به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، برنامه زاویه کاری از گروه معارف و اندیشه دینی شبکه چهار سیما، مطابق معمول هر هفته، چهارشنبه شب، 10 مهرماه با حضور شهریار زرشناس و صادق زیبا کلام روی آنتن رفت.
بر پایه این گزارش، صادق زیباکلام در ابتدای این نشست با اشاره به واکنش‌های دانشجویانش به مباحث طرح شده در برنامه قبلی زاویه اظهار کرد: اصلا بیاییم در این جلسه بگوییم که مدرنیته‌ای که از آن نقد می‌کنیم واقعا چیست و حقیقتا به چه مولفه‌ای مدرنیته می‌گوییم.
وی ادامه داد: چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، جریان تفکری را در کشور داریم که ضد مدرنیته بوده و می‌خواهد سر به تن مدرنیته نباشد و امثال آقایان زرشناس، مهدی نصیری، یوسفعلی میرشکاک، استاد فردید از این سنخ‌اند و در سینما نیز چنین افرادی را داریم که نادرطالب‌زاده و مسعود فراستی از آن جمله‌اند.
در ادامه مسعود معینی‌پور، مجری کارشناس برنامه خطاب به زیبا کلام گفت: افرادی که نام بردید باید بیایند و صحبت کنند به هر حال شما نام بردید که زیباکلام در پاسخ گفت: آقای طالب‌زاده شب و روز در تلویزیون است!
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: بحث این نیست که بیاییم و با مدرنیته گزینشی برخورد کنیم، در عین حال تماما نیز نمی‌توان مدرنیته را پذیرفت مانند رویکرد تقی زاده که می‌گفت از فرق سر تا نوک پا باید مدرن شد.
وی عنوان کرد: جریانی که با مدرنیته مشکل دارند از نظر معرفتی و ارزشی با این مولفه با چالش مواجه شده‌اند، آقایانی که چنین اعتقاداتی دارند می‌گویند هیچ چیزی شایسته‌ای در مدرنیته وجود ندارد و مدرنیته هیچ چیزی ندارد.
زیباکلام ادامه داد: ما یک جریان مدرنیته غرب‌ستیز داریم که امثال جلال آل احمد و دکتر شریعتی در این دسته قرار می‌گیرند اما جریانی هم داریم که مدرنیته را به مثابه خطا و تراژدی می دانند.
این پژوهشگر ضمن پیشنهاد اینکه روال مناظره درباره ماهیت ایجاد مدرنیته ادامه یابد، بیان کرد: من معتقدم مجموعه تحولات تاریخی بین سال های 1400 تا 1600میلادی در اروپا که واقعا بی‌همتا بوده و در هیچ جای دیگری چنین تحولاتی رخ ندارد، همان مدرنیته را شکل می‌دهد.
وی ابراز کرد: مشکل من با آقای زرشناس و همفکرانشان این است که طوری به مدرنیته نگاه می‌کنند که گویی عده‌ای آمده‌اند و در اتاقی نشسته‌اند و گفته‌اند که بیایید خدا و کلیسا را داغان کنیم و بشر را سودگرا و شهوت‌پرست کنیم، در حالی که مدرنیته اصلا طراحی نشد بلکه فرآیند طبیعی تاریخی بوده است.
زیباکلام عنوان کرد: اصطلاحا سفرهای دریایی و متعاقب آن کشف قاره‌های جدید از نتایج مدرنیته بود، از 1400 میلادی به این سو اروپاییان به دریانوردی روی آوردند و این جریانات سبب شد تا بسیاری از فرماسیون‌های اقتصادی در اروپا به هم بریزد از جمله اقتصاد و تجارت که تا قبل از سال 1400 در اروپا به شکل محلی بود.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه کشف آمریکا سبب شکل‌گیری تجارت بین المللی شد، ادامه داد: این داد و ستد و تجارت اروپاییان سبب اضمحلال نظام فئودالیته و وقوع انقلاب مرکانتیلیسم یا تجاری شد و می‌بینیم که در نتیجه آن طی 1400 تا 1600 میلادی جمعیت شهرها در اروپا دوبرابر می‌شود ضمن اینکه در این دوره با دانشمندانی چون بیکن، دکارت، کپلر و نیوتن مواجه می شویم.
این محقق با بیان اینکه سرسلسله این دانشمندان دکارت بود، تصریح کرد: حرف اساسی دکارت آن بود که بر جهان قوانین منظمی حاکم است و پدیده‌های طبیعی تصادفی نیستند، او معتقد بود هر قدر که این قوانین را بهتر بشناسیم تسلطمان بر طبیعت بیشتر می‌شود ،موضوعی که ما دویست سال بعد و تازه در قرن نوزدهم به آن رسیدیم.
وی ادامه داد: همه فکر و ذکر و ذهن و نفس کشیدن آقای زرشناس این است که بگوید مدرنیته خلاف خدا و پیغمبر (ص) است، آخر این وسط کسی که به خدا و پیغمبر (ص) کاری ندارد.
زیباکلام با اشاره به رقابت های استعماری آن دوران میان کشورهایی چون پرتغال، اسپانیا، فرانسه و بریتانیا گفت: مهمترین تبعات این حرکات قدرت یافتن حکومت‌هایی بود که تا قبل از 1400 میلادی در دست فئودال‌ها، کلیسا و دربار بود و این سه رکن اصلی قدرت در اروپا بودند اما بعد از 1400 میلادی قدرتشان رو به سستی نهاد و از آن به بعد دولت‌ها قوی شدند و برای خودشان ارتش مدرن دست و پا می‌کنند که سبب ظهور دولت‌های مطلقه شد.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: زمانی که اصطلاحا دو نفر در جامعه‌ای قدرت می‌یابند و می‌خواهند قدرت خود را به جامعه خود یا بیرون از جامعه‌شان القا کنند اندیشمندان بیدار می‌شوند و این اتفاقی بود که در اروپا در راستای مهار این قدرت مطلقه ایجاد شد.
وی تاکید کرد: اما بعد از 1600 میلادی بتدریج که متفکران سیاسی و اجتماعی ظهور می‌کنند نطفه لیبرال دموکراسی نیز ایجاد می‌شود که اساس شکل‌گیری‌اش بر مهار قدرت مطلقه در اروپا بود.
زیباکلام در ادامه خطاب به معینی‌پور، مجری کارشناس برنامه گفت: اگر مخاطبان شما به این روال بحث من که تا به اینجا ارایه کرده‌ام اعتراضی داشتند دفعه بعد من لال می‌شوم، چرا می‌خواهید سر من را کلاه بگذارید باید بحث را به جایی رساند.
وی افزود: وقتی مدرنیته وارد جامعه اروپایی می‌شود کلیسا با آن مشکلی ندارد چون ثروت‌مندتر می‌شود، ضمن اینکه مستعمرات اسپانیا و پرتغال و مردم این کشورها فوج فوج به مسیحیت گرویدند بنابراین برای کلیسا بد نشد با این حال همین کلیسا مورد اعتراض برخی متولیان خود قرار گرفت.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: مارتین لوتر از معترضانی بود که چند کار اساسی انجام داد اول اینکه گفت انسان مسیحی معمولی می‌تواند مستقل از کلیسا به خدا برسد و ثانیا انسان خودش می تواند خدایش را عبادت کند و نیازی به واسطه بودن کلیسا نیست، ضمن آنکه لوتر اعلام کرد بخشیدن و عذاب دادن دست کلیسا نیست و کلیسا نمی‌تواند بگوید چه کسی باید به جهنم برود و این امور در دست خداوند است.
زیباکلام در ادامه با اشاره به آغاز انقلاب صنعتی ادامه داد: انقلاب صنعتی یعنی کاری که انسان با دست انجام می‌داد به ماشین‌ها منتقل شد اما تا این دوره نیز مدرنیته تازه جنینی در رحم است و متولد نشده است و در قرن نوزدهم متولد می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به برخی اظهارات دکتر زرشناس گفت: اگر بینندگان این برنامه بدانند که من چه جهاد نفسی را هم‌اکنون دارم تحمل می‌کنم که جواب آقای زرشناس را ندهم، چراکه اگر پاسخ دهم بحث خودم ناتمام خواهد ماند.
این پژوهشگر افزود: آقای زرزشنای می‌گوید اروپاییان توپ و تفنگ داشتند و به استعمار پرداختند، هیچ قدرت غربی به اندازه چنگیز خان آدم نکشت،یا سلطان محمود غزنوی که هفده بار به هند لشگرکشی کرد درست در زمانی که اروپایی‌ها دست چپ و راست خود را تشخیص نمی‌دانند.
زیباکلان یادآور شد: زمانی که به قرن نوزدهم می‌رسیم انقلاب صنعتی بر کل جامعه اروپایی مسلط شده است و کشفیات علمی این دوره باعث شد تا نگاه غربی‌ها به معرفت و دانش تغییر کند و در نتیجه از قرن 18 و 19 این تفکر در اروپا نهادینه شود که پذیرش هر نظریه‌ای منوط به تایید علمی آن است، پس به آنچه از 1400 میلادی تا 1900 جریان داشت، مدرنیته می‌گویند.
پایان پیام/
نظر شما