مذاکرات هسته‎ای در نیویورک؛ استخوان لای زخم یا مرهم؟

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان، رییس جمهور ایران فردا برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک می شود. در حاشیه این مراسم سران ایران دیدارهای مختلفی خواهند داشت و دیدار محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با کاترین اشتون یکی از دیدارهای است که نگاه های زیادی را به خود معطوف کرده است.
به گفته برخی مسئولین جلسه‌ای که احتمالا در حاشیه نشست اجلاس سازمان ملل برگزار خواهد شد جلسه‌ای در راستای تبادل نظر خواهد بود، اما اجلاس مورد نظر که بحث زیادی هم پیرامون آن صورت گرفته طبیعتا باید با توافقی دو جانبه تصمیم‌گیری شده و برگزار شود البته منابع مطلع در تهران گفتند همانطور که رئیس‌جمهور اعلام کرده، ایران دیدار آینده ظریف و اشتون در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک را آغاز دوران جدید مذاکرات هسته‌ای در نظر می‌گیرد.
همچنین یک دیپلمات گفت: همانطور که قبلا هم معمول بوده، دوران جدید مذاکرات با یک مذاکره دو جانبه آغاز خواهد شد و گام بعدی پس از آن تلاش برای توافق بر سر زمان و مکان مذاکرات ایران و گروه 1+5 خواهد بود.
وی ادامه داد: بعید می‌دانم تیم جدید به اندازه گذشته درباره زمان و مکان مذاکرات سخت‌گیری کند.
برخی کارشناسان در تهران می‌گویند اگرچه ایده‌ها و ابتکارات جدیدی از سوی تیم محمدجواد ظریف در حال طراحی است، اما این تیم هیچ پیشنهاد جدیدی با خود به نیویورک نخواهد برد.
ایران پیشتر در مذاکرات آلماتی 2 یک پیشنهاد جدید به طرف غربی ارائه کرده اما مشخص نیست که تیم جدید هسته‌ای علاقه‌ای به تمرکز بر آن داشته باشد.
نکته دیگر درباره مذاکرات آتی این است که به نظر می‌رسد تیم دکتر روحانی مایل است سطح مذاکرات را به مذاکرات میان وزرای خارجه ارتقا بدهد.
گفتنی است اکنون کاترین اشتون به لحاظ دیپلماتیک در سطح وزیر قرار دارد و مذاکرات به لحاظ پروتکلی دچار اشکال نیست.
منابع خبری گفته‌اند ظریف و اشتون روز دوشنبه اول مهر 1392 (23 سپتامبر 2013) ملاقات می‌کنند.
غرب چه برگ جدیدی رو می کند؟
اورلی آزولای یک تحلیلگر ارشد صهیونیست از دولت امریکا خواست که اگر خواهان نتیجه گرفتن از مذاکرات با ایران است، حداکثر مقدار تهدید از جمله تهدید نظامی را به کار بگیرد.
نویسنده یدیعوت آحارنوت، افزود: «اگر توافق روز شنبه اجرا شود، آنگاه اوباما ثابت کرده است زمان هایی در سیاست خارجی مقابل کشوری مانند ایران یا سوریه وجود دارد که باید در آن سلاح را بین دو چشم دشمن قرار داد اما از شلیک خودداری کرد».

گفتنی است صحبت های چند روز اخیر اوباما پیام خوبی نداشت با این حال ایران ترجیح می دهد و برای روی میز گذاشتن یک پیشنهاد جدید به احساسش در نیویورک تکیه کرده از تعجیل بپرهیزد.
سوغات قزاقستان چه بود؟
دیپلمات ها می گویند در این پیشنهاد چند درخواست اساسی از ایران شده بود:
1- مجموعه ای از اقدامات تحت عنوان کاهش آمادگی فردو
2- توقف غنی سازی 20 درصد به مدت 6 ماه
طرف های غربی در مقابل به ایران وعده داده بودند که:
1- از اعمال تحریم های جدید خودداری می کنند
2- تحریم طلا و فلزات گرانبها و همچنین تحریم پتروشیمی را که اعمال شده اما اجرا نشده بود، اجرا نمی کنند.
ایران در مذاکرات آلماتی 2 به دقت به این پیشنهاد پاسخ داده و خواستار متوازن سازی آن شده است. این پاسخ به این شکل بوده است: «در صورتی که یک لغو تحریم موثر شامل تحریم های طلا و انرژی به ایران پیشنهاد شود ایران آماده خواهد بود برخی اقدامات درباره کاهش آمادگی فردو را بپذیرد اما ایران لغو تحریم طلا و پتروشیمی را اساسا بی اهمیت می داند و به همین دلیل برای آن ارزشی قائل نیست».
ایران پیش تر در مذاکرات آلماتی 2 یک پیشنهاد جدید به طرف غربی ارائه کرده اما مشخص نیست که تیم جدید هسته ای علاقه ای به تمرکز بر آن داشته باشد.
آلماتی2 به ساده‌ترین زبان ممکن قابل خلاصه‌سازی در 4 موضوع اصلی زیر است:
1- موضع ایران روشن است؛ یا چیز بیشتری بدهید یا چیز کمتری بخواهید.
2- ایران می‌خواهد بداند انتهای مسیر به کجا خواهد رسید. بدترین حالت این است که پس از طی یک مسیر طولانی تازه متوجه شویم سر خانه اول هستیم. این اتفاقی است که در مذاکرات هسته‌ای دوران دوم خرداد رخ داد و ایران بار دیگر اجازه تکرار آن تجربه را نخواهد داد.
3- در حالی که یک چارچوب جامع برای مذاکرات توافق نشده، برداشتن گام اول غیر‌ممکن نیست اما اقدامات متقابل در گام اول ضرورتا حداقلی خواهد بود.
4- اگر غرب خواهان آن است که به نگرانی‌های فوری‌اش پاسخ داده شود، باید به نگرانی‌های فوری ایران پاسخ دهد. این قدم اول برای تحقق اصل توازن مذاکراتی است. مذاکرات آلماتی- 2 بسیار سرنوشت‌ساز بوده است مذاکرات آلماتی- 1 در حالی آغاز شد و به آلماتی- 2 رسید که آمریکایی‌ها پیش‌فرض‌های زیر را قطعی فرض کرده بودند:
1- ایران نگران افزایش تحریم‌ها بویژه در آستانه انتخابات است و بنابراین به طور بی‌سابقه‌ای منعطف خواهد بود.
2- این انعطاف زمانی بیشتر خواهد شد که ایران یک پیشنهاد خوب هم در دست داشته باشد که نه گفتن به آن واکنش داخلی ایجاد کند و بلی گفتن به آن تامین‌کننده مقادیر کافی FACE SAVING باشد.
3- مطالبه سازش در ایران اجتماعی شده است بنابراین فضای داخلی ایران به هر نوع شکست مذاکراتی واکنش نشان خواهد داد و تیم ایرانی را مقصر آن خواهد دانست.
4- همانطور که‌گری سیمور مشاور سابق اوباما و عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکا تا مذاکرات مسکو روز قبل از مذاکرات آلماتی‌- 2 در بروکینگز گفت، فرض آمریکایی‌ها این بود که ایران حتی اگر توافق رسمی شکل نگیرد به طور غیر‌رسمی فرآیند تبدیل مواد 20 درصد به سوخت و در نتیجه فاصله‌گیری مستمر از نقطه breack out را ادامه خواهد داد. به عبارت دیگر آمریکایی‌ها فکر می‌کردند- و شاید هنوز هم فکر می‌کنند- ایران بزودی یک نگرانی فنی بزرگ برای آنها تولید نخواهد کرد.
حقیقت این است که ایران تحریم ها را دور زد. تحریم‌های بیشتر قابل اعمال است ولی بعید است که به احساس فشار بیشتر از ناحیه ایران منجر شود. درواقع آمریکایی‌ها با سرعت دادن بیش از حد به این فرآیند و اعمال پی درپی تحریم‌ها بی‌آنکه تبعات و نتایج راهبردی آن به درستی ارزیابی شده باشد، از جامعه ایران نسبت به تحریم‌ها شوک زدایی کرده‌اند و می‌دانیم وقتی اثر روانی تحریم‌ها کنترل شده باشد کنترل اثرات واقعی آنها واقعا دشوار نیست.
برخورد ایران با پیشنهاد آلماتی 1 برای آمریکایی‌ها غیر‌منتظره بود. تلاش برای قرار دادن ایران در موقعیتی که ناچار شود یک بله یا خیر کلی بگوید در آلماتی- 2 شکست خورد. ایران پیشنهاد طرف مقابل را رد نکرد ولی چارچوب خود را حفظ و درون این چارچوب جایی برای این پیشنهاد باز کرد. در واقع قضیه بسیار ساده است. غرب باید مذاکره کند نه دیکته و این یعنی باید بپذیرد انجام اقدامات اعتماد ساز یک مسیر دو طرفه است که باید درباره جزئیات آن مذاکره کرد و یک طرف نمی‌تواند مطالبات خود را کم کند یا اگر قادر به این کار نیست ما به ازاهای خود را افزایش دهد و در عین حال در همان آغاز روند روشن کند که در انتهای مسیر به دنبال چه چیزی است.
به هر حال پاسخ پیشنهاد آلماتی اکنون در اختیار امریکایی هاست. آنها با کلمات بازی می کنند. آنها نمی خواهند روحانی به این پیشنهاد پاسخ بدهد. آنها می خواهند روحانی به این پیشنهاد یک پاسخ جدید بدهد. در واقع امریکا می خواهد ببیند انتخابات پاسخ ایران به پیشنهاد آلماتی را تغییر داده یا نه»؟
تحلیلگران می گویند به لحاظ مذاکراتی منطقی نیست که تیم مذاکره کننده آقای روحانی پاسخ جدیدی بدهد چرا که در اینصورت هیچ پیشنهاد جدیدی دریافت نخواهد کرد و غرب روی پیشنهاد آلماتی متصلبانه خواهد ایستاد.

البته رییس جمهور ایران در بخش های مختلفی با اشاره به تمایل برای حل مساله هسته ای ایران همواره بر قدرت و حق این کشور پافشاری کرده است.

وی در مقاله ای که در واشینگتن پست چاپ شد آورده است: محوریت هویت شامل مسئله برنامه انرژی هسته ای صلح آمیز ما نیز می شود. از نظر ما، تسلط بر چرخه سوخت اتمی و تولید انرژی هسته ای همانقدر به متنوع ساختن منابع انرژی ما مربوط می شود که به هویت ایرانیان به عنوان یک ملت،‌ خواست ما برای برخورداری از اعتبار و احترام و متعاقبا جایگاه ما در جهان مربوط می شود. بدون درک نقش هویت، بسیاری مسائل پیش روی همه ما لاینحل باقی خواهد ماند.

من به مواجهه با چالش های مشترک مان از طریق یک رویکرد دو بخشی متعهدم.
پایان پیام/