تاملی بر آیین های محلی محرم مردم خطه مازندران + تصاویر

خبرگزاری شبستان _ مازندران: ماه محرم و ایام عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) و 72 تن از یاران آن حضرت برای مردم کشور ما از اهمیت بالایی برخوردار است.عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت هر ساله با نزدیک شدن به ایام حزن و اندوه امام سوم شیعیان با برپایی خیمه‌ها و هیئت‌ها به سوگواری ماه محرم می‌ پردازند.استان مازندران نیز همانند دیگر نقاط میهن اسلامی ایران برای ماه محرم و ایام سوگواری حضرت امام حسین(ع) و یاران با وفای آن امام دارای آیین و سنت‌های مختلف در مناسبت های مختلف به ویژه ماه محرم است

قلک شکنی:

سینه‌زنی، زنجیرزنی، روضه‌خوانی، تعزیه‌خوانی و قلک شنی از جمله شیوه‌های عزاداری ماه محرم در مازندران است.مسائل مختلفی که در حادثه کربلا و روز عاشورا در خیمه امام حسین(ع) و جمع اصحاب ایشان اتفاق افتاد، تمام زیبایی‌ها را در مبانی دینی و ارزش‌های اسلامی با خود به همراه دارد.

قلک شکنی از مراسم مازندرانی ها محسوب می شود که هرساله عاشقان به امام حسین(ع) و یارانش در ماه محرم آن را با شکوه خاصی برگزار می کنند.مراسم قلک شکنی در اوایل رسیدن به ماه محرم نیز انجام می شود که نشان دهنده ارادت به خاندان عصمت و طهارت است و حتی کودکان خردسال نیز از این مراسم استقبال می کنند.

سقاتالار:
بناهای چوبی در برخی از روستاهای مازندران وجود دارند که مطابق معماری بومی ساخته شده به نام سقاتالار، سقانفار یا سقانپار معروف بوده که اکنون به تکیه گاه امید علویان در ایام عزاداری سالار شهیدان تبدیل می شود.

سقاتالارها نه تنها از لحاظ معماری مختص منطقه مازندران هستند، بلکه از لحاظ نقش پردازی ها و خوشنویسی ها نیز در ارتباط با حادثه کربلا و برای به تصویر کشیدن تمثال مبارک حضرت ابوالفضل(ع)، نقوش دینی دیگری دارند که از لحاظ مذهبی نشان دهنده اعتقاد مردم این سرزمین به ائمه اطهار(ع) است.

نخل گردانی:
اگر چه نخل گردانی در بسیاری از شهرهای کشور انجام می‌شود ولی نخل گردانی روستای نوا با قدمتی چند صد ساله یکی از سه مراسم برتر آئینی کشور محسوب می‌شود که علاوه بر روستای نوا بخش لاریجان شهرستان آمل، نخل گردانی در روستاهای اورتشت و سنگچال نیز با شور و حال خاص و استقبال پرشور مردم برگزار می شود.

نخل نوا همانند نخل های دیگر یک نفر بابا یا متولی دارد که همه ساله مسئولیت و مدیریت تدارک و بسیج مالی و انسانی را برای انجام مراسم مختلف برعهده می گیرد.

نخل نوا از نظر آذین بندی پوششی سیاه دارد و در تمام سال در مکان خود از احترام و توجه خاصی برخوردار است و اغلب نیازمندان برای گرفتن حاجت خود از صاحب نخل، دخیل می بندند.

برخی از مردم در یکی دو روز قبل از ماه محرم در استقبال از این ماه در خانه خود مراسم روضه خوانی برپا می کنند و اطعام می دهند. از روز اول تا هفتم محرم مردم به عزاداری می پردازند و سعی می کنند در این روزها همه نذورات خود را ادا کنند و برای مراسم نخل گردانی آماده شوند.

در روز هفتم محرم، مردم روستای نوا و بسیاری از اهالی اطراف به کنار نخلی می روند و به آن سلام می کنند.روز هشتم محرم، نخل را بیرون می آورند و در محله ها می گردانند مردم به همراه نخل می روند. در روز هشتم، نهم و دهم، همراه نخل گردانی، نذوراتی مانند شیر بین مردم توزیع می شود.

نخل را به در هر خانه که می برند، صاحب خانه نذر خود مانند شربت، خرما، شیر، دود کردن اسپند را به جای می آورد و اگر نذر قربانی کردن گوسفند باشد قربانی می کند.در شامگاه عاشورا که شام غریبان است، نخل را دور محل می گردانند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده محل می روند به سینه زنی و عزاداری می پردازند.

کرب زنی
 

اگر مراسم عزاداری مازندرانی ها را ببینید، متوجه می شوید که در بخشی از مراسم، یعنی همزمان با سینه زنی کرب زنی هم صورت می گیرد. کرب دو قطعه کوچک چوبی است که در کف دستان عزاداران قرار می‌گیرد و با خواندن اشعار مداحان به صورت دو ضرب، سه ضرب و هفت ضرب و چند ضرب به هم کوبیده می‌شود.

مراسم دیگری مثل پرده‌خوانی، شامل پارچه‌های پرده‌ای از نقاشی صحنه‌های درگیری ظهر عاشورا و تصاویر سربازان و افراد شرکت کننده در نبرد حق علیه باطل و «اشقیاء» و «اتقیاء» و ظلم و ستمی که بر امام حسین(ع) و اصحاب با وفایش که از سوی نقال روایت می‌شود.

قوم بنی‌اسد
تشکیل دسته قوم بنی‌اسد آمل در روز بعد از عاشورا نیز از دیگر آیین‌هایی است که مردم این منطقه به تاسی از وقایع کربلا انجام می‌دهند.
زنان این گروه به تاسی از این قوم، با بیل برای دفن اجساد شهدای کربلا وارد این منطقه می‌شوند و به دلیل اینکه نتوانستند سالار شهیدان را یاری رسانند ابراز ندامت و پشیمانی می‌کنند.

تعزیه خوانی(شبیه خوانی):
هنر مقدس تعزیه خوانی،نمایشی است از مصائب و اتفاقاتی که برای اهل بیت (ع) رخ داده که این اتفاقات توسط شبیه خوانان،بوسیله اشعار روایت می شود.نمایش ایرانی تعزیه در مازندران، قدمتی دیرینه دارد و گروه تعزیه اباعبدالله الحسین روستای اتو شهرستان سوادکوه یکی از ریشه دارترین گروههای تعزیه در استان را برپا می کنند.

مجالس تعزیه حضرت علی اکبر، طفلان مسلم، حضرت عباس و تعزیه امام حسین (ع) در روز عاشورا اجرا می شود.آنچه که متولیان فرهنگی ومردم ازگروه های تعزیه خواهان هستند، واقع گرایی مجالس تعزیه و شباهت و نزدیکی به رخدادهای زندگی اهل بیت (ع) و تفکراتی است که مردم ازائمه دارند.

حمل گهواره حضرت علی اصغر(ع):
دیگر مراسم سنتی مردم مازندران، حمل گهواره حضرت علی اصغر(ع)، حمل نماد شمربن ذی الجوشن، حمل نماد امام سجاد (ع)، نمایش اسیر کردن اهل بیت امام حسین (ع) در قالب اسیر کردن 50 تن از کودکان با حالت آه و شیون و شلاق زدن کودکان از سوی دشمنان و نمایش شور و شعف دشمنان و به آتش کشیدن خیمه‌های نمادین که به صورت مجزا و پشت سرهم و با تزئین لباس‌های مخصوص در سطح روستاهاست.

در کنار مرثیه خوانی، سینه زنی و زنجیرزنی و کرب زنی هیئت‌های عزادار که کرب شامل دو قطعه کوچک چوبی است که در کف دستان عزاداران قرار می‌گیرد و با خواندن اشعار مداحان به صورت دو ضرب، سه ضرب و هفت ضرب و چند ضرب به هم کوبیده می‌شود، حکایت از حزن و اندوه است. مراسم دیگری همچون پرده‌خوانی، شامل پارچه‌های پرده‌ای از نقاشی صحنه‌های درگیری ظهر عاشورا و تصاویر سربازان و افراد شرکت کننده در نبرد حق علیه باطل و «اشقیاء» و «اتقیاء» و ظلم و ستمی که بر امام حسین(ع) و اصحاب با وفایش که از سوی نقال روایت می‌شود.

گفتنی است، تکایا مساجد و خانه ها در استان مازندران از چند روز پیش از ماه محرم سیاه پوش می شوند و از روز اول ماه محرم مراسم عزاداری آغاز می شود مردم در دسته و هیات های زنجیر زنی و سینه زنی به مساجد و تکایا می روند و کسانی که نذر دارند نذورات خود را اعم از آش خرما، شربت، و غذا بین مردم پخش می کنند.

پایان پیام/