به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان نشست «چالش‌های علم جدید برای ادیان» با حضور حجت الاسلام اسماعیل علی خانی، پرفسور محمد لگن هاوزن و حسن میانداری در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
حجت الاسلام علی خانی در این نشست اظهار کرد: علم و دین تا قرن 16 و 17 از یکدیگر جدا نبوده و دو عرصه متفاوت یا در دو لاین مختلف محسوب نمی شدند بلکه با یکدیگر و همراه هم بودند اما در اثر کشفیات جدیدی که در غرب انجام شد، علمی به عرصه ظهور رسید که از آن به عنوان "science" یا علم تجربی یاد می شود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: این علم جدید هم از جانب خود و هم از جانب افرادی که متولی دین بودند، مشکلاتی برای علم و دین به وجود آورد. عده ای از سران کلیسا با دانشمندان برخورد نامناسبی داشتند و موجب جدایی علم و دین شدند از سوی دیگر از علم سوء استفاده هایی شد. به همین دلیل دغدغه ای پیوسته برای کسانی ایجاد شد که نگران این شقاق بودند چه از جانب متدینان و چه از سوی عالمان علم.
وی با بیان اینکه این روند فراز و فرودهای مختلفی را تا به امروز طی کرده و آنچه امروز شاهد آن هستیم رویکرد مثبتی از این موضوع است، گفت: امروز سوال های پیش روی دو مکتب علم و دین سوالاتی همچون آیا انسان تنها یک مکانیسم زیست شناسی پیچیده است؟ آیا علم نقل کننده دین است؟ آیا جهان قانون دارد؟ آیا ممکن است همه طرح ریزی های ما محصول طبیعت باشد نه خدا؟ و ... مطرح است.
عضو موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: در باب اهمیت ربط میان علم و دین همین بس که دانشمندان امروز بیان می کنند، قرن 21، قرنی است که علم و دین در مورد آن تصمیم می گیرند.
وی تاکید کرد: به همین دلیل امروز بازار بحث ارتباط علم و دین داغ است همان طور که روز بحث جدایی این دو از هم داغ بود؛ به هر حال این سیر جدایی تا جایی پیش رفت که عده ای رویکرد الحادی در پیش گرفتند.
حجت الاسلام علی خانی تعاریف گوناگونی را برای دو واژه علم و دین برشمرد و عنوان کرد: علم در معانی همچون یقین، باور یقینی صد در صد (تعریف در علم روان شناسی)، معرفت شناسی، مجموعه ای رایج از اطلاعاتی که در یک علم جمع می شوند و معنای رایجی که درگیری میان علم و دین ایجاد کرد، یعنی science به کار می رود؛ این تعریف برای عده ای جنبه ارزشی پیدا کرد و آنها ادعا کردند علم یعنی همان چیزی که از راه تجربه بدست می آید و بنابراین فلسفه، شهود و بقیه امور علم نیستند؛ همین موضوع منشا دعوای میان علم و دین شد.
وی در ادامه ابراز کرد: اما معانی مخالفی نیز برای دین ارائه شده است که از جمله آن می توان به تعاریفی همچون آیین و کیش، روزی که در آن جزا و پاداش و عقاب داده می شود، ادیان آسمانی و هر چیزی جز آن جعلی است، اشاره کرد. اما معنای آکادمیک و حوزی آن این است که دین امری آسمانی است که از جانب خدا بر بندگان نازل شده و از سه جزء مختلف یعنی عقاید، اخلاقیات و احکام تشکیل شده است.
مولف کتاب "صف‌بندی سیاسی در قرآن" با اشاره به نخستین چالش علم و دین گفت: وقتی پیشرفت ها و دستاوردهای علم دیده شد، عده ای به اصطلاح جوگیر شده و معتقد شدند که با علم هم می توان به آن بهشت موعودی که ادیان بشارت داده اند، رسید و پس از آن به توانایی ها و امکانات علم پرداختند و به تدریج این این ذهنیت به وجود آمد که هر چه آزمون پذیر است علمی است و به این ترتیب ماتریالیست علمی به وجود آمد و بشر را غرور فرا گرفت و گفت پس من خدای خود هستم و می توانم به همه چیز دست یابم و ورای این امور چیزی وجود ندارد!
وی این تحول را امری که به سرعت اتفاق افتاد خواند و افزود: این موضوع آنچنان شدت گرفت که عده ای قائل شدند تولد جدید در این قرن صورت گرفته است؛ در ادامه نیز جریان شک گرایی کانت و ... به وجود آمد یا سوالات از چرایی به چگونگی تغییر پیدا کرد و پس از آن نیز جهان مکانیکی نیوتن مطرح شد.
حجت الاسلام علی خانی عنوان کرد: بتدریج جریان تجربه گرایی و این که روش علمی، مشهود است، به علوم انسانی سرایت پیدا کرد و پس از آن از علوم تجربی به علوم اجتماعی نیز رسید. بتدریج در قرن هجدهم روحیه غالب، روحیه علمی شد و مهمترین خصوصیت جهان مدرن را عقلانیت تشکیل داد و پس از آن فلسفه های الحادی و مادی جان گرفت.
وی بیان کرد: در قرن نوزدهم تهاجم علم به دین شدت یافت و در قرن 19 و 20 تقابل پوزیتویسم منطقی را شاهدیم که سخن گفتن در خصوص گزاره های دین را وقت تلف کردن و امری پوچ به حساب می آورند. اما از قرن بیستم به بعد، این هجمه فروکش کرد و مشخص شد دایره علم نمی تواند همه قضایا را بپوشاند و به همین دلیل مهاجمان به دین و طرفداران علم، عقب نشینی کردند؛ به همین دلیل از قرن 20 به بعد علم و دین به سمت آشتی با یکدیگر آمدند. در قران 21 هم این عقب نشینی مستقیم انجام شد و احساس کردند که نمی شود با این علم به دین هجمه برد.
عضو موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در پایان سخنان خود یادآور شد: جهان اسلام در 150 سال اخیر رابطه گسترده ای با دین و علم داشته و افرادی همچون سید جمال الدین اسد آبادی، شهید مطهری و دکتر شریعتی و اندیشمندانی در سایر کشورهای اسلامی در این زمینه تلاش کردند و تا امروز این رویکرد در جهان اسلام وجود داشته است؛ در این راستا عده ای معتقد به سازگاری دین و علم با یکدیگر هستند و عده ای هم معتقدند این دو سیر جداگانه ای هستند که هیچ ربطی به همدیگر ندارند.
پایان پیام/
نظر شما