به گزارش خبرنگار کتاب خبرگزاری شبستان ، پژوهشهای بیش و کمی که در طول تاریخ ادب فارسی پیرامون شاهنامه و فردوسیشناسی صورت گرفته است، همواره در برابر عظمت سر بر آسمان سوره کاخ بلند نظم پارسی ناچیز و خوارمایه جلوه کرده است.
آیا شاهنامه آن قدر بزرگ و برکشیده و گردن افراخته است که کسیرا یارای نزدیک شدن بدان نیتس،چه رسید به رسیدن و بر شدن به کنگره آسمان فرسای بنای بیگزند استاد توس،و یا پژوهندگان روزگار ما و اعصار پیش از آن را مجال و مایهء آن نیست که اقبال رنج سی ساله دهقان زادهء خراسان متاعی در خور عرضه کنند؟
این کتاب از معدود آثاری است که پهنهء پنجاه و چند هزار بیتی شاهنامه را یکباره درنوردیده و کل حماسهء فردوسی را از یک چشمانداز برتر در مطالعه گرفته است.
مولف با ذوق و شاهنامهشناس این کتاب دکتر قدمعلی سرامی نخستین پژوهش جدی و پردامنهء خود را که ظاهرا رسالهء دکتری او در رشتهء زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران بوده است،به همین مهم اختصاص داده و انصاف را که با همهء این احوال بخوبی از عهده برآمده است.
در این کتاب داستانها و کردارهای شاهنامه که به عبارتی سراسر حماسهء ملی ایران را میپوشاند از دیدگاه شکل شناسی و باتوجه به جنبهها و جوانب داستانی آن مورد بررسی و سنجش و مقایسه و استناج قرار می‌گیرد.
منظور نویسنده از شکلشناسی عبارت از تحقیق در ساختارها و شناسایی اشکال و گونههای آن.به عبارت دیگر هر نوع تقسیمبندی که بتواند آثار ادبی را براساس مشخصههاییاز یکدیگر ممتاز کند،از مقولهء شکلشناسی است.بنابراین شکلشناسی هم در شکل ادبیات یک قوم امکانپذیر است و هم یک نوع یا یک اثر ادبی مستقل را میتواند در بر گیرد.
فصل نخست با عنوان «شکل شناسی داستانهای شاهنامه» کاری است که به گفته نویسنده اثر تا آن روز هیچ کسی در ادبیات فارسی انجام نداده بود. نویسنده در فصل دوم این اثر توضیح داده که داستان و غیر داستان چیست چرا که همه داستانهای شاهنامه داستان نیست مثلا شرح حال «آذرمیدخت» و «پورانمیدخت» در شاهنامه بیان شده است و نمی‌توان آنها را داستان به حساب آورد از این رو در این بخش فهرستی از داستانهای شاهنامه را به علاقمندان ارایه شده است.
در فصل سوم داستانهای اساطیری، پهلوانی، تاریخی، رزمی، عارفانه، سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و...آمده است، ماجرای هفت خوان‌ها و 16 نوع داستان در این فصل آورده شده است و در فصل چهارم به شاهنامه به عنوان یک داستان بزرگ نگاه شده است.
پنجمین فصل این اثر به مقدمه شاهنامه و داستان‌هایی مانند «بیژن و منیژه» و «رستم و سهراب» می‌پردازد و در فصل ششم ارتباط درخت و داستان را مورد بررسی قرار گرفته است. هنر پرداخت داستانهای مکرر موضوع فصل هفتم این اثر است مثلا در شاهنامه رجز خوانی‌های بسیاری دیده می‌شود که بسیار شبیه به یکدیگر هستند. همچنین از 209 جنگ در شاهنامه نام برده می‌شود که بیشتر از 100 جنگ آن توصیف شده است.
اجزای شکل شناسی، گفتار در شاهنامه فردوسی، گفت و شنود، با خود سخن گفتن پهلوان، سخن گفتن با پرودگار و... در فصل هشتم کتاب گنجانده شده است. عنوان نهمین فصل از شاهنامه «کردار در داستانهای شاهنامه» است که بزرگترین کردار در شاهنامه «جنگ» است و بعد از جنگ نیز «کشتن» مهم‌ترین کردار در شاهنامه است که در این بحث بحث قتل‌های خوش و ناخوش بررسی شده است و بعد از آن نیرنگ و بنگ مورد توجه قرار می‌گیرد و مفصل درباره آنها توضیح داده می‌شود البته فردوسی در شاهنامه برخی از کردارها را به صورت تزینی آورده است که بیشتر برای زیبا کردن اثر است مثلا یکی از این کردارها یادگاری نوشتن بر روی درخت است.
«پندارهای داستان» عنوان فصل دهم است که در این بخش پندار مرگ مهم‌ترین پندارها است و در فصل یازدهم نیز «پهلوانان و جهان پهلوانان» در 22 صفحه توصیف شده است.
همچنین بحث «زمان و مکان»، «منطق داستان»، «شگردهای داستان پردازی و مناسبات داستان با یکدیگر»، «داستانهای هفت خوانی»، «سمبلیزم در داستانهای شاهنامه» و فصل «هفت خوان» که مقایسه‌ای بین هفت خوان رستم و اسفندیار با 12 خوان هراکلس است که این عنوانها به ترتیب عنوان دیگر فصل‌های این اثر است.
پایان پیام/
نظر شما