گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان: اثبات هلال ماه در شیعه و سنی با رویت هلال ماه صورت می‌پذیرد. در بین کشورهای اسلامی، فقط لیبی است که به رویت هلال کاری ندارد و قراردادی دارد که طبق آن عمل می‌کند. ولی در اغلب کشورهای اسلامی، اول ماه با رویت هلال مشخص می‌شود.
روایات صریحی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) در همین زمینه وجود دارد که تصریح می کند « صوموا لرویته وافطروا لرویته» یعنی با رؤیت ماه روزه بگیرید و با رؤیت نیز افطار کرده و عید فطر برپا کنید. این موضوع در روایات مورد اجماع اهل سنت و شیعه است. بنابراین مسئله رؤیت، اساس محکم فقهی و بسیار قوی دارد. البته موارد نادری از فقها، اشاراتی داشته‌اند که رویت شرط نباشد اما این گروه بسیار نادرند.
سوالی که در این جا مطرح می شود آن است که اگر در محاسبات نجومی (که براساس تجربه‌های نجومی بوده و سابقه آن در مجامع اسلامی بیش از هزار سال است) منجمین بتوانند زمان آغاز ماه جدید را به صورت یقین‌آور و مطمئن محاسبه کنند، آیا باز هم لازم است که افراد هلال را ببینند؟
برخی از مراجع در پاسخ این سوال می‌گویند اگر فرد به این محاسبات یقین داشته باشد ( حالا یا خود اهل این محاسبات است یا به محاسبات دیگران به هر دلیلی یقین دارد) باید طبق همان عمل کند. برخی نیز معتقدند که یقین هم لازم نیست، اگر اطمینان هم حاصل شود ولو درصد کمی هم احتمال خطا بدهد، اما به هر حال اطمینان پیدا کند، باید طبق همان عمل کند.
بنابراین این که تصور می‌کنند که آیا مسائل علمی و تجربی جایی در فقه دارد یا نه؟ مشخص است که در فقه شیعه، اگر کسی یقین یا اطیمنان دارد باید طبق همان عمل کند.
حال اگر کسی به این محاسبات، یقین نکرد چه باید کرد؟ در آنجا راه‌های دیگری وجود دارد. از جمله اینکه به عنوان مثال دو نفر شاهد عادل، هلال را دیده باشند و به ما بگویند. یا جمع زیادی بگویند که هلال را دیده اند؛ به طوری که انسان از سخن آنها اطمینان پیدا کند، ولو هرکدام از آنها را نمی‌شناسد که چه کسانی هستند.
راه دیگر این است که حاکم شرع حکم کند و بگوید اول ماه است (عده‌ای برای او شهادت دهند و او اعلام کند). وقتی ما این اطلاع را کسب کردیم برای ما اثبات می‌شود. آخرین مرحله نیز آن است که خود فرد ماه را ببیند، که دیگر نیازی به شاهد و چیز دیگری ندارد و می‌گوید من دیدم . (1)
نظر رهبر انقلاب درباره نحوه اثبات حلول ماه جدید قمری
بخشی از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اقشار مختلف مردم در روز سی‌ام ماه مبارک رمضان سال 69 هجری شمسی، درباره راه‌های اثبات حلول ماه جدید قمری بر انسان.
در این خصوص، چند راه را ذکر کرده‌اند:
یکی رؤیت است. البته به شرط اینکه جای ماه را بدانید و وارد باشید؛ که یک مقدار آشنایی لازم دارد.
دوم این است که تواترباشد که برای انسان یقین بیاورد؛ یعنی معروف شده باشد که امشب اول ماه است. همه می‌گویند، افراد زیادی دیده‌اند، همه نقل می‌کنند، انسان اینها را از هر کسی می‌شنود، تا اینکه اطمینان و یقین پیدا می‌کند.
سوم اینکه دو نفر شاهد عادل شهادت دهند. مورد وثوق کافی نیست؛ باید عادل باشد.
راه دیگر، حکم حاکم است. وقتی حاکم اسلامی حکم کرد که امروز اول ماه است، همه‌ی کسانی که قضیه برایشان روشن نشده است، ملزمند که به حکم او عمل کنند؛ مگر کسی که خودش دیده باشد، یا کسی بداند که حاکم در این حکم، به شهادت فلان کس استناد می‌کند که او عادل یا خبره نیست و اشتباه کرده است.
اگر کسی این را بداند، واجب نیست به حکم حاکم عمل بکند؛ اما همه‌ی مردمی که در کوچه و بازار راه می‌روند و دنبال هلال نرفته‌اند، یا اطلاعی پیدا نکرده‌اند و نمی‌دانند که اوضاع و احوال چگونه است، یا تفحص هم کرده‌اند، ولی چیزی برای آنان ثابت نشده است، به مجرد اینکه حاکم حکم کرد که امشب یا امروز شب یا روز عید فطر است و یا اول ماه می‌باشد، بر همه‌ی آنها واجب است که اطاعت کنند؛ فرق هم نمی‌کند که مجتهد یا مقلد، عامی یا عالم یا جاهل باشند؛ همه موظفند که طبق حکم حاکم عمل کنند.
پی نوشت؛
1- تالیف حجت‌الاسلام والسلمین موحدنژاد؛ عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری
پایان پیام/
نظر شما