عاشورایی ایزوله شده و صرفا حس گرا تجویز غرب برای ایران

خبرگزاری شبستان- قم

حجت الاسلام یحیی سهروردی، از مبلغان فعال در عرصه بین المللی است که چندین مقاله نیز تا کنون در موضوع عاشورا تالیف کرده که از آن جمله می توان به مقاله "عرفان حسینی، عرفان های کاذب" اشاره کرد که به چاپ هم رسیده است. عنوان مقاله دیگر وی "آیا فرقه جدیدی درراه است؟" می باشد. وی که دارای درجه دکترا در دو رشته شیعه شناسی و مطالعات اسلامی است تا کنون چندین کتاب هم تالیف کرده که از جمله آنها می توان به دو کتاب "نگاه از بیرون" و "مسجد مجازی" اشاره کرد. در ادامه گفتگوهایمان با موضوع بررسی جریان مدح و مداحی در کشورمان و آسیب های احتمالی آن با حجت الاسلام سهروردی به صحبت نشستیم که مطالعه متن این گفتگو خالی از لطف نیست.

در ابتدای گفتگویمان بفرمایید که آسیب شناسی مداحی ها باید به چه شکلی باشد؟

در آغاز بحث باید بر این موضوع تاکید کنم که هدف از آسیب شناسی دانش ها انتقاد، تخریب و هجمه بردن نیست بلکه هدف تعالی بخشی آن دانش با یافتن نقاط کور و موانع برای رسیدن به نقطه مطلوب است. پس هدف از آسیب شناسی مداحی تخریب نیست و ما به دنبال شناسایی و تعالی ظرفیت های موجود در این دانش همراه با رفع موانع احتمالی هستیم. ولی متاسفانه گاهی این حدود مشخص نیست و دیده می شود که به بهانه آسیب شناسی به مدح و مداحی توهین می شود و این بسیار خطرناک است. باید یادمان بماند که همین مداحی ها و آهنگران ها بودند که با مدح هایشان پشتوانه معنوی و فکری بچه ها در زمان جنگ را تامین می کرد. ما تا کنون اصلا بحث نکرده ایم که نقش مداحی در رشد هنر و یا فرهنگ عمومی مان چه نقشی دارد یا اینکه چه نقشی در فاخرسازی موسیقی کشورمان داشته است. در یک حساب سرانگشتی می فهمیم که تا چه حد از ادبیات منظوم ما در حوزه عاشوراست.

مدح معصومین (ع) حوزه عظیمی از داده های ادبیات منظوم ماست
یعنی شما معتقدید که جریان داشتن مداحی در کشور در حوزه شعر و ادبیات هم تاثیرگذار است؟

بله. مثلا شما در بررسی اشعار دیگر کشورها انواع شعرهای عاشقانه، اجتماعی و یا سیاسی را می بینید ولی شعری معادل شعر آیینی ما که در مدح اهل بیت عصمت و طهارت می باشد، ندارند. مدح معصومین (ع) حوزه عظیمی از داده های ادبیات منظوم ماست و چنین موفقیتی در کنار آسیب شناسی ها شایسته تقدیر است. تمام این حرف ها را گفتم تا به این نتیجه برسم که ما نباید در مسیر آسیب شناسی مداحی ها از آن طرف بام بیفتیم. امام راحل هم تاکید داشتند، ما هر چه داریم از محرم و صفر است و باید قدر این فرهنگ را بدانیم. البته در مدیریت استراتژیک این بحث مطرح می باشد که هر دانشی که ظرفیت بیشتری داشته باشد، مستعد آسیب های بیشتری هم هست.

عاشورای ایزوله شده تجویز غربی ها برای مقابله با فرهنگ کربلا
مایکل برانت نویسنده کتاب "نقشه ای برای جدایی مکاتب الهی در آمریکا" در مصاحبه ای می گوید: ما بعد از مدت ها تحقیقات متوجه شدیم که شیعیان بیشتر از هر مذهب و فرقه ای فعال و پویا هستند و به این نتیجه رسیدیم که نمی شود، مستقیم با شیعه در افتاد . به خاطر همین 40 میلیون دلار برای این کار در نظر گرفتیم . در برنامه ریزی ها و جلسات متعدد به این نتیجه رسیدیم که باید فرهنگ عاشورا و شهادت طلبی که شیعیان هر ساله در مراسمی این فرهنگ را زنده نگه می دارند از بین ببریم . باید با حمایت مالی از برخی سخنرانان و مداحان و برگزار کنندگان اصلی اینگونه مراسم که افراد سودجو و شهرت طلب هستند عقاید شیعه و فرهنگ شهادت طلبی را سست و متزلزل کنیم و مسائل انحرافی در آنها به وجود آوریم به گونه ای که شیعه یک گروه جاهل و خرافاتی به نظر بیاید. همین فرد در کتابی دیگر نوشته هایی با این مضمون دارد که یکی از پشتوانه های شیعه عاشوراست که دو بعد عقلانی و احساسی دارد و بر لزوم سرمایه گذاری بر بعد حسی آن و کنار گذاشتن بعد عقل تاکید می کند، کربلای دیروز آنگونه بود و در کربلای امروز آمریکا بجای یزید نشسته و این کار ما (براونت) را سخت می کند. براونت در ادامه از راه های پییش رو برای مقابله با تفکر عاشورایی سخن به میان آورده و می نویسد، ما دو راه بیشتر نداریم، اول اینکه کلا عاشورا را برداریم که این محال است و یا اینکه آن را ایزوله کنیم. یعنی اینکه حس را رشد دهیم ولی بعد عقلی را از این موضوع بگیریم. بله، این راهکار غرب برای مقابله با فرهنگ عاشوراست، آنها تلاش می کنند تا معارف بلند عقلانی موجود در این مکتب را گرفته و مداحی ها را برجسته تر کنند. بر اساس نوشته های براونت این دو پروسه طولانی مدت آنها را به اهدافشان می رساند. در این راستا باید این ترفندها را جدی تر بگیریم و مخصوصا در حوزه مداحی باید مراقب نقشه هایی که برایمان ریخته شده باشیم.

مداحان بدانند، پا جای پای چه کسی می گذارند// فیتیله احساس را کمی پایین بکشید
مداحان چه وظیفه ای در این خصوص دارند؟

مداحان ما اگر می خواهند در مقابل این نقشه ها بایستند باید فتیله را کمی پایین بکشند و انقدر بر بعد حس در مدح هایشان تاکید نکنند. مثلا این مکتب به قدری در کشور ما قوی است که هنوز بعد از گذشت قرن ها از آن واقعه اگر کسی نام فرزند خود را یزید بگذارد با برخورد منفی جامعه مواجه می شود. مداحان ما باید بدانند که پا جای پای چه کسانی می گذارند، امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) اولین مداح ها بودند.

حوزه مداحی به چه آسیب هایی گرفتار است؟

از مهم ترین آسیب های موجود در این شاخه این است که متاسفانه برخی بجای مداحی اهل بیت (ع) مداحی خود می کنند. یعنی در طول مداحی شان بیشتر خود را تبلیغ کرده و مثلا می خواهند که از فلان آقا بهتر باشند و یک سری مریدانی هم دور خود جمع کنند و این خطرناک است. نباید مریدبازی دربیاوریم این موضوع مورد تاکید امام خمینی (ره) هم بود، لازم است که اخلاق را رعایت کنیم. بحث دیگر موضوع غلو و کذب در خصوص اهل بیت (ع) است. نباید در مداحی ها به هر چیزی متوسل شویم تا اشک مردم را دربیاوریم. حوزه مداحی حوزه شعر است و می توان به علت این تقارن از بعد احساس بهترین استفاده را برد.
 

راهکاری برای گذر از این وضعیت دارید؟

مقاتل از منابع معتبر برای استفاده مادحین است. البته الزامی نیست که از روی این مقاتل به همان شکل که نگارش شده بخوانند. اگر مداحی با سبک خاصی از روی این مضامین بخواند که به تحریک عواطف بینجامد، اشکالی ندارد. البته باید در این مسیر هم مراقب باشیم چرا که گاها ما به حدی از مستندات حرف می زنیم که دست و پای مداح را می بندیم. حوزه مداحی حوزه احساس و عاطفه است و برای تحریک عواطف مداح می تواند از عبارت هایی البته در حد اعتدال استفاده کند.

ببینید اگر متن را از مداحی ها بگیرید از آن چه چیزی می ماند
در خصوص موسیقی مداحی ها چه نظری دارید؟

بخش مهم دیگر مداحی ها موسیقی است. گاها می بینیم که در مدح هایمان چنان از آهنگ غربی و یا حتی عربی تاثیر گرفته ایم که اصطلاحا باید گفت، دل رفت همانجا که عرب نی انداخت! این مسئله به حدی است که اگر از بعضی مداحی ها متن را بگیریم، چیزی جز یک آهنگ به اصطلاح آن ور آبی باقی نمی ماند. حضرت آقا پیشنهاد خوبی برای مداحان دارند، اینکه خودتان سبک های جدید را اختراع کنید. متاسفانه نگاه تند، سلبی و افراطی ما به بحث موسیقی امکان ابداعات کم نظیر و غنی در این خصوص را از ما گرفته و همین مسئله گرایش به تقلید را بیشتر کرده است. اگر این نگاه سلبی تند را نداشته باشیم از حیث آهنگ و نوا تولیداتی فاخر خواهیم داشت و فعالان در این عرصه دست به ابداعات خوبی می زنند.

باید مرکزی ویژه برای رصد و هدایت حوزه مداحی و نواهای مذهبی داشته باشیم

به علت نگاه خاص اسلام به موضوع موسیقی چگونه می توان وارد این بحث شد؟

بله با این مسائل هم مواجه هستیم به همین علت باید جایگاهی در وزارت ارشاد و یا سازمان صدا و سیما تعریف شود تا همانگونه که آهنگ های موجود در حوزه غیرمداحی را رصد می کنند به این مسئله هم توجه داشته باشند. باید مرکزی ویژه برای رصد و هدایت حوزه مداحی و نواهای مذهبی داشته باشیم. بنده معتقدم باید در هنرستان ها و یا دانشگاه هایمان رشته ای تحت عنوان مداحی داشته باشیم تا آموزش ها در این خصوص هدفمندتر باشد. افرادی که در این حوزه تازه وارد هستند، بدون گذراندن دوره های کارورزی نباید وارد عرصه حرفه ای شوند باید بدانیم که دوره فله ای عمل کردن گذشته و باید در این حوزه که با دین و باورهای مردم ارتباط دارد به تربیت مداحان همت گذاشت. با وجود گذشت نزدیک به 40 سال از پیروزی انقلاب هنوز جای خالی چنین مسئله ای در کشور احساس می شود. البته برای ورود به این عرصه حتما باید ارتباطی با حوزه های علمیه داشته باشیم چرا که مداحی ارتباط مستقیم با باورهای مردم دارد و نیازمند نظارتی جدی است.

تلاش همسایگانمان برای ثبت سنت دیرینه مداحی به نام خود دور از انتظار نیست

نظراتی در خصوص ثبت جهانی عزاداری ها و مداحی های ایرانیان در سازمان های بین المللی فرهنگی ارائه شده، نظر شما در این خصوص چیست؟

خوب امروز سنت های معنوی در دنیا ثبت می شود، متاسفانه چندین مورد از مشخصه های ایران نیز در همین راستا توسط کشوزهای همسایه و به نام خودشان در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. یکی از سنت های مهم برای هر کشوری ارزش ها و مفاخر فرهنگی هستند که با ثبت جهانی آن مطلب یا واقعه در دنیا تبلیغ می شود. ما هم باید برای ثبت عزاداری ها و مداحی هایمان به صورت جهانی اقدام کنیم. در غیراینصورت باید منتظر باشیم تا یکی از کشورهای منطقه ظرف همین چند سال این آیین را هم به نام خود ثبت کنند.

مراقب سیاست زدگی ها باشید
آیا سیاست هم در این حوزه آسیب زاست؟

بله، از آسیب های جدید است. باید مواظب باشیم، البته دین ما عین سیاست ماست ولی نباید در این مورد دچار سیاست زدگی شده و بجای موثر بودن باعث تخریب شویم. مثلا بعضا می شنویم که عده ای فلان مجلس روضه و مداحی را ترک کرده اند که چرا فلان موضوع در آن مطرح شده است. آقایان و یا خانم های فعال در این عرصه باید تمام این مسائل را در نظر بگیرند و حضوری تاثیرگذار در هدایت جامعه داشته باشند.

مراقب باشیم در مدح هایمان از معصومین (ع) ما فوق انسان نسازیم

و حرف آخر...

مجلس امام حسین (ع) مجلس آرامش است ولی متاسفانه با این هیاهوهایی که با بهره گرفتن بیش از حد برخی مداحان از همان بعد احساس که قبلا متذکر شدیم، ایجاد می شود جایی برای آرامش و برقراری ارتباط معنوی نمی ماند این مسائل سنت مداحی ما را با آسیب های جدی مواجه می کند. باید ببینیم که چرا مجالس ما به این شکل درآمده، امروز حتی آیین های "من درآوردی" هم معابدی برای خود ایجاد کرده اند که آرامش بر آن حاکم است ولی متاسفانه ما در این مجالس یا حتی در بارگاه ها و بقاع متبرکه نمی توانیم برای دو دقیقه خلوت کنیم. مثلا در مجالس عزاداری لحظه ای صدای بلندگوها قطع نمی شود و صداها و رفتارهای آنچنانی تمام خلوت فرد را به هم می ریزد که البته این مسائل را باید به صورت جدی و جداگانه مورد بحث و بررسی قرار داد.

آسیب معرفتی از دیگر آسیب های موجود در این خصوص است، متاسفانه ما در مدح هایمان مثلا امام حسین (ع) را بجای اینکه به عنوان یک الگو از صحنه عاشورا مطرح کنیم نه مافوق انسان. گاها بعضی چیزها در این اشعار گفته می شود که اصلا قابل الگو برداری نیست و بسیار خطرناک می باشد. البته این مورد تنها ویژه مداحی ها نیست و در مورد روضه ها هم باید مراقب بود. گاهی برخی رضیلت ها را به اسم فضیلت برای اهل بیت (ع) می گوییم و هدف امام حسین (ع) را چیزهایی معرفی می کنیم که اصلا در شان ایشان نیست و در ادامه می بینیم که واقعیت های تاریخی را نادرست معنا می کنیم.

پایان پیام/