تاکید امام خمینی(ره) با نگاهی جامع و بنیادی بر زمینه سازی ظهور

خبرگزاری شبستان: درآستانه سالروز ارتحال جانسوز بنیانگذار جمهور اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) و یادبود شهدای قیام 15 خرداد ویژه برنامه "عصر روح الله" با موضوع اندیشه‌های مهدوی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری از رادیو معارف پخش می‌شود.
در این مجموعه ویژه حجت الاسلام امیرمحسن عرفان، کارشناس حوزه مهدویت در 12 برنامه به موضوع مهدی شناسی، تبیین و گفتمان سازی مهدی باوری و اهمیت امام شناسی از دیدگاه امام خمینی(ره) و نقش و تاثیرگذاری امام و مقام معظم رهبری در طرح گفتمان مهدی شناسی می پردازد.
در بازکاوی و بازاندیشی اندیشه های مهدوی امام خمینی(ره) با سه رهیافت در جامعه مواجه هستیم، رهیافت اول حداقلی و سکولاریته است، رهیافت دوم سنتی و نقل محور و رهیافت سوم جامع و بنیادین به آموزه مهدویت است.
اندیشه امام در رهیافت سوم می گنجد، در این راستا بایستی تمایزات این سه رهیافت را در آموره مهدویت تبیین کنیم تا جایگاه اندیشه امام به درستی تبیین شود.
اولین رهیافت، رهیافت حداقلی و سکولاریته است، عمده نگاه این رهیافت به آموزه مهدویت که ازسوی روشنفکران غرب زده مطرح می شود، به خاطر نگاه حداقلی این افراد به دین و آموزه های دینی است، تفکر این افراد به آموزه مهدویت برگرفته شده از نوع نگاهشان به آموزه دینی است. سامانه فکری اینها به آموزه مهدویت در آثار آنها قابل مشاهده است مانند عبدالکریم سروش در کتاب "مدارا و مدیریت" و یا "آخرت و خدا" مهدی بازرگان.
این افراد تفکر ویژه ای به آموزه های دینی دارند که بعضی از دانشمندان ما به اینها می گویند سکولار مسلمان، این افراد معتقدند که دین جامع کامل نیست. بنابراین کمال دین هم حداقلی است، این نخستین شاخصه تفکری این افراد است.
دومین شاخصه تفکری ای افراد این است که آنها معتقدند بعثت پیامبران نه برای اصلاح و آبادانی دنیای انسان ها که برای برخوردار ساختن آنها برای آخرت است، همچنین آنها معتقدند حضور دین در عرصه های مختلف حیات بشری موجب عرفی شدن دین می شود و ضربه به دین می خورد، اگر نگاه حداکثری به دین باشد دین عرفی می شود، چهارمین شاخصه این است که دین صامت است و معرفت دینی چون تابع معارف بشری است پس دچار قبض و بسط می شود.
طبیعی است نوع نگاه این افراد به آموزه مهدویت نوع نگاه راهبردی و تمدن ساز نباشد اینها باور به مهدی دارند ولی بزرگترین کارکرد مهدی باوری را امید به مهدی، آینده روشن و باور به نجات و منجی باوری و موعود باوری می دانند.
رهیافت دوم سنتی و نقل محور است، ویژگی های این رهیافت این است که در جامعه متدینین است دوری از روش تحقیق علمی در تبیین معارف مهدوی و عدم تناسب عناصر بینشی و معرفتی با احساسات از دیگر شاخصه های این رهیافت است.
پیروان این رهیافت درصدد تقویت احساسات و عاطفه هستند در این رهیافت بیشتر طرح مباحث غیر ضروری مانند فرزندان حضرت، محل سکونت حضرت و ویژگی های شخصی حضرت مورد توجه است، در این رهیافت مواجه با نشانه گرایی افراطی می شویم و مباحث مهدویت گره خورده به علائم ظهور، خاستگاه این رهیافت نشانه گرایی افراطی است، پیروان این رهیافت به جای اینکه تحلیل عقلایی داشته باشند به روایات تکیه دارند.
رهیافت سوم رهیافت جامع و بنیادین که رهیافت تمدنی و راهبردی است شهید محمدباقر صدر، شیهد مطهری، مقام معظم رهبری و امام خمینی از جمله معتقدین به این رهیافت هستند.
از ویژگی های این رهیافت نگریستن به اندیشه مهدویت از زوایای مختلف است، در این رهیافت به نیازهای اساسی در عرصه معارف مهدوی توجه می شود، در این رهیافت به عاملیت انسانی در ظهور توجه می شود نفش اراده های انسانی در تاریخ تکیه گاه این رهیافت است.
امام خمینی در این رهیافت بحث زمینه سازی را مطرح می کنند، این رهیافت رویکردی نظری، فلسفی تاریخی، فرا تاریخی، دوراندیشانه و آینده نگر به آموزه مهدویت دارد.
در رهیافت سنتی و نقل محور، آسان گیری در نقل روایات، ذوق گرایی، توجه به تشرفات دیده می شود همچنین توجه افراطی به علائم ظهور و اینکه هر اتفاقی را از علائم می دانند، عدم توجه به مقتضیات زمان، بزرگ نمایی جنگ های بعد از ظهور و تعیین وقت ظهور از پیامدهای منفی رهیافت سنتی و نقل محور است.
در رهیافت جامع مخاطب شناسی پویا وجود دارد در حالی که در رهیافت سنتی هیچ مخاطب شناسی نیست و اولویت ندارد، در مقابل در عرصه موعود باوری رهیافت جامع رقابتی است اما رهیافت سنتی تدافعی و انفعالی می باشد.
مخاطب امام خمینی(ره) در بیاناتشان درخصوص انتظار، پیروان رهیافت سنتی است، یعنی مردمی که در جامعه دینی زندگی می کنند و نوع برداشتشان از انتظار اشتباه است، منظور امام در جامعه متدینین است، امام تلاش می کند جریانی را که از قبل از انقلاب بود تا الان هم است، مورد نقد قرار دهد.
مهمترین پیامد رهیافت جامع که امام به آموزه مهدویت دارد تاثیرگذاری بر افکار به جای کنترل نتایج است، این رهیافت بر افکار عمومی تاثیر گذار است، ایجاد حساسیت و افشاگری نسبت به جریان های انحرافی می کند، از آثار مخرب فرهنگی حاصل از تحلیل منجی باور غربی جلوگیری می کند، از پیامدهای دیگر این رهیافت افزایش سهم حضور مطالعات مهدوی در عرصه بین الملل است، همچنین حفظ و صیانت از اندیشه مهدویت درعرصه جهانی، کسب موقعیت برتر در منجی باوری و احیای ابعاد معرفتی مناسبت های مهدوی از دیگر دستاوردهای این رهیافت است.
رهیافت جامع و بنیادین در سه مرحله قائل به پویایی آموزه مهدویت است، ما باید نظام ارزشی آموزه مهدویت را تبیین و ترمیم کنیم، پر کردن خلا موجود در آموزه مهدویت تا رسیدن به سطح کارایی و مرحله بالندگی و پویایی و گام نهادن در آفاق جدید و ارتقای سطح کارایی به پویایی آموزه مهدویت کمک می کند، این در حالی است که در جامعه کنونی ما صاحبان هر سه رهیافت وجود دارد.

پایان پیام/