با ورود ترکان سلجوقی و تشویق و ترغیبی که آنان، به تقلید از رسوم درباری سامانیان و غزنویان از شاعران و ادیبان می‌کردند آغاز شد و با حملۀ مغول به خراسان و شهرهای بزرگ مرکزی ایران، و روی آوردن گروه‌هایی از اهل علم و ادب به سوی غرب و پناه جستن آنان در بلاد روم، قوت گرفت و دامنۀ آن چنان گسترش یافت که تا پایان عهد سلاطین عثمانی در سراسر آسیای صغیر زبان فارسی زبان شعر و ادب بود و بسیاری از شاعران و ادیبان و دانشمندان این نواحی به این زبان شعر می‌سرودند و کتاب می‌نوشتند.
یکی از مهم‌ترین آثاری که در اوایل این دوران و در عهد سلاجقه روم در این سرزمین به نثر فارسی نوشته شد کتاب روضة العقول، ساخته و پرداخته محمد بن غازی ملطیوی است که ترجمه و تحریری است از مرزبان نامۀ اسپهبد مرزبان بن رستم بن شروین، از ملوک آل باوند طبرستان، که در اواخر سدۀ چهارم یا اوایل سدۀ پنجم هجری آن را تصنیف کرده بود.
محمد بن غازی، چنانکه خود در مقدمۀ روضه معقول آورده است، ترجمه و تحریر این کتاب را در سال 598 به پایان برده و به نام سلیمان شاه بن قلج ارسلان مصدر ساخته است.
دربابی که محمد غازی در مقدمۀ روضه معقول در احوال خود آورده است چنین بر می‌آید که وی با دگرگون شدن اوضاع در ملطلیه، از سفر به حجاز و عراق بازمی ماند، دشمنان بر او دست می‌یابند و اموالش را مصادره و خودش را زندانی و سپس به حران تبعید می‌کنند.
یکی از ویژگی این اثر این است که برخلاف دیگر مجموعه داستان‌های موجود در حوزه نثر، تمام داستان‌های این کتاب ایرانی هستند.
دکتر مجتبایی در پیشگفتار کتاب آورده است: در اوایل بهار سال 1379 به یاری و همکاری دوستم،آقای دکتر غلامعلی آریا، به مقابله‌ی نسخه‌ها پرداختم. نسخه‌ی لیدن (هـ) در صفر 679 کتابت شده، ولی نسخه پاریس (پ) که با آن هم‌زمان به نظر می‌رسد، با نسخه یا نسخه‌های دیگری که طبعاً قدیم‌تر از آن بوده‌اند مقابله و اصلاح شده است (میکروفیلم‌های هر دو نسخه در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است). از این روی، و از لحاظ اینکه نسخه پاریس کلاً سالم تر و درست‌تر به نظر می‌رسید، ما آن را اساس کار قرار دادیم و اختلافات مهم آن را با نسخه لیدن به حواشی صفحات آوردیم، و اشعار و منقولات تازی را نیز تا آنجا که ممکن بود از روی دیوان‌ها و مجموعه‌ها و آثار دیگر اصلاح کردیم و اگر در ضبط‌ها و عبارت‌های آنها اختلافی بود آن را نیز در حواشی صفحات یادآور شدیم.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه
باب اول- باب مناقب السلطان القاهر
باب دوم- باب احوال من صنع هذاالکتاب
باب سوم- باب الملک و اولاده
باب چهارم- باب مناظره ملک زاده با وزیر برادرش
باب پنجم- باب اردشیر بابکان با مهرانبه دانا
باب ششم- باب مناظره دیو گاوپای با دینی
باب هفتم- باب تمامت مناظره دینی با دیو گاوپای
باب هشتم- باب دادمه و داستان
باب نهم- باب زیرک و زروی
باب دهم- باب شاه شیران با شاه پیلان
باب یازدهم- باب شیر پرهیزگار و خرس جاهل
باب دوازدهم- باب عقاب شکارگر و آزادچهر
باب سیزدهم- باب ملک نیکبخت با زنش یونا
فهرست آیات قرآن کریم
فهرست احادیث و امثال و حکم
واژه نامه
این کتاب پیش از این با تصحیح محمد روشن و ابوالقاسم جلیل پور (انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و جلیل نظری (دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز انتشارات علمی) به چاپ رسیده است.
مرزبان‌نامه‌ی بزرگ: روضه العقول نوشته محمد بن غازی ملطیوی به تصحیح فتح الله مجتبایی و غلامعلی آریا و با همکاری فتانه کهوند در 504 صفحه از سوی انتشارات خوارزمی در سال 93 منتشر شده است.
پایان پیام/
نظر شما