به گزارش خبرگزاری شبستان، تدوین دانشنامه فرهنگ فاطمی (س) که به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از چند سال پیش آغاز شده بود، به پایان رسید و در سال جاری از این اثر گرانسنگ رونمایی می شود.
بنابراین گزارش، دانشنامه فرهنگ فاطمی (س) مجموعه ای است علمی متشکل از دو بخش: در بخش اول محور تمام مقالات وجود مقدس و مطهر حضرت فاطمه زهرا (س) است و در بخش دوم نیز به جهت فرهنگ سازی و بسط معارف فاطمی(س) در حوزه زن و خانواده وارد می شود.
طبیعی است که حضرت زهرا (س) از موقعیت ویژه ای در بین معصومین (ع) برخوردارند و حُسن ارادتی که همه شیعیان به ایشان دارند آنها را وا می دارد که از ژرفای وجود حضرت زهرا (س) و از آنچه که در این دریای متلاطم فضیلت ها وجود دارد، بهره مند شوند. در طول تاریخ همیشه وجود ایشان مورد اهتمام پژوهندگان بوده و طبیعتاً تألیفات زیادی درباره حضرت هست اما همه این تألیفات جای یک تألیف همه جانبه را در میان خود خالی می دیدند. تألیف متقنی آن هم در شکل دانشنامه ای و دائرةالمعارفی احساس می شد که بتواند با توجه به نیازمندی های عصر حاضر و بخصوص با مسأله تنوع مذاهب اسلامی و نگاه تقریبی به مذاهب مجموعه گرانسنگی تهیه شود که محل مطالعه پژوهندگان شیعه و سنی باشد.
بر همین اساس اصرار بر این بوده که به حسب لزوم از منابع دست اول شیعیان و آنچه که در کتابهای اهل سنت وجود دارد به عنوان مسائل مشترک فی مابین راجع به فضائل حضرت مورد استناد قرار گیرد. همین مطلب ضریب اطمینان و اعتماد را از سوی مذاهب اسلامی نسبت به این مهم بالا می برد. چه اینکه در بخش اهل سنت اطلاعات بسیار کمی از این یادگار حضرت رسول(ص) دارند و متأسفانه گاهی شاهد هستیم که راجع به برخی بانوان حرم پیامبر(ص) کتاب های قطوری تألیف شده اما در مورد حضرت فاطمه(س) گاهی از خلال کتابهای بزرگ و بر صفحه صفحات اندکی به حضرت اختصاص داده شده است. به هر حال یک کار دانشنامه ای بزرگ که بتواند مورد اعتماد و استناد علمای جهان اسلام قرار بگیرد، آغاز شد.
در بخش اول و سه جلد نخست، زندگی، فضائل، ابعاد مختلف سیره حضرت و حکمت فاطمی (س) به رشته تحریر درآمد و تلاش شد در مقالات یک نگاه حداکثری به تمام آنچه که از میراث حضرت در دست ماست و قابل اعتماد و ذکر آن شایسته بوده، توجه کامل شود. از این رو به جرأت می توان گفت که این دانشنامه در بخش تبیین زندگانی و سیره حضرت حتما به فرازهای مختلف زندگی حضرت که مورد وثوق بوده پرداخته است.
در بخش دوم مجلدات چهار تا شش، مجموعه مقالاتی درباره دیدگاه های دینی پیرامون زن و خانواده در حدود 50 مدخل تألیف شده و دیگاه اسلام در مسائل فوق ارائه شود. در این بخش سعی شده در هر موضوع از افراد شاخص مقالاتی گرفته شود. کار دانشنامه ای چون یک کار مجموعه ای است شاید بتوان گفت به ما کمک می کند تا به شیوه اجتهادی همه مسائل و اسناد و مدارک در یک موضوع را مورد نظر قرار دهیم و نگاهی جامعی از مداخل و موضوعات و همچنین مطالبی که در هر یک از آنها مطرح می‌شود، به ما می دهد.
روند تدوین دانشنامه در دو مرحله اساسی صورت گرفت البته نه به این معنا که مراحل متعددی فی مابین نبوده است. مرحله اول که با شورای علمی کار خود را در سه گروه سیره، حکمت و زن و خانواده شروع کرد. کارگروه های تخصصی از افراد محقق و صاحب رأی در این حوزه ها تشکیل شد و پس از مدخل‌شناسی در جلسات متعدد، سفارش مقالات به نویسندگان متخصص آغاز شد. در مرحله نخست، مقالات به طور تخصصی و در قالب علمی پژوهشی و گاه در حجم زیاد و بدون استانداردهای مرسوم دانشنامه، تألیف شدند. به طور طبیعی در این مرحله مقالات در گروه علمی و سپس شورای علمی دانشنامه به تصویب رسیدند.
در مرحله دوم تدوین دانشنامه به خاطر تأسیس پژوهشکده دانشنامه نگاری در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و تغییراتی که در روند کار دانشنامه نگاری در پژوهشگاه صورت گرفت، مقالات نگارش شده، نیازمند به تغییرات جدی بودند. از این رو بخشی بنام واحد علمی ساختاری به دانشنامه نگاری ملحق شد. در این واحد سعی شد تا استانداردهای لازم در رابطه با دانشنامه نگاری دینی در مقالات رعایت شود. این مرحله در یک فرآیند بسیار طولانی، شامل تغییرات محتوایی و فنی بود. تمام مقالات در فرمت و شکل جدیدی از قالب گزارش علم و گزارش موضوع دانش، به قالب و لحن گزارشی و جامع و مستند تبدیل شد. در این راستا منابع هر مقاله در واحد مذکور، افزون بر تلاشهای نویسندگان، دوباره بازتنظیم و غنی سازی شده و مقالات با زحمت زیاد تکمیل شدند. روشن است که کار بازبینی و استاندارسازی در صورت امکان با خود نویسنده و در بیشتر موارد که پژوهشگر به دلایلی فاصله گرفته بود، واحد علمی ساختاری و محققین مستقر در پژوهشکده دانشنامه‌نگاری، آن را انجام دادند.
شورای علمی دانشنامه با اعضای نسبتاً جدیدی تشکیل و کار بازبینی مقالات را بر اساس تحولاتی که تابع استانداردهای دانشنامه نگاری بود، آغاز کرد. در شورای جدید افرادی آشنا با مباحث حکمت، تفسیر و قرآن، تاریخ، حدیث شناسی و مسائل زنان، گرد هم آمدند. مقاله های بازنویسی شده به شورای علمی، ارجاع و در شورا بررسی شده و گاهی برای رفع اشکالات متعددی به معاونت مربوطه و واحد علمی ساختاری ارجاع می‌شد. بنابر این کار بسیار سنگین و پرتلاشی طی شد تا اینکه مقالات به وضع کنونی رسید.
در نهایت تدوین دانشنامه فرهنگ فاطمی(س) از نظر رده بندی علمی، در رده قابل قبولی صورت گرفت و کسانی که به این مقالات مراجعه می کنند با توجه به سطح ارجاعات موجود می توانند با ضریب اطمینان بالا، به مقالات استناد نمایند. همه این مسائل و رخدادها باعث شد که این پروژه عظیم زمانی طولانی به تعویق بیفتد، اما به یاری خداوند متعال و همکاری محققان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشکده دانشنامه نگاری امسال شاهد رونمایی از این اثر گرانسگ هستیم.
پایان پیام/
نظر شما