شهر تاریخی "گسکر" بزرگ ترین شهر باقیمانده از دوره اسلامی در شمال کشور

به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، استان گیلان به دلیل دارا بودن کوه ها و جنگل های زیبا در بحث علمی طبیعت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و یکی از شاخص ترین حوزه های فرهنگی ایران است که تمدن های مدفون در گوشه و کنار دشت ها و کوه های آن سهم بزرگی در شکل گیری فرهنگ ایرانی داشته است.

آنچه امروزه با عنوان شهر تاریخی گسکر، نظر محققان به ویژه باستان شناسان را به خود معطوف ساخته، منطقه جغرافیایی گسترده ای با مساحت 10 هکتار است که در جلگه واقع شده و بخش اعظم آن در زیر پوشش گیاهان جنگلی مدفون مانده و در 55 کیلومتری شهرستان رشت و در داخل جنگل هفت دغنان قرار دارد.

شهر تاریخی گسکر علاوه بر اینکه به لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت بوده، به دلیل قرار گرفتن در موقعیت طبیعی بسار زیبا در دل جنگل هفت دغنان از اهمیت طبیعت گردی ویژه ای برخوردار است.

گسکر یکی از شهرهای نادر مسکونی، تاریخی و گردشگری در دوره اسلامی و بزرگ‌ترین شهر تاریخی دوره اسلامی در شمال کشور است که در غرب گیلان (منطقه ضیابر صومعه‌سرا) واقع شده و نمادی از تمدن و تاریخ کهن ایران محسوب می شود.

شهر تاریخی گسگر بر اساس الگو و سیستم شهری پیشرفته طراحی شده و شامل سه بخش مسکونی، تجاری و صنعتی است که بخش تجاری آن معروف به کهنه بازار بوده و ضلع جنوبی شهر تاریخی را در برگرفته است.

طبق حفاری‌های باستان شناسان بقایایی از کوره‌ها و آثار باستانی و نیز آثار مربوط به دوره ضرب سکه‌های تاریخی از اوایل دوره اسلامی تا دوران صفوی در این شهر به خوبی دیده می شود همچنین این شهر تاریخی دارای سه پل خشتی در داخل شهر است که بقایایی از زندگی دوران صفوی را نشان می‌دهد.

دو حمام قدیمی با متراژ 400 مترمکعب از دوره صفوی از دیگر بقایای گسکر است که تمام اصول فنی و مهندسی در ساخت این حمام‌ها رعایت شده است. 

با تلاش‌ها و کاوش‌های متعدد در شهر تاریخی گسکر و در ضلع جنوبی منطقه شهرنشین، بقایایی از آثار دوره اشکانیان پیدا شد که نشانه زندگی در دوره اسلامی بوده است.

در کتاب از “آستارا تا استرآباد” اثر دکتر “منوچهر ستوده ” در خصوص منطقه گسگر آورده شده است، در زمان فتحعلی شاه است که حدود “گسگر” مشخص می شود و حاکم این بخش “زیکسار” را مرکز حکومت خود می کند، دهکده های که در زمین های هموار قرار داشتند، به نام “یل گسکر” و دهکده های کوهستانی همجوار را که تالش نشین بود، “تالش گسکر” خواندند.

همچنین در این کتاب نوشته شده است مرکز اصلی گسگر، طاهر گوراب یکی از بخش های فعلی صومعه سراست که در ? کیلومتری شمال غربی کسماء و هفت کیلومتری مرداب انزلی کنار رودخانه خالکیا بنا شده است.

دکتر ستوده در این کتاب نوشته است، در زمان رابینو(1331 قمری) جمعیت آن 918 خانوار بوده است که تقریبا گیلک و شیعی مذهب بوده اند.

کشف بقایایی از بخش های مسکونی، صنعتی و تجاری، بقایایی از گورستان، کوره های آجر پزی، شیشه گری، سفالگری نتیجه کاوش در فصول پیشین این شهر تاریخی بوده است.

این محوطه بقایای از یک شهر وسیع دوره اسلامی است که امروزه در میان پوشش گیاهی انبوه از چشم دور مانده است، در چشم اندازهای این محوطه آثاری از برجستگی های مربوط به ابنیه قدیمی که پوشیده از گیاهان و درختچه های جنگلی است، دیده می شود که احتمالا بقایای آثار معماری این شهر تاریخی است.

در این میان سازه های از بقایای سه پل خشتی که بر روی رودخانه های بهمبر ساخته شده، مشاهده می شود، همچنین بقایای از سازه که در نزد اهالی منطقه به حمام هفت دغنان شهرت دارد، از همه بهتر باقی مانده و جزئیات معماری آن قابل تشخیص است.

در فصل چهارم کاوش در این شهربخشی از حمام قدیمی ضلع جنوبی شهر تاریخی ماسوله و گمانه زنی به منظور حریم ضلع جنوب غربی و شمال شرقی انجام شد وهیئت باستان شناسی در این فصل از کاوش موفق به کشف بقایایی از آثار قدیمی مربوط به اواخر دوره ایلخانی تا دوره صفوی ( حدود 700سال گذشته )شده است.

 در کاوش بخشی از حمام یاد شده بقایایی از کاشی ها با رنگ های مختلف به دست آمده که دارای نقش انسان به صورت مینیاتوری است، حمام قدیمی گسکر از قدیمی ترین حمام های تاریخی گیلان است که دارای تزیینات کاشی کاری منحصر به فردی است.

مسیر شهرک تاریخی گسکر به دلیل ویژگی های بکر طبیعت گردی به عنوان مسیر گردشگری معرفی شده است.

مناره آجری گسگر:

مناره آجری گسکر (مناره بازار)، یکی از زییاترین و در عین حال با شکوه ترین بناهای برجای مانده از دوره سلجوقی است که در 9 کیلومتری غرب شهرستان صومعه سرا و بر سر راه دهکده جاده کنار به مناره بازار بنا شده است که متاسفانه از بانی و سازنده مناره اطلاعاتی در دست نیست.

این مناره که در مسیر راه جاده شاه عباسی قرار گرفته است یکی از مهمترین آثار تاریخی گیلان زمین به شمار می رود. مناره گسکر شکلی شبیه مخروط داشته و مقطع این مناره دایره ای شکل بوده که با حرکت به سمت بالا از قطر این مناره کاسته می شود.

این مناره به ارتفاع حدود 9/15 متر و قطر پایه ای آن حدود سه متر و محیط آن 30/ 18متر است، ورودی این بنا در جنوب غربی واقع شده که مصالح ساختمانی آن از آجر و ملات ساروج است.

ابعاد آجرهای بکار رفته 21 در 21 سانتیمتر و ضخامت 5/4 سانتیمتر است، ورودی به داخل مناره به وسیله پلکانی مارپیچ با 49 پله میسر است که در انتها به بام مسطح برج منتهی می شود.

در ارتفاع حدود پنج متری این برج یک نوار به پهنای 25 سانتیمتر بر بدنه بیرونی آن دیده می شود که مشخص نیست که محل نصب کتیبه بود یا فقط به عنوان عنصر تزئینی به کار رفته است.

در قسمت فوقانی مناره در دو ردیف نقش هندسی جهت تزئین مناره به کار رفته است که امروزه بر اثر فرو ریختن قسمت بالای مناره قابل مشاهده نیست و قسمت پائین و بخش های از قسمت فوقانی برج آجری گسکر نیز مرمت شده است.

طی سال های 82 -1381 بخش های قابل ملاحظه ای از قسمت پایین برج و نیز بخش های از قسمت فوقانی برج مرمت شده است.

گفتنی است، مهم ترین جاذبه های تاریخی و گردشگری این شهرستان عبارتند از شهر تاریخی هفت دغنان، مناره آجری گسکر، پل خشتی گوراب، مرغانه پرد، پل گازروبار، حمام کسماء، سردابه روستای تنیان است.

پایان پیام/