حرکت اصلاحی سیدجمال بر اشتراکات مذهبی استوار بود

شریف لک زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سؤال که چرا سیدجمال الدین اسدآبادی با اینکه شیعه بود، مذهبش را مخفی می کرد و در میان علمای اهل سنت فعالیت داشت، گفت: عمده حیات سیاسی و اجتماعی سید جمال در مناطقی بوده است که اهل سنت بودند.
وی افزود: سید جمال نمی توانست از منظر متفکر و مصلح شیعی، دست به اصلاح اجتماعی بزند چون در جامعه سنی مورد پذیرش قرار نمی گرفت. از این رو به نظر می رسد که سید جمال حتی مذهب خود را پنهان کرد و از تعلق به مذهب خاص رها شد و درصدد نبود آموزه ها و تعلقاتی که در آموزه های تشیع به آن وابسته است را برجسته و آنها را به صورت آشکار مطرح کند.
وی تأکید کرد: اگرچه معتقدم سیدجمال به طور غیرمستقیم آموزه های شیعی را پیگیری می کرد و از همین منظر حرکت اصلاحی خود را انجام داد اما دغدغه این را نداشت که صراحتاً درباره آموزه های شیعی صحبت و آن آموزه ها را برجسته کند.
لکزایی در ادامه سخنانش اظهار کرد: اگرچه سید جمال همچمنان وفادار به آموزه های شیعی بود اما سعی نمی کرد آنها را برجسته کند و حتی ممکن بود برخی از آنها را در جامعه سنی مخل وحدت و همبستگی اجتماعی مسلمانان بداند. از منظری که سید جمال کار اصلاحگری را پیش می برد عمدتاً بر اشتراکات تأکید می کرد اگر حتی این تلقی را درست ندانیم که او نمی خواست آموزه های شیعی را برجسته کند.

وی تاکید کرد: می توانیم از این نظر، نگاه ایجابی بیشتری به حرکت سیدجمال داشته باشیم که او در واقع می خواست با تصریح بر اشتراکات، همبستگی اجتماعی و همبستگی بین مسلمانان و بیداری اسلامی را محقق کند.
این محقق و نویسنده کشورمان بیان کرد: سیدجمال در جامعه ای زندگی و فعالیت دارد که عمدتاً با نخبگان اجتماعی و علمی و فرهنگی و سیاسی ارتباط دارد و کمتر به سمت ارتباط گیری با عموم مردم حرکت می کند و نگاه صرفاً روشنفکرانه به مسائل دارد. سیدجمال، ضرورت حضور در حوزه های نظامی و حتی اقتصادی را درک نمی کند و به سمت آن هم حرکت نمی کند و یا نمی تواند در این زمینه اقدام کند.
وی در ادامه سخنانش بیان کرد: سید جمال الدین بر آن است به نوعی به مقابله در برابر استعمار هم بپردازد و مشکله جامعه را استعمار می داند که بر کشورهای اسلامی استیلا یافته و منابع آن را به غارت می برند. ضمن این که تلاش برای همبستگی اجتماعی را می توان میراث هر دو به شمار آورد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز کرد: سیدجمال در کشورهای مختلف با نخبگان و صاحب منصبان و سیاستمداران گفتگو می کند و می خواهد از بالا اصلاح اجتماعی را انجام دهد. به گمان سید می توان با اصلاح از بالا در پایین هم اصلاح به عمل آورد در حالی که این نگاه و اقدام اصلاحی سید جمال ناتمام ماند. اگر مبنای فلسفی مباحث او را مورد توجه قرار دهیم می تواند مبنای خوبی برای تقریر حرکت اصلاحی این دو بزرگوار باشد.
وی با اشاره به اینکه عمده این نگاه به تئوری موجود در حرکت ارادی و اختیاری جوهری برمی گردد که به نظرم این حکیم از آن بهره می برد، گفت: در واقع تحولات سیاسی و اجتماعی را بر آن مبنا و تحول درونی و باطنی و جوهری انسان ها شکل می دهد. به ویژه نوع نگاه او در ادامه حرکت جوهری، یکپارچگی نفس و بدن در فلسفه ملاصدراست که به نوعی، این یکپارچگی را می بینند و بین نفس و بدن فاصله و جدایی نمی بینند، لذا سیاستش همراه با دیانتش و حرکت اجتماعی اش بر مبنای حرکت دینی اش هست و طبیعتاً این دائماً در حال نو شدن است یعنی از اشتباهات درس گرفته می شود، با دیگران تعامل می شود و دوباره اقدام جدیدی آغاز و حرکت استمرار می یابد و به پیش می رود.
شریف لکزایی خاطرنشان کرد: سید جمال در حرکت اصلاحی خود که تأکید بر اشتراک دارد می خواهد همه گروه ها، افکار و سلایق حول ارزش های خاصی جمع شوند و از طریق آن اقدام کنند اقدامی که مقابله با استعمار است که در واقع هدف سید جمال مقابله با استعمار است.
پایان پیام/