آیا کلید قفل خانه احزاب باز می شود؟

به گزارش خبرنگار احزاب خبرگزاری شبستان، بعد از تشکیل دولت تدبیر و امید زمزمه راه اندازی دوباره خانه احزاب بر زبانها افتاده است. سرویس سیاسی خبرگزاری شبستان در گزارشی به بررسی لزوم حضور احزاب و دلایل توقف فعالیت و راه اندازی دوباره خانه احزاب پرداخته است. 

احزاب از چه زمانی در ایران فعال شدند؟/دلایل ناکامیشان چه بود؟

برای اولین بار در دوران مشروطه فعالیت سیاسی احزاب خاص در ایران آغاز شد. گرچه این امر تا حدودی ناموفق بوده، ولی در دوران حیات سیاسی ایران از مشروطه به این طرف، احزاب قوی همانند دموکرات عامیون و اعتدالیون زمان مشروطه، حزب اصلا ح طلبان و تجدد در اوایل حکومت رضاشاه، حزب توده، حزب ایران و حزب زحمتکشان در دوران ملی شدن صنعت نفت و حزب جمهوری اسلا می در دوران معاصر بر تحولا ت سیاسی ایران اثرگذار بوده اند.
احزاب سیاسی خاص در ایران همواره تاکنون از بالا به وسیله دولتمردان و شخصیت ها در ارکان قدرت شکل گرفته است و قائم به اشخاص می باشد و کمتر از پایین و به صورت خودجوش به وسیله مردم برحسب ضرورت شکل گرفته است. به همین جهت قوام و دوام احزاب بستگی به جایگاه و حضور افراد بنیانگذار دارد و نمونه های تجربی آن از دوران مشروطه تا حالا بوده است.
البته کم تجربگی احزاب و تلاش برای دستیابی به اوج هرم قدرت، منجر به تندروی، شتاب زدگی و انحصار طلبی در مقابل رقیبان و نیز نادیده گرفتن حقوق قانونی افراد قرار می گیرد و به دشمنی و نزاع می انجامد که پیامد آن اعتبار و منزلت مردمی و اجتماعی احزاب سیاسی را کمرنگ نموده و از صحنه سیاست خارج می گرداند.
محققان و نخبگان سیاسی و اجتماعی دلایل مختلفی را در ناکامی احزاب عنوان می کنند. برخی فرهنگ استبدادی و فردگرایانه ما را دلیلی بر ناکارآمدی احزاب و فعالیت حزبی می دانند و برخی دیگر با رد آن ، دلیل را در ساختارهای بسته و استبدادی حکومت ها و بالا بودن هزینه فعالیت های سیاسی و حزبی می دانند .اما نداشتن پایگاه اجتماعی قوی و عموما دولت ستیز بودن احزاب عمده ترین دلایل ناکامی احزاب در ایران بوده است. دلایلی که هم بی رغبتی ایرانیان به فعالیت حزبی را به خوبی نشان می دهد و هم برخوردهای سخت حکومت ها با احزاب و پر هزینه بودن فعالیت های حزبی و سیاسی در ایران را توجیه می نماید.
هر مقدار نقش احزاب در فعالیت‌ها و عرصه‌های مختلف سیاسی پررنگ‌تر باشد، موجب افزایش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها و صحنه‌های مختلف سیاسی به خصوص انتخابات خواهد شد.

زمزمه هایی که به گوش می رسد
زمزمه هایی از فعال شدن دوباره خانه احزاب در حالی به گوش می رسد که خانه پیشین نه تنها راه به جایی نبرد که از راه اصلی خود دور شده در دامان جبهه گیری های حق و با طلی افتاد و گاهی اتشی به هیزم فتنه انداخت. گاهی نیز برگه ای به دست دشمن داد.
این روزها بحث خانه احزاب و حزب فراگیر با پیروزی روحانی در انتخابات جان تازه ای گرفت که احتمال می رود به دلیل برخی سوء تفاهمات درباره رویکرد سیاسی رییس جمهور جدید این دست وو پتا زدن احزاب نیمه جان را باعث شده باشد.
به گفته اصول گرایان زیاده خواهی های اصلاح طلبان خانه را به بی راهه برد و به گفته اصلاح طلبان ازدیاد ارای اصول گرایان علت بی تو فیقی خانه احزاب بود.
در زمان تدوین قانون احزاب در ایران تعداد احزاب محدود بود اما امروز بیش از 300 حزب از وزارت کشور مجوز فعالیت گرفته‌اند.. در حال حاضر، حدود 300 گروه سیاسی با شناسنامه داریم که از کمیسیون ماده 10 احزاب مجوز گرفته‌اند؛ اما معمولاً بیشتر اینها به جای حزب تشکیلات صنفی هستند.
در این وضعیت بازنگری در قانون انتخابات به منظور سازماندهی این احزاب و قانونمندی کردن فعالیت آنان به همراه پررنگ شدن نقششان در جامعه ضروری است.

البته طبیعی است وقتی تعداد احزاب بیشتر می‌شود و فعالیت‌ها افزایش پیدا می‌کند، باید سازوکاری فراهم کرد که عمل سیاسی و عمل کار حزبی هم همراه آنها گسترش یابد. در واقع خانه احزاب به قصد ایجاد کارگاهی آموزشی برای فعالیت‌های سیاسی و اصول کار حزبی و سیاست‌ورزی بود. حداقل وظیفه خانه احزاب ایجاد فضای چند صدایی بودو در کنار ان اموزش با هم کار کردن و گوش به حرف حزب های دیگر دادن نیز در برنامه این خانه بود.
تشکیل خانه احزاب بیشتر از آنکه محصول برنامه‌ای خاص یا پیشنهاد شخصی اعضا باشد، حاصل خرد جمعی احزاب در کنار همدیگر بود.

جریانات سیاسی شناسنامه دار برای احیای خانه احزاب تلاش کنند

درباره فعالیت مجدد خانه احزاب نظرهای متناقضی در رسانه ها منتشر شده است که به نوعی حاصل نگاه سردرگم مردان حزبی ایران در این موضوع است.
رئیس دوره شورای هماهنگی جبهه اصلاحات با تاکید بر ضرورت گردهمایی احزاب کشور در جهت فعالیت خانه احزاب بیان کرد: باتوجه به روی کار آمدن دولت جدید و شرایط سیاسی کنونی؛ احزاب کشور باید برای سامان یافتن احزاب به آسیب شناسی بپردازند که اکنون در حال رایزنی و مذاکرات در اینباره هستیم.
احمدی گفت: خانه احزاب یک نهاد عام محسوب می‌شود که تمامی جریانات سیاسی شناسنامه دار اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا برای احیای خانه احزاب باید گام بردارند.

خانه احزاب هرچه سریعتر بازگشایی شود
سیدعلی سیدی‌رکنی پیرامون بازگشایی خانه احزاب اظهار داشت: وجود احزاب در هر کشور و جامعه‌ای نشانه عقلانیت و خرد جمعی در مدیریت‌های مختلف نظام کشور است. فعالیت تشکیلاتی یعنی توجه نشان دادن و به عینیت رساندن خرد جمعی و عقلانیت جامعه لذا بازگشایی خانه احزاب از ضروریات انکار ناپذیر است.
دبیرکل جبهه اصولگرایان اصلاح‌طلب با اشاره به رکود احزاب در دولت نهم و دهم بیان کرد: متاسفانه در دولت گذشته به وجود احزاب در جامعه سیاسی کشور توجهی نشد و با توجه به اینکه مقام معظم رهبری سال 92 را حماسه سیاسی خوانده‌اند جا داشت، دولت دهم در ابتدای سال خانه احزاب را فعال می‌کرد.
وی تاکید کرد: با توجه به رویکرد مردم به خرد جمعی عقلانی‌ترین کار این است که خانه احزاب هرچه سریعتر بازگشایی و در چارچوب قانون به فعالیت خود بپردازد.
سیدی‌رکنی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه مانع اصلی بازگشایی مجدد خانه احزاب چیست؟ تصریح کرد: اختلافات درونی خانه احزاب، عدم انسجام و تصمیمات مدبرانه در شورای مرکزی سبب تعطیلی خانه احزاب شد که اگر شورای مرکزی بخواهد خرد جمعی را به جامعه برگرداند باید در عملکرد خود توجهات قانونی را نیز لحاظ کند.
وی در ادامه افزود: احزابی که در پی وحدت ملی و انسجام‌اند باید بتوانند که در بین اعضای شورای مرکزی این اتحاد را به وجود بیاورند لذا عدم تفاهم و بدسلیقگی‌های نمایندگان احزاب در خانه احزاب سبب از هم‌گسیختگی این نهاد صنفی شد که امیدواریم در دولت اعتدالی دکتر روحانی احزاب به یک مشارکت برای فعالیت بیشتر دست یابیم.
دبیرکل جبهه اصولگرایان اصلاح طلب تاکید کرد: بازگشایی خانه احزاب و فعالیت بانشاط این نهاد می‌تواند از بداخلاقی‌های سیاسی جلوگیری کند.
وی با اشاره به صحبتی مبنی براینکه مشکلی برای بازگشایی خانه احزاب وجود نداشته و صرفا مبتنی براراده احزاب است، گفت: دولت نهم و دهم با بی‌توجهی به احزاب در پی حذف فرهنگ تحزب قدم برداشت لذا این بی‌توجهی غیر منصفانه به احزاب سبب عدم بالندگی احزاب شد.

سیدی‌رکنی با بیان اینکه در حدود یک سال پیش با اعضای شورای مرکزی خانه احزاب مذاکراتی داشتم بیان کرد: صحبت‌ها به دلیل اختلاف‌های درونی اعضای شورای مرکزی خانه احزاب نتیجه بخش نبود و این جمع حاضر نبود برای حل مشکلات صنفی احزاب بر سر یک میز بنشیند.

احزاب در جمهوری اسلامی از لوازم مردم سالاری دینی است

حجت الاسلام حبیبی، دبیرکل جبهه ایستادگی تأکید کرد: احیای خانه احزاب نه تنها لازم است بلکه باید تقویت هم شود.
وی با بیان اینکه هر مقوله‌ای که موجب تقویت حضور فعالیت احزاب و توسعه نقش آن شود، باید مورد استقبال قرار گیرد، گفت: احزاب در جمهوری اسلامی از لوازم مردم سالاری دینی است که در بسیاری مواقع مسئولیت‌هایی را که احزاب بر دوش خود متحمل می‌شوند باعث جلوگیری از انتقال آن به بخش‌های حاکمیت و کاهش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌شود.
حجت الاسلام حبیبی گفت: خانه احزاب فارغ از ماهیت و ساختارش می‌تواند به عنوان یک حلقه تجمیع کننده قدرت، احزاب را مدیریت کرده و نقش تشکل‌های حزبی را در فعالیت‌های سیاسی اجتماعی، دفاع از حقوق و آزادی های مردم و مردم سالاری گسترش دهد.
دبیرکل جبهه ایستادگی خاطرنشان کرد: به عنوان یک تشکل حزبی برای کمک به احیای مجدد خانه احزاب اعلام آمادگی می‌کنیم.
وی اظهار داشت: در قانون اساسی جایگاه احزاب پیش‌بینی شده اما در دولت فعلی استقبالی در رابطه با حضور احزاب نشده است.
دبیرکل جبهه ایستادگی گفت: امیدوارم در دولت‌های آینده به نقش احزاب و جایگاه آن اهتمام نشان داده شود؛البته خود احزاب نیز باید برای پررنگ‌تر شدن نقش و حضور موثر مطالبه داشته باشند، و در این راستا تلاش می‌کنیم اجماعی در بین تشکل‌ها ایجاد کنیم.

خانه احزاب جای همه سلایق مختلف است
دبیر کل حزب موتلفه اسلامی نیز درباره خانه احزاب گفت: زمان اصلاح طلبان خانه احزاب به خانه اصلاح طلبان تبدیل شد و از آن موقع بود که خانه احزاب کارایی خود را از دست داد، خانه احزاب جای همه سلایق مختلف است و باید به گونه ای باشد که هر سلیقه ای نظرش را بیان کند.
وی با تاکید بر اهمیت خانه احزاب تصریح کرد: زمانی خصوصا در زمان اصلاح طلبان خانه احزاب به خانه اصلاح طلبان تبدیل شد و از آن زمان بود که خانه احزاب کارایی خود را از دست داده بودند خانه احزاب جای همه سلایق مختلف است و باید به گونه ای باشد که هر سلیقه ای نظرش را بیان کند، خانه احزاب فی نفسه مفید است به شرطی که از جناحی شدن آن جلوگیری شود.
حبیبی راه حل جلوگیری از جناحی شدن خانه احزاب را ایجاد فضای باز سیاسی دانست و گفت: در خانه احزاب قبلی این فضا خیلی محدود و تنگ شد که این اولین آسیب بود در حالی که در خانه احزاب سلیقه های مختلف باید بتوانند نظرهای های خود را بیان کنند، اگر سلایق مختلف ولو اینکه در اقلیت حضور داشته باشند، حرف حساب و حقی دارند آن را بازگو کنند و خوب است این حرف اگر حق است مورد تائید قرار گیرد.
دبیر کل حزب موتلفه اسلامی درباره فعالیت های حزب متبوعش برای همکاری با دولت خاطر نشان کرد: ما اعلام کردیم آمادگی ارائه نیرو و برنامه به دولت را داریم که تاکنون دولت چیزی از ما نخواسته است.

تحزب ابزاری برای پیشبرد سیاسی
سیدمهدی جولایی، عضو حزب موتلفه اسلامی با اشاره به مشکلات ناشی از فقدان تحزب در فضای سیاسی کشور، بیان داشت: تحزب به عنوان یکی از نیازهای اساسی پیشبرد سیاسی، در جامعه ما مورد غفلت قرار گرفته، لذا این امر ضرورت و لزوم ایجاد و پیگیری فعالیت احزاب در کشور را نمایان می‌کند.
عضو حزب موتلفه اسلامی گفت: افرادی که به درستی فقدان احزاب قوی و کارآمد را در کشور تشخیص داده اند، باید تعریف دقیقی از حزب فراگیر ارائه کنند، تا بتوان واکنش‌هایی را در تأیید یا نقد زوایای حزب فراگیر ارائه کرد.
گفتنی است؛ خانه احزاب در اسفند 1379 با تصویب اساسنامه رسما آغاز به کار کرد و عباس‌زاده مشکینی در رابطه با تعطیلی خانه احزاب گفت :«سال 1383 مهلت پروانه تشکل صنفی خانه احزاب به اتمام رسید و متولیان این مجموعه صنفی برای برگزاری کنگره بر اساس اساسنامه قدمی برنداشتند و پروانه‌شان را تمدید نکردند، در نتیجه خانه احزاب که اصولا متعلق به احزاب کشور است، بدون متولی باقی مانده است».

پایان پیام/