به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در دومین همایش ملی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به اینکه عدالت یک موضوع کانونی است و متفکران همواره به این موضوع پرداخته اند، گفت: عدالت از جمله موضوعاتی است که فرهیختگان و عموم مردم با آن سر و کار دارند و چون آن را ضد تعدی می دانند نسبت به آن دید مثبت و زیبا دارند.
وی به اهمیت عدالت در نظریات متفکران اسلامی و غربی اشاره کرد و گفت: عدالت دغدغه همیشگی متفکران بوده است، سقراط عدالت را فضیلت برتر و افلاطون عدالت را مسئله اساسی برای تکوین جامعه می داند، لایب نیتس و کانت هم برای عدالت اهمیت ویژه ای قائل بوده اند، اگر چه این افکار با هم متفاوت است اما برای همه عدالت موضوع مورد اهمیت بوده است.
دکتر لاریجانی با بیان اینکه در بین فلاسفه نیز موضوع عدالت برجسته است، گفت: عدالت موضوع مورد اهمیت فلاسفه بزرگ همچون ابن سینا و فارابی بوده است، امام خمینی (ره) نیز پیشرفت، معنویت و ارتقای کشور را در گرو عدالت می دانستند و رهبر معظم انقلاب نیز درباره عدالت، بارها سخن گفتند بنابراین در تفکر دینی و غیر دینی عدالت یک موضوع رکنی است.
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت عدالت در ظهور انقلاب اسلامی، گفت: با تاکید فراوان مقام معظم رهبری و علما بر لزوم اجرایی شدن عدالت، در سال های گذشته نحوه اداره کشور در برخی مواقع نزدیک به عدالت و گاهی از عدالت دور شده است، برای مثال در موضوع مبارزه با ظلم در سطح جهانی، انقلاب اسلامی کارنامه درخشانی دارد و امام (ره) مبارزه با ظلم در صحنه های بین المللی را مبنا قرار دادند.
رئیس قوه مقننه، با اشاره به اینکه ایستادگی مقابل غرب و آمریکا گاهی برای ما پر هزینه بوده است، افزود: رویکرد انقلاب اسلامی با عدالت عجین است، در بعضی زمینه ها گرایش به این که نقاط محروم آباد شود تا حدی معقول بوده و برای برابری در استفاده از امکانات حرکت هایی شده است ولی در بخشی از زمینه های نیز نقص هایی داشته ایم.
دکتر لاریجانی خاطرنشان کرد: در اوایل انقلاب این تفکر مطرح بود که چون نظام رقابت باعث اجحاف در حق طبقات پایین دست می شود پس باید به سمت سوسیالیزم حرکت کنیم، در حالی که این مشخص شده است که اگر تعریف دولتی از عدالت داشته باشیم نمی توانیم به سمت جامعه عادلانه حرکت کنیم چون حرکت وجود ندارد.
وی با اشاره به سخنان شهید مطهری در این باره افزود: شهید مطهری معتقد بود سوسیالیزم نمی تواند حرکت را در جامعه به وجود بیاورد و استعداد کشی می کند. در واقع این نوعی محدودسازی منابع و ظلم به مردم است. به هر حال زمانی تقرب به این نوع دیدگاه در کشور وجود داشت و البته نگاه مجریان آن هم عدالت محور بود.
رئیس مجلس شورای اسلامی به موضوع رقابت در جامعه در دوره دیگری اشاره کرد و افزود: وقتی بحث رقابت در جامعه مطرح شد زمینه های دسترسی به آن فراهم نبود. در حال حاضر سوال مهم این است که اگر برای رفع فقر در جامعه به توزیع منابع روی بیاوریم مشکل حل می شود؟ آیا این روش باعث ایجاد رقابت می شود یا خمودگی ایجاد می کند؟
دکتر لاریجانی با تاکید بر اینکه برای پاسخ به این سوالات باید مطالعه عمیق صورت گیرد، تصریح کرد: امروز در جامعه دچار یک خلاء تئوریک هستیم. بحث عدالت به عنوان یک موضوع کانونی باید به طور کامل و در همه ابعاد دیده شده و نسبت آن هم با سایر موضوعات مشخص شود. عدالت در درون خود پیشرفت را به همراه دارد ولی خیلی از فلاسفه این را قبول ندارند.
وی افزود: برخی فیلسوفان غرب عدالت را هدف می دانند، درست مثل لیبرال ها که آزادی را هدف می دانند اما در تفکر اسلامی با توجه به بیانات امام خمینی(ره) و سایر متفکران اسلامی این گونه بر می آید که عدالت نمی تواند هدف غایی باشد.
رئیس قوه مقننه با اشاره به اعتقاد شهید صدر و مُثُل های مختلف در جوامع گفت: مُثُل پست جامعه را به قهقرا می برند و مُثُل متوسط جامعه را محدود می کنند و برخی مُثُل غایی در جامعه دارند.
رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: موضوع دیگر این است که آیا همه شئون عدالت ثابت است یا امور عرفی و عصری هم در آن موثر است؟ برخی معتقدند چون عدالت از فطرت انسان آمده است باید ثبات داشته باشد اما برخی از امور تاریخی ثابت کرده که این موضوع جدا از مسائل تاریخی نیست برای مثال یک زمان بردگی عین عدالت بوده و اقتضائات زمان آن را ایجاب می کرده است ولی امروز نمی توان گفت که بردگی عادلانه است.
دکتر لاریجانی افزود: اگر بخواهیم در ظرف موجود و تجربیات بازنگری کنیم و خلاءها را بشناسیم باید برخی موارد را رعایت کنیم که من برای آنها توصیه هایی دارم. نخست اینکه باید قدر و منزلت بحث تئوریک را تنازل ندهیم چون در این بخش کمبود داریم بنابراین نباید در حوزه تئوری عجولانه عمل کنیم، همچنین در حوزه نظر، نباید از فیلسوفان دیگر گرته برداری کرد بلکه عدالت باید بحث زنده امروز ما باشد.
وی در ادامه به راهکار دوم خود اشاره کرد و افزود: دوم اینکه باید برای این موضوع یک نقشه راه داشته باشیم و روش تحقق عدالت را هم قسم بندی کنیم، نمی توان فقط منتظر یک کار دراز مدت باشیم بلکه باید راه های کوتاه مدت نیز داشت تا از اشتباه جلوگیری شود، همچنین نباید به شعار بسنده کرد بلکه نحوه اجرا هم مهم است.
رئیس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه در مورد موضوع تئوری باید به چند مسئله توجه جدی داشت، افزود: اول اینکه بحث عدالت مربوط به فلسفه حقوق و سیاست است، نکته مهم این است که سلایق متنوع است ما حقوق متنوعی برای انسان ها داریم که باید مشخص شود این حقوق چیست و نسبت آنها با هم چگونه است بعضی آزادی را حق انسان می دانند اما اگر ما عدالت را رشد متوازن برای انسان ها بدانیم طوریکه او را به سمت کامل شدن ببرد نمی توانیم یکی از حقوق را برجسته کنیم، در واقع اگر یک وجه حقوق انسانی را پررنگ کنیم از عدالت خارج شده ایم.
رئیس قوه مقننه تصریح کرد: در این بخش باید به یک مبنای متافیزیکی رجوع کنیم و ببینم مثلا در تفکر اسلام اگر قرار است تربیت انسان به سمت کامل شدن او باشد چه مبنایی از نظر شناخت انسان در این دیدگاه وجود دارد. بعضی معتقدند انسان ها به صورت فطری استعدادهایی بالقوه دارند و کامل شدن انسان به این است که این استعدادهای بالقوه به صورت متوازن بالفعل شده و رشد کند، اگر این دیدگاه را بپذیریم و برای جامعه هم حیثیت جداگانه قائل شویم می توانیم این تئوری را توسعه دهیم.
دکتر لاریجانی خاطر نشان کرد: با این فرض می توانیم بگوییم جامعه عادلانه به گونه ایی است که استعدادها را به طور متوازن رشد بدهد، پس اگر جامعه ای به بعد اقتصادی یا سیاسی یا آزادی یکطرفه پرداخت جامعه عادلانه نیست. بنابراین رشد متوازن هم در فرد و هم در اجتماع باید محقق شود.
وی افزود: اگر عدالت را رشد متوازن فضایل و استعدادها بدانیم انسان عادل کسی است که به خودش ظلم نکند، یعنی استعدادهای خود را از بین نبرد، در این تعریف یک مدیر خانواده عادل کسی است که امکان رشد تمام اعضای خانواده خود را فراهم کند و یک حاکم عادل هم کسی می شود که شرایط رشد ابنا آن جامعه را فراهم کند.
رئیس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه برای رسیدن به این عدالت باید به ساز و کارها توجه ویژه داشت، افزود: باید در جامعه حرکت بوجود آمده و رقابت در فرهنگ، اقتصاد و سیاست فراهم شود، بحث بالفعل شدن چیزی نیست که بتوان بصورت تزریقی به افراد منتقل کرد بلکه این بالفعل شدن استعداها باید با حرکت افراد ایجاد شود، از این رو نمی توانیم نظام سوسیالیسم را عدالت خواهانه بدانیم چرا که استعدادکش است.
دکتر لاریجانی با اشاره به اینکه حضور مردم و مشارکت در انتخابات یکی از دلایل ایجاد عدالت است، گفت: با مشارکت و ایجاد فضای رقابت برای مردم می توان به عدالت دست یافت، در حوزه فرهنگ هم باید این فضای رقابتی ایجاد شود چرا که ما نمی توانیم یک فرهنگ قالبی را در جامعه ایجاد کنیم و ادعای عدالت هم داشته باشیم.
رئیس قوه مقننه با اشاره بر اینکه ساز و کار اجرای عدالت در جامعه باید ایجاد شود، تصریح کرد: سازوکار و کارهای قانونی باید انحصار را از بین ببرند و تمامی مناطق سهمی مساوی برای شرکت در رقابت داشته باشند، اگر این ساز و کار و امکانات برای همه افراد در همه جای ایران فراهم نشود افراد در مناطق محروم در حوزه علمی هم نمی توانند با سایرین رقابت کنند.
وی تاکید کرد: مسئله عدالت به حق مربوط می شود و در یک نظام مردم سالار هم قوه مقننه چارچوب های حق را بیان می کند، بنابراین باید کاملا مستقل عمل کند و با ایجاد فضای رقابت، برداشتن انحصارها و جلوگیری از برخی آسیب ها امکان اجرای عدالت را تسهیل کند و قوه مجریه این قانون را باید در جامعه و در مصادیق آن پیاده کند و در ادامه هم، قوه قضاییه باید بر حسن اجرای این قوانین نظارت داشته باشد.
دکتر لاریجانی افزود: هر گونه دخالت قوا در کار یکدیگر مخل عدالت است و اگر کسی قوه مقننه را جا بگذارد و به دنبال اجرای عدالت برود دچار سوء تفاهم در بحث عدالت است و بالعکس این قضیه هم صدق می کند، بنابراین هر قوه ای در جای خودش باید به وظایف خود بپردازد.
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به جایگاه ولایت فقیه در مسیر اجرای عدالت، خاطرنشان کرد: ولایت فقیه یک جایگاه نظارتی را در این بین برعهده دارد تا هیچ کدام از قوا از حد خود تعدی نکنند، در واقع نظارت بر اجرای روح قوانین اسلامی کار ولایت فقیه است.
دکتر لاریجانی با تاکید بر اینکه در فضای افکار عمومی مسئله عدالت باید مطالبه مردم باشد و فهم مشترکی از آن ایجاد شود، تصریح کرد: برخی موضوعات جدیدی است که باید درباره آنها فکر شود سازوکارهای آن باید طراحی شود، بنابراین در این زمینه نباید با عجله تئوری سازی کنیم بلکه در ابتدا باید یک سند اقدامات کوتاه مدت را فراهم کرده و در ادامه اگر کاوش های نظری را درست انجام دهیم یک سند بلند مدت را در این زمینه فراهم کنیم.
پایان پیام/
نظر شما