به گزارش خبرگزاری شبستان، اپرای عروسکی حافظ پنجمین اثر گروه تئاتر عروسکی آران است که در طول سی و یکمین جشنواره بین‌‌المللی تئاتر فجر در تالار فردوسی هر شب تا پایان جشنواره اجرا می‌شود. این نمایش در طول مدت 115 دقیقه حوادث و رویدادهای اجتماعی و تاریخی دوران حیات حافظ از جمله سقوط شاه ابواسحاق، امیر مبارز الدین و حمله تیمور گورکانی را روایت می‌کند.
غریب‌پور معتقد است اگر به دیوان حافظ با دیدی درست نگاه کنیم گویی با یک فیلم مستند تمام عیار و بی‌نظیر روبه‌رو هستیم. او می‌گوید: «که من در واقع در این اپرا این مستند را مونتاژ کرده‌ام». آنچه می خوانید ویژگی های متنی و ساختاری این نمایش از زبان بهروز غریب پور، کارگردان اپرای عروسکی حافظ است که در صفحه تئاتر امروز روزنامه تهران امروز در قالب گفت‌وگو به چاپ رسیده است.
زندگی در غزل
اپرای عروسکی حافظ بیشتر به روایت شرایط اجتماعی و تاریخی دوران حیات حافظ می‌پردازد. غریب‌پور درباره اینکه در روایت این حوادث تا چه اندازه بر پایه اشعار و غزلیات او پیش رفته‌است می‌گوید: «متاسفانه در تاریخ ادبیات ایران به زندگی حافظ اشاره کمی‌شده است. من در طول تحقیقاتم برای اجرای این اثر تمام تلاش خود را کرده‌ام که بتوانم در ورای غزلیات این شاعر بزرگ به نحوه گذران و شرایط زندگی‌اش پی‌ببرم. در دوران حافظ تغییرات عمد ه ای در حکوت‌ها شکل گرفته‌است که شامل 16تغییر در حاکمیت فارس می‌شود. این مسئله نشان می‌دهد که او در دوران پر فراز و نشیبی زندگی می‌کرده‌است. من سعی کردم تا با تکیه برغزلیاتی که به ماجراهایی چون سقوط شاه ابواسحاق، امیر مبارز الدین و حمله تیمور گورکانی اشاره می‌کند، زندگی او را ترسیم کنم. بنابراین از قتل شاه ابواسحاق گرفته تا حمله امیر مبارز الدین محمد تا سقوط او و جایگزین شدن پسرش شاه شجاع در این اپرا مورد توجه است و از تصور عامیانه ای که گاهی حافظ را زغال فروش یا خمیر گیر نانوایی می‌داند با تکیه بر مستندات مبتنی بر شعر و اوضاع تاریخی ابهام زدایی می‌شود. در عین حال هم سعی شده است تا افسانه های سستی که راجع به زندگی حافظ گفته شده است، از ذهن نسل امروز، حافظ پژوهان و علاقه مندان او پاک شود.
اندیشه حافظ، محور اجرا
زندگی شخصی حافظ برای کارگردان اهمیتی نداشته، بلکه این برایش مهم بوده که حافظ چگونه می‌اندیشد، چرا که مردم از آن بی‌خبر هستند. «همچنین بسیاری از مردم از اینکه اشعار حافظ چگونه به دست ما رسیده است و شاعری به نام محمد گل اندام چه نقش مهمی‌در گردآوری دیوانش داشته است، بی‌خبر هستند» از این روست که کارگردان «رابطه حافظ با این شاعر و عبید زاکانی را در این اپرا به نمایش گذاشته است».
البته به گفته غریب‌پور «سیر اندیشه حافظ به عنوان یک خط وصل در طول اجرا حفظ شده» و او حتی علت لذت بردن تماشاگر را هم همین می‌داند که «اندیشه و نوع نگرش حافظ به تدریج و در طول اجرا آشکار می‌شود». او در این خصوص می‌گوید: « بسیاری از علاقه مندان حافظ چه در اجراهای تهران و چه در شیراز به من می‌گفتند که این اپرا حافظ جدیدی را ترسیم و برایشان تصویر و تصوری از زندگی‌اش خلق کرده‌است. فکر می‌کنم انسجام در کار هم از این طریق ایجاد شده باشد».
این کاگردان برای واکاوی جریانات و رویدادهای دوران زیست حافظ از حافظ قزوینی گرفته تا حافظ خرمشاهی و ناتل خانلری و انجوی شیرازی را مد نظر داشته است. از کتاب‌هایی چون تاریخ عصرحافظ که توسط دکتر قاسم غنی نوشته شده است یا حافظ شیرین سخن دکتر معین استفاده کرده است. او این واکاوی را چنین توضیح می‌دهد: «اپرای حافظ نتیجه کوششی چندساله و نود درصد اپرا هم متشکل از اشعار خود حافظ است که جنبه دراماتیک دارد و صرفا مثل دیالوگی نیست که کاراکتر حافظ مقابل دیگران بیان کند. در این اثر بر این نکته تاکید می‌شود که حافظ هیچ غزلی را در مدهوشی به این معنا که از جهان بریده باشد نسروده و در سرودن اشعار نگاهی کاملا اجتماعی به اوضاع پیرامون خود داشته است. برای مثال بیت «راستی خاتم فیروزه بواسحاقی. خوش‌درخشید ولی دولت مستعجل بود» به قتل شاه ابواسحاق اشاره می‌کند که از ممدوحان خود حافظ بوده است».
غریب‌پور تاکید می‌کند: «من همیشه می‌گویم که اگر به دیوان حافظ با دیدی درست نگاه کنیم گویی با یک فیلم مستند تمام عیار و بی‌نظیر روبه‌رو هستیم که من در واقع در این اپرا این مستند را مونتاژ کرده‌ام».
از فرط تشنگی جامعه
او در بخش دیگری از سخنان خود درباره تاثر تلفیق هنر نمایش و ادبیات در معرفی شخصیت‌های ادبی تاریخ ساز می‌گوید: «گذشته از آنکه ساخت مجموعه تلویزیونی شهریار یک اتفاق نادر بود، اما به دلیل معاصر بودن این شاعر مستندات تاریخی نسبت به دوران زندگی‌اش بیشتر در دسترس است و می‌توان از طریق اشعار خود او، هم دوره‌‌هایش و منابع دیگر اطلاعات جامعی درباره زندگی این شاعر به دست آورد. اما زمانی که می‌خواهید درباره شاعری در قرن هشتم بنویسید، با دشواری های بیشتری مواجه هستید.
من به نمایش در آوردن زندگی شاعران را اتفاقی موثر برای معرفی آنها می‌دانم. زیرا بعد از به روی صحنه آوردن رستم و سهراب به این سمت‌و‌سو کشیده شده‌ام که آثار ارزشمند و تاثیرگذار ایرانی را به مردم معرفی کنم و از اپرای مولوی به بعد هم تلاش خود را بر این گذاشتم که افکار این شاعران را به تصویر در آورم و یکی از دلایل استقبال بیش از حد تصور از این دست کارها هم استفاده از همین رویکرد است. تصاویر مربوط به نمایش مولوی گذشته از آنکه به صورت بی‌شمار در فضای مجازی توزیع و منتشر شده است، چندین شرکت هم به‌صورت غیرقانونی آن را منتشر کرده‌اند. بسیاری از دوستانم هم از من خواسته‌اند که از این افراد شکایت کنم. اما اساسا هدف من این بوده است که این نمایش را بینندگان ببینند. مسلما بهتر می‌شد اگر منافع نشر و توزیع آن هم در اختیار گروه قرار می‌گرفت. اما مهم‌تر نفع معنوی است که من از این قضیه می‌برم. در رابطه با اپرای حافظ هم مشابه این اتفاق افتاده است و این نشان می‌دهد که جامعه تشنه دانستن درباره این شعراست و من امیدوارم این استقبال در رابطه با نمایش سعدی هم که اکنون در حال نگارش آن هستم، تکرار شود».
حافظ نو
غریب‌پور چرایی انتخاب شعرای کلاسیک برای کارهایش را اینگونه توضیح می‌دهد: «به دلیل اینکه همه فکر می‌کنند حافظ را به خوبی می‌شناسند بنابراین من ناچار هستم که آشنایی زدایی بکنم تا مردم حافظ دیگری را شناخته و آن را بپذیرند. دیوان حافظ بعد از قرآن کریم بالاترین تیراژ را دارد. در سراسر جهان هیچ کشوری را نمی‌توانید پیدا کنید که در آن شعرهای یک شاعر را به منظور تکدی‌گری بفروشند. در حالی که به نمایش در آوردن زندگی این شاعران مایه افتخار من است، تمام تلاشم را به کار می‌گیرم تا عظمت و جایگاه آنان را از طریق نشان دادن زندگی سخت‌شان برجسته کنم».
او همچنین درباره تغییرات موسیقی این کار همزمان با جشنواره تئاتر فجر گفته است: «این تغییرات در بخش موسیقی کار انجام شده است اما به دلیل شرکت در جشنواره نیست. پس از اجرای عمومی این نمایش در شیراز تصمیم گرفته بودم که موسیقی کار را تغییر بدهم. اما متاسفانه میکس کار آماده نشد تا اینکه بعد از اجرای نمایش در شیراز و لهستان ساخت موسیقی جدید با شروع جشنواره به پایان رسید».
غریب‌پور همچنین اظهار امیدواری کرده است که در بهمن ماه یا اوایل اسفند، اجرای بعدی اپرای عروسکی حافظ در دوبی به روی صحنه برود. این گروه از چند کشور دیگر هم برای اجرا دعوت داشته‌اند.
پایان پیام/
نظر شما