به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری شبستان، یکصد منظومه عاشقانه فارسی تالیف دکتر حسن ذوالفقاری است که در هزار و 265 صفحه از سوی نشر چرخ منتشر شده است و با شماره ثبت 512465 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.
شعر غنایی یکی از انواع چهارگانه ادبی و یکی از شایع‌ترین گونه‌های شعر غنایی نیز، منظومه عاشقانه است و این کتاب حاوی معرفی و تحلیل 100 منظومه مستقل عاشقانه و نظایر هر کدام از آن‌هاست.
آثاری که در این کتاب معرفی می‌شوند، سهم مهمی از ادبیات غنایی و همچنین سهم زیادی از ادبیات داستانی فارسی را به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب منظومه‌های عاشقانه ادب رسمی و منظومه‌های شبه‌قاره هند و همچنین افسانه‌های منظوم ادبیات شفاهی فارسی در این کتاب معرفی و تشریح خواهند شد.
در ابتدای کتاب «یکصد منظومه‌ی عاشقانه‌ی فارسی» مقدمه‌ای درج شده است که درباره موضوعاتی چون ادبیات غنایی فارسی، سیر تاریخی، ریخت‌شناسی، انواع ویژگی‌ها، بن‌مایه‌ها و تعداد منظومه‌ها هستند. در این مقدمه، ساختار روایی منظومه‌ها و خویش‌کاری آنها بر اساس نظریه پراپ، مشخص شده است. در متن کتاب هم، هر منظومه در قالب مدخلی مستقل معرفی شده و هر مدخل شامل خلاصه‌ای از داستان، معرفی منظومه و ارزش‌های سبک آن اثر است.
پیش از رسیدن به بخش مربوط به 100 منظومه مورد نظر، بعد از مقدمه، مطالبی با عنوان «منظومه عاشقانه»، «سیر تاریخی منظومه‌های عاشقانه»، «مشخصات منظومه‌های عاشقانه»، «طبقه‌بندی منظومه‌های عاشقانه»، «ویژگی‌های داستان‌های عاشقانه از منظر عناصر داستانی»، «بن‌مایه‌های منظومه‌های عاشقانه» و «ریخت‌شناسی داستان‌های عاشقانه»، 7 بخش و 103 صفحه از این کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان مثال، این مطلب در بخش «مشخصات منظومه‌های عاشقانه» توضیح داده شده که اغلب داستان‌های عاشقانه در قالب مثنوی سروده شده‌اند.
مؤلف در این کتاب با نگاهی نو به همراه تحلیل‌های محتوایی، به دسته‌بندی، گونه‌شناسی، ریخت‌شناسی و معرفی منظومه‌های عاشقانه و بن‌مایه‌های آن می‌پردازد. موضوع کتاب بررسی و معرفی منظومه‌های عاشقانه است و تنها شامل داستان‌های عاشقانه منظوم می‌شود. در کتاب، افسانه‌های عاشقانه محلی را نیز می‌خوانیم. در این کتاب و برای اولین‌بار بر اساس نظریه پراپ، ساختار روایی منظومه‌های عاشقانه و خویش‌کاری‌های آنها مطالعه شده است.
مؤلف تمامِ منظومه‌های هم‌نام چه مستقل یا نظیره را ذیل یک مدخل قرار داده است؛ برای مثال تمام داستان‌های مربوط به «خسرو و شیرین» را با هر نام (شیرین و خسرو، فرهاد و شیرین، فرهادنامه) ذیل مدخل «خسرو و شیرین» آورده است. هر منظومه در قالب مدخلی مستقل معرفی می‌شود. در هر مدخل ابتدا خلاصه‌ای از هر داستان حاوی مهم‌ترین بن‌مایه‌ها و حوادث برای آگاهی از سیر کلی داستان ذکر می‌شود تا خواننده بر تحلیل‌ها اشراف کامل داشته باشد. در لابه‌لای خلاصه ابیات زیبا و نمونه‌های شعر شاعر نیز می‌آید تا خوانندگان بر سبک و سیاق و چگونگی شعر وی آگاهی یابند.
پس از آن منظومه و سراینده آن معرفی می‌شود و اگر اثر نظیره یا نظیره‌هایی داشته باشد، تمامی نظیره‌ها معرفی و با اصل داستان مقایسه می‌شود. این معرفی شامل اشاره به ارزش‌های سبکی اثر اعم از زبانی و ادبی و محتوایی خواهد بود. سپس به مهم‌ترین بن‌مایه‌های داستانی آن اثر می‌پردازد.
تنظیم منظومه‌ها بر حسب الفبایی است نه تاریخی. سیر تاریخی در مقدمه کتاب به تفصیل بررسی می‌شود. این کتاب اثری پژوهشی است که در تألیف آن از 800 منبع استفاده شده است.
100 منظومه مورد بررسی کتاب عبارتند از: آذر و سمندر، ازهر و مزهر، اصلی و کرم، امیر و گوهر، ایرج و هوبره، باقر و گل‌اندام، بدر منیر و بی‌نظیر، بدیعالزّمان و قمرچهر، بهرام و زهره، بهرام و گل‌اندام، بیژن و منیژه، بیمار و طبیب، جمال و جلال، جمشید و خورشید، جم و گل (سحر حلال)، جهانگیر و نورجهان (حسن جهانگیر)، چنیسر و لیلا (چنیسرنامه)، حسن و دل، حسینا و دلارام، حیدربیک و سنمبر، خج و سیامند، خرم و زیبا، خرم و صنوبر (عشق و آشوب)، خسرو و شیرین، خسرونامه، خمش خاتون و شاهزاده هوسران، خورشید و مهپاره، دل و جان (مهتاب و کتان)، دولرانی و خضرخان، ذرّه و خورشید، رابعه و بکتاش، راغب و مرغوب، رام و سیتا، رانی کیتکی و سندر، رتن و پدم (پدومات)، زال و رودابه، زهره و منوچهر، زیبا و نگار (سسی و پنون)، سام و پری‌دخت، سرو و تذرو، سعد و همایون، سلامان و ابسال، سلیم و سلمی، سلیمان و بلقیس، سوز و گداز، سوهنی و مهینوال (ارژنگ عشق)، سیاوش و سودابه، سیف‌الملوک و بدیع‌الجمال، شاهد و عزیز (نیرنگ عشق)، شاه و درویش، شاه و کنیزک، شمس و قمر، شمع و پروانه، شور محمود و مرزینگان، شیخ صنعان و دختر ترسا، شیدوش و ناهید، صنم و برهمن، طالب و زهره، طاهر و زهره، عزیز و نگار، فایز و پریزاد، فلک‌ناز و خورشیدآفرین (فلک‌نازنامه)، فیروز و شهناز، فیروز و نسرین، کامروپ و کاملتا (دستور همت)، گلزار عباسی، گل و بلبل، گل و نوروز، لاس و خزال، لیلی و مجنون، مادهونل و کام کندلا (محض اعجاز)، محمود و ایاز، ملک‌خورشید و معشوق بنارس، ملک‌زاده و پری‌دخت، ملک‌زاد و نوش‌لب، مم و زین، منوهر و مدهومالت، مهر و ماه، مهر و مشتری، مهر و وفا، میرزا و صاحبه، ناز و نیاز، ناظر و منظور، نگارستان چین، نل و دمن، واله و سلطان، وامق و عذرا، ورقه و گلشاه، ویس و رامین، هشت بهشت، هفت اختر، هفت پیکر، هفت منظر، همایون و لعل‌پرور (مودت‌نامه)، همای و همایون، همای و گُل‌کامکار، هنس و جواهر، هیر و رانجها، یوسف و زلیخا.
پایان پیام/
نظر شما