یادگارهایی از تاریخ پرشکوه کهگیلویه و بویراحمد

خبرگزاری شبستان//یاسوج

سرزمینی که اینک به نام کهگیلویه و بویراحمد در جغرافیای سیاسی ایران ثبت شده است، همچون سایر نقاط ایران زمین، روزهای گریه زنان و کودکان ایرانی را هنگام حمله ها و شادی آنان را هنگام پیروزی ها به یاد دارد.

این سرزمین نسبت به دوره های پرفراز و نشیب ایران گاهی در اوج شکوه بود و گاهی چنگ در چنگ فقر با سرنوشت مبارزه می کرد.

تپه های آن یادگار مادران و پدران ما را در خود پنهان کرده است، کوزه هایی که دخترکان از سر چشمه ها با آنها آب می آوردند هنوز زیبا و پرنقش و نگار است، گویا که پس از قرنها منتظر دخترکانی است که هنگام حمله سربازان مغول نقش بر زمین شدند.

در قلعه ها، هنوز بوی باروت و صدای شمشیر می آید، گویا جنگ هنوز تمام نشده است، گویا هنوز اسکندر شمشیر می زند و جوانان ایرانی رخ در رخ او ایستاده اند، گویا هنوز، مردمان رومی لباس رزم پوشیده اند و در نبرد با جنگ جویان ایرانی نفس نفس می زنند.

گویا هنوز پیرمردی با ریشی بلند و سفید و چهره ای نورانی در مسجد چهل ستون بلاد شاپور نماز می گذارد و گویا بازار پررونق این شهر صفوی هنوز باز است و مشتری و فروشنده سرگرم چانه زدن برای قیمت کالاهای گران و ارزان خود هستند.

در موزه یاسوج، که خلاصه ای است از تاریخ کهگیلویه و بویراحمد، اشیای فلزی شامل انواع ظروف فلزی، نظیر کاسه، جام و گلدان، ابزار آلات جنگی مانند خنجر، شمشیر، پیکان و ابزار آلات تزئینی مانند مهره‌ ها، گوشواره ها، حلقه ها و النگوها، همچنین سکه های دوران ساسانی و متعلق به پادشاهانی چون خسرو دوم و سکه‌های دوره الیمایی و چند مهره از دوره ساسانی نگهداری می شود.

یکی از برجسته ترین اشیائی که در موزه یاسوج نگهداری می ‌شود، قطعه ‌ای از نقش برجسته شاپور اول ساسانی است که برروی سنگ حفاری شده است. در موزه یاسوج همچنین اشیایی از دوره اسلامی شامل سکه های اوایل اسلام، سکه های عهد صفوی و قجری، ظروف چینی آبی و سفید و اشیای دیگر چون خنجر و باروت نگهداری می شود.

از دیگر اشیای موزه یاسوج می ‌توان به سنگ‌ های قیمتی با نام احجار کریمه یاد کرد که جنبه‌ های تزئینی و یا مذهبی آن نزد ایرانیان باستان اهمیت ویژه ‌ای داشت.

مسجد چهل ستون دهدشت در شمال بافت تاریخی دهدشت و احتمالا در محل یکی از دروازه‌ های اصلی ورودی شهر ساخته شده است.

مسجد جامع دهدشت در شرق بافت تاریخی دهدشت و به فاصله اندکی از امامزاده معصوم(ع) واقع شده است. بنا از آثار شهر دوره اسلامی و صفوی دهدشت است که در دو طبقه ساخته شده است.

تپه ملاکانیه به عنوان یک تپه تاریخی به هزاره سوم پیش از میلاد و سده هشتم تا دهم هجری قمری تعلق دارد که در یک کیلومتری روستای بادنگان علیای یاسوج واقع شده است.

تپه دم چنار که یکی از تپه های پیش از تاریخ است، در نزدیکی روستای دم چنار یاسوج است.

تل مهره ای در یک کیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار گرفته است که یکی از تپه های ما قبل تاریخ در استان است که به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد.

تل خسرو تپه ای در جنوب شهر یاسوج است که به فاصله ای کمتر از چند کیلومتری آن قرار دارد و پرفسور گاوبه ایران شناس مشهور، این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است.

نقوش برجسته تنگ سروک در بهمئی به صورت سه ستون سنگی یکپارچه و بلند دیده می ‏شود که بر روی آنها نقش افراد مختلف در حالت‏ های گوناگون حجاری شده‏اند و می‏ توان آنها را از لحاظ زیبایی با نقوش برجسته تخت جمشید مقایسه کرد.

هر یک از این ستون ‏ها به خط نوشته ‏هایی آراسته هستند که نشان‏ دهنده خطوط باستانی است. این نقش برجسته که بر صخره ای در یک دره بلند از پایه های زاگرس در شهرستان کهگیلویه تراشیده شده، به یک شاهزاده الیمائید که یک شاهزاده نشین تابع اشکانیان بوده منسوب است.

نقوش برجسته تنگ سروک در سال 1841 میلادی به وسیله «آقای بارون دبود» (سیاح روسی) تشخیص داده شد و برای اولین بار آقای الستین در کتاب موسوم به جاده های قدیم ایران غربی منتشر شد.

آتشکده خیرآباد در سمت راست جاده دهدشت ـ بهبهان و در یک کیلومتری شمال روستای «ده ‏وه» خیرآباد و در طرف چپ رودخانه خیرآباد واقع شده که به دوره ساسانی مربوط است.

سه آتشکده‏ گل سرخدان، هر یک به فاصله 50 متری دیگر بنا شده است که 'مقدسی' از این آتشکده‏ ها با نام' کتیبه المجوس' یا' آتشکده آتش ‏پرستان' نام می‏ برد.

پل های پاتاوه در 15 کیلومتری کوه دنا در بویر احمد سفلی که دیواره های بلند و غیرقابل عبوری دارد قرار گرفته است و آثاری همراه با پل هایی بزرگ و قلعه هایی مشرف بر رودخانه قرار گرفته اند.

این ناحیه به دلیل ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی، یکی از راه های اصلی تیسفون، استخر و شوش، بهبهان و اصفهان بوده که کاروانیان از آن عبور می کرده اند.

پل ‏های باستانی خیرآباد یا پل سفلایی، در 9 کیلومتری خیرآباد گچساران، که ویرانه ‏هایی از دو پل و یک چهار طاقی باقی مانده است.

بنای این پل، به اواسط دوره اولیه اسلامی مربوط است و دست کم سه نوسازی بزرگ که آخرین آن در زمان سلسله صفویه صورت گرفته بر روی آن انجام شده است.

تخت شاه ‏نشین که پایه ‏ای از سنگ ‏های حجاری شده دارد، با آثار دوران هخامنشی واقع در مسیر جاده قدیمی بین خوزستان و فارس(بهبهان ـ دهدشت ـ پاتاوه) قابل مقایسه است که در 5/1 کیلومتری جنوب غربی روستای پاتاوه شهرستان یاسوج واقع شده است.

پایه های پل قدیمی کنا، پل تاریخی خیری و محمدخان، پل دختر، پل بریده و پل پریم (پرین) از دیگر پل های تاریخی این استان به شمار می روند.

کاروان سرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت و در کنار مجموعه حمام کاروان سرا، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع شده است. بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده است.

کاروان سرای تل گندم کش محمد آباد، از دیگر کاروان سراهای تاریخی استان کهگیلویه و بویر احمد است که در شهرستان کهگیلویه و یک کیلومتری غرب روستای بوای سفلیدوران قرار شده و به دوره صفویه تعلق دارد.

بازار دهدشت، شامل محوطه ‌ای گسترده که تقریبا شهر قدیم بلاد شاپور را به دو نیمه تقسیم کرده است.

این محوطه که در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت واقع شده از یک راسته بازار به طول حدود 500 متر که از حدود مسجد جامع آغاز و تا محدوده کاروان سرا و امامزاده جابر کشیده شده است. در داخل این راسته حجره‌ های بازاریان در اندازه‌ های گوناگون ساخته شده است.

قلعه چص گچ در حدود 30 کیلومتری جنوب غربی دهدشت در میان کوه ‌های گچی و در جوار آتشکده‌ های سه گنبدان قرار گرفته است. وسعت این قلعه که به در مهتابی هم معروف است، که احتمالاً به دلیل قدمت تاریخی و همجواری با آتشکده سه گنبدان، محلی معتبر برای ایرانیان قدیمی (زرتشتیان) بوده است.

دژ سلیمان که احتمالاً از قلعه های جنبش اسماعیلیان است، در کنار روستای سلیمان و در حدود 15 کیلومتری جنوب غربی شهرستان گچساران قرار دارد.

قلعه 'مانگشت' مهم ترین قلعه عصر اتابکان لرستان، است. اتابک افراسیاب (695-688 ه.ق) بعد از تجزیه ایالات کهگیلویه از فارس و پیوند آن به لرستان در اثر فشارهای وارده ناگزیر شد به این قلعه پناه ببرد، اما پس از لغو الحاق کهگیلویه به لرستان توسط ارغون خان مغول (690-680 هـ.ق) افراسیاب از دژ مانگشت فرود آمد. این دژ که در حدود 2 کیلومتری دره بهمئی قرار دارد، مرز مشترک ایلات جانکی و بهمئی است.

قلعه های دختر نیز از جاذبه های تاریخ استان است که قدمت این گونه قلعه ها به عهد مهرپرستی، خدای مادینه و فرشته باروری ایرانیان قدیم مربوط می شود. قلعه های دختر معمولاً جایگاه آتشکده های بزرگ و کوچکی بوده اند و به فرشته باروری اهدا شده اند.

بسیاری از آنها در نواحی مختلف این استان به همین نام معروف شده اند. از جمله این قلعه ها می توان به قلعه دختر دشمن زیاری، قلعه دختر کلانک تراب، قلعه دختر امامزاده، قلعه دختر گود سرخ اشاره کرد.

پایان پیام/