به گزارش خبرگزاری شبستان ،ابوالمجد مجدود فرزند آدم سنایی غزنوی از عرفای ادیب سده‌های پنج و شش، به سال 467 ه.ق در غزنه متولد شد و در سن 62 سالگی در زادگاه خویش چشم از جهان فروبست.
آموزش‌های اولیه تا سطوح بالای تمامی دانش‌های متداول عصر خویش اعم از ادبیات، عرفان، دانش‌های معقول و منقول و حتی علوم تجربی چون طب و نجوم را در زادگاهش پشت سر گذاشت. در طول حیات خود سفرهایی به بلخ، سرخس، نیشابور و هرات داشت و معاصر با بهرام‌شاه غزنوی پادشاه فرهیختۀ آن دوران بود؛ همو که سنایی بنا داشت کتابی را به وی تقدیم کند.
جدای از دیوان قصاید، رباعیات و مقطعات که در حدود چهارده هزار بیت است، آثاری دارد با نام‌های حدیقةالحقیقه، سیرالعباد الی المعاد، کارنامۀ بلخ، تحریمةالقلم و مکاتیب سنایی. آثار به یادگار مانده از سنایی فراز و نشیب‌های فراوانی دارد؛ اما سروده‌های عرفانی وی یکی از نقاط اوج مباحث عرفانی است که در قالب زبان شیرین فارسی متجلی شده است. او با تمام توان توانست منابع عرفان نظری را در میان اشعار خود به کام مشتاقان حقیقت بریزد و سهل سازد.
این کتاب دربردارندۀ هشت فصل است که در هر فصل به نسبت مقاله‌های ارائه شده، موضوعاتی مورد بحث و بررسی ارباب پژوهش قرار گرفته است.
در مقدمۀ این کتاب ترجمه‌ای از پروفسور احمد آتش جای گرفته که در دایرةالمعارف اسلام به زبان ترکی موجود است و تاکنون به زبان فارسی برگردانده نشده بود. هر چند اطلاعات موجود در این مدخل دایرةالمعارفی در طول سالیان اخیر مورد چالش و بحث قرار گرفته و بسیاری از آنها با دانسته‌های نوین دربارۀ سنایی و آثار وی سازگار نیست، با این حال درج آن در این کتاب خالی از فایده نیست و به همین دلیل این مقاله در مقدمه و درآمد کتاب قرار گرفته است.
عرفان سنایی عنوان فصل نخست این مجموعه است. در این فصل مقاله‌هایی از پژوهشگران قرار دارد که به نوعی به بررسی دیدگاه، زبان و اندیشۀ عرفانی سنایی پرداخته‌اند. مقاله‌هایی دربارۀ جایگاه ابلیس در نظام فکری سنایی، نگاه و نظر سنایی نسبت به معشوق مذکر، بحثی دربارۀ خاموشی از دیدگاه سنایی، بررسی تطبیقی دنیا در شعر سنایی و عطار، بررسی جلوه‌های واقعۀ عاشورا در حدیقۀ سنایی، با مقاله‌ای دربارۀ زبن شطح سنایی همراه می‌شوند و فصل عرفان سنایی را با شش مقاله شکل‌بندی می‌کنند.
فصل دوم حاوی هفت مقاله است. با توجه به اینکه حکیم سنایی در آثار خود به مسائل کلامی و فلسفی مکرر پرداخته و آن مفاهیم را در میان آثار شاعری خود گنجانده است، نویسندگان بسیاری به مطالعۀ آثار سنایی پرداختند تا شاید بتوانند دریچه‌ای تازه در شناخت ایده‌های فلسفی این حکیم الهی بگشایند. این فصل به مباحثی همچون دیدگاه سنایی در مورد ایمان، نظام احسن، جبر و اختیار و تبیین شر در هستی می‌پردازد.
حکایت‌ها و تمثیل‌های سنایی که در سراسر آثار او جای‌جای پیدا می‌شوند، نشان از گرایش سرایندۀ بزرگ عارف به داستان و پردازش آن دارد. بررسی شیوه‌های داستان‌پردازی سنایی در این فصل که شامل چهار مقاله است، موضوع فصل سوم این کتاب است.
فصل چهارم که اختصاص به بررسی جامعه‌شناسانۀ شعر سنایی دارد، جایگاه انتقادی، اجتماعی و سیاسی را به عنوان مصلحی اجتماعی بازمی‌تاباند. سنایی از جمله شاعران ظلم‌ستیزی است که از حربۀ سخن برای مبارزه با حاکمان ستمگر، قاضیان رشوت‌ستان، زاهدان ریاکار، عالمان مال‌پریت، مقربان نادان و صوفیان شکم‌پرست استفاده کرده است.
سیاست در اندیشه و آراء سنایی، سنایی و نقد صوفیه و نقدی بر عرفان سنایی، سیمای زن در آثار سنایی نمونه‌هایی از مطالعاتی در حوزۀ جامعه‌شناسی شعر وی است.
فصل پنجم کتاب با عنوان ادبیات تطبیقی عرصۀ دیگری است که سیرالعباد سنایی زمینه را برای نگارش در این حوزه فراهم می‌آورد. کتاب سیرالعبا بارها با ارداویراف نامه و کمدی الهی دانته یا رسالۀ الغفران ابوالعلاء معری از منظرهای گوناگون مورد مقایسه قرار گرفته است. تنی چند از سنایی‌پژوهان نیز به این مباحث پرداخته‌اند و مقالاتی در این‌باره فراهم آمده است. این مقالات نشان از میزان توجه ادبیات جهان به آثار سنایی دارد. حال این رویکردها از طریق اقتباس یا اخذ مستقیم مطلب باشد یا مطابق نظریه‌های جدید، مکالمۀ متون و بینامتنیت باعث آن باشد، به هر صورت سیرالعباد سنایی در این میان نقشی مهم داشته و دارد.
مقایسۀ تطبیقی اندیشه یا هنر شاعری سنایی با شاعران و حکیمان دیگر و توجه به تأثیرپذیری و تأثیرگذاری آنها بر یکدیگر موضوع فصل ششم این کتاب است. در این فصل در مقاله‌ای به مقایسه و بررسی اندیشه‌های سنایی و غزالی پرداخته شده و شعر سنایی با شعر دیگر شاعران، چون حافظ و خاقانی و صائب و مولانا مقایسه شده و از جهات گوناگون مورد پژوهش قرار گرفته است.
سنایی در سرودن اشعار، سبک و سیاقی ویژۀ خود دارد که شعر او را از دیگران متمایز می‌کند. استفاده از نقد فرمالیستی برای مطالعۀ این هنجارگریزی‌ها و هنجارافزایی‌ها در چند مقاله مورد توجه بوده است. شعر سنایی با وجود اینکه جلوه‌گاه کلام وحی است، سرشار از مثل‌ها و اصطلاحات علمی و پزشکی و نجومی است. موسیقی شعر سنایی ویژه است. برای نخستین بار فرم‌ها و اوزان تازه‌ای در شعر تجربه می‌شود و ردیف‌های بلند به کار می‌روند. این نوآوری‌ها در عرصۀ سخنوری در مقاله‌های این فصل کتاب مورد توجه نویسندگان بوده است.
فصل هشتم که دربردارندۀ هفت مقاله است، عنوان کارکرد نقد و نظریه‌های ادبی بر آثار سنایی را دارد. در این فصل رمزپردازی سنایی، برجسته‌سازی و هنجارگریزی اشعار وی با طرح مباحثی دیگر چون تحلیل عاطفۀ نوستالژیک و تأویل همراه می‌شوند تا مجموعۀ پایانی کتاب را شکل دهند.
چاپ دوم کتاب سنایی پژوهی به اهتمام مریم حسینی در 888 صفحه، شمارگان 1000 نسخه در سال 1392 از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.
مریم حسینی زادهٔ 2 فروردین سال 1341 استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدهٔ ادبیات، زبان‌ها و تاریخ دانشگاه الزهراء است. وی دبیر علمی همایش کارنامۀ صد سال شعر زنان فارسی‌سراو همچنین دبیر علمی همایش بین‌المللی حکیم سنایی بوده‌است.
کتاب حدیقه الحقیقه به تصحیح و مقدمۀ وی تشویقی دورۀ بیست و دوم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
از جمله آثار دکتر مریم حسینی می توان به عناوین زیر اشاره کرد:
پیر پرده‌نشین: دربارهٔ زندگی، احوال و آثار جنید بغدادی، انتشارات دانشگاه الزهراء، 1380
حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه (فخری‌نامه)، مرکز نشر دانشگاهی، 1382
نخستین زنان صوفی، نشر علم، 1385
ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، نشر چشمه، 1388
ثنای سنایی (مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حکیم سنایی)، خانهٔ کتاب، 1389
سنایی، خانهٔ کتاب، 1392
پایان پیام/
نظر شما