خبرگزاری شبستان: با اشاره به اهمیت ویژه مراکز عبادی در ادیان الهی، از اینرو انتخاب معماری صحیح زمینه ساز نیل به اهداف مقدس مسجد معرفی شده است در این یادداشت، نگارنده در تلاش است برخی از مصادیق رعایت سلامتی در معماری مسجد، همچون برخورداری از نور و تهویه مناسب، را بررسی کند.
در معماری مسجد باید به این موارد توجه شود تا زمینه سلامت جسمی و روانی انسان فراهم شود:
1. طراحی مکان‌های مناسب برای انجام‌دادن مقدمات نماز:
در تمدن اسلامی توصیه شده است که افراد با طهارت به مسجد وارد شوند. بر این اساس باید مکان‌های بهداشتی مناسبی برای انجام‌دادن مقدمات نماز فراهم شود. باید ساختار و طراحی سرویس‌های بهداشتی به صورتی باشد که امکان انتقال آلودگی‌های عفونی به حداقل برسد و به علاوه در مصرف آب صرفه‌جویی شود.
2. امکان نظافت و طهارت به نحو شایسته:
با عنایت به لزوم پاکیزگی مساجد، معماری ساختمان آن باید به گونه‌ای باشد که تمیزکردن مسجد آسان باشد، برای مثال مصالح ساختمانی‌ای که در معرض شست و شو و نظافت است باید مقاوم و مستحکم باشد تا بتوان به راحتی با مواد شوینده بهداشتی آن را شست.
3. نور و تهویه مناسب: نور و تهویه مناسب بر سلامت جسم و نشاط روحی انسان تأثیر دارد؛ لذا در معماری مساجد باید به آنها توجه شود.
1-3- نور مناسب: در مورد روشنایی مساجد احادیث بسیاری وارد شده است؛ از جمله نبی مکرم اسلام (ص) می‌فرمایند هر کس در مسجدی از مساجد خدا چراغی برافروزد تا زمانی که روشنایی چراغ در آن مسجد باشد پیوسته ملائکه و حاملان عرش برای او استغفار می‌کنند.
مهم‌ترین منبع نور، آفتاب است. نور جان‌بخش آفتاب در سلامت انسان تأثیری مهم دارد. انوار آفتاب از عوامل مهم نابودکننده ویروس‌های عفونت‌زا است، پرتوهای آفتاب تعداد گلبول‌های سفید سطحی بدن را افزایش می‌دهد و در بهبود دردهای مفصلی و استخوانی مؤثر است، بنابراین بهتر است در معماری مسجد این نکته‌ها رعایت شود.
• با طراحی صحیح ساختمان و با تعبیه پنجره‌های بزرگ در دیوار مساجد می‌توان از نور آفتاب در طول روز بهره گرفت.
• در مورد تدارک نور مناسب برای شب‌ها نیز طراحی شایسته به عمل آید تا نور از بالای سر بتابد زیرا تغییرات ناگهانی در شدت نور موجب جمع‌شدن پی در پی مردمک می‌شود.
• درخشندگی شدید چشمه نور بر اثر طولانی شدن مدت تطابق، سبب خستگی پی‌ها و عضلات چشم می‌گردد، بنابراین چشمه نور مصنوعی باید شدت کافی و ثابت داشته باشد.
• روشنایی غیرمستقیم و نامرئی برای چشم مناسب‌تر است؛ بعد از نور غیرمستقیم وسیله جانشین مناسب منبع نور ثابت است که به وسیله شیشه مات پوشیده شده باشد.
• روشنایی باید در حد معقول باشد زیرا اگر شدت نور از حد معینی فراتر باشد چشم افراد خسته می‌شود.
2-3- تهویه مناسب: استفاده از هوای پاکیزه توأم با روشنایی و حرارت مناسب، آثار و فوایدی بسیار برای سلامت و تندرستی دارد. هوای اطراف به واسطه حرارت حرکت، سکون، فشار و رطوبت بر اعضای حسی و عصبی پوست بدن اثر می‌گذارد، هوای تمیز سبب تحریک قوای فکری و نیز تحریک گردش خون در مویرگ‌ها می‌شود و در نتیجه تهویه در شش‌ها بهتر انجام می‌گیرد. برعکس هوای نامطبوع موجب احساس ناراحتی، گرفتگی و مریضی می‌شود.
هوای محل تجمع افراد به سبب تنفس تبخیر عرق، تصاعد گازهای حاصل از سوخت و غیره فاسد می‌شود؛ بنابراین باید منافذی برای دخول هوای تازه و تمیز وجود داشته باشد. تهویه بهداشتی عبارت است از فراهم‌کردن هوای خوب و عاری از آلودگی در معماری مسجد، باید تهویه‌ای مناسب کار گذاشته شود. استفاده از پنجره‌های مناسب می‌تواند نور و هوای تازه را به ارمغان آورد.
4. کاهش امکان سرایت بیماری‌های عفونی در معماری مساجد: باید به کاهش امکان سرایت بیماری توجه شود زیرا مسجد محل تجمع افراد با سنین متفاوت است و امکان سرایت بیماری‌های عفونی به طور بالقوه وجود دارد. برای کاهش سرایت بیماری‌های عفونی می‌توان را‌ه‌های زیر را مدنظر قرار داد:
• به نقش نور خورشید در کاهش انتقال ویروس‌های عفونت‌زا توجه شود.
• با توجه به اینکه در بروز برخی بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های تنفسی، تراکم جمعیت و فقدان تهویه نقشی اساسی دارد ایجاد تهویه مناسب در کاهش سرایت بیماری‌های عفونی نقش بسزایی دارد.
• ساختمان مسجد به ویژه کف ساختمان و نیز وضوخانه و سرویس بهداشتی باید از مواد و مصالحی ساخته شود که در برابر مواد ضدعفونی‌کننده مقاوم باشد.
• ساختمان مسجد نباید در معرض کوران هوا باشد.
• مساجد باید آب بهداشتی و سالم داشته باشند.
• مساجد باید سیستم فاضلاب و دفع مواد زاید داشته باشند.
• در وضوخانه مساجد مواد صابونی به ویژه صابون مایع وجود داشته باشد.
• برای جلوگیری از نفوذ حشرات و حیوانات موذی و منتقل‌کننده بیماری‌های عفونی، پنجره‌ها توری‌دار باشند و دیواره‌های سوراخ و منفذی نداشته باشند که محل زندگی حشرات موذی شود.
پایان پیام/
نظر شما