به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، دکتر ژیلا ده بزرگی، نویسنده و محقق حوزه ایران باستان، در نشست تخصصی "دین و فلسفه پیش از اسلام در ایران"، ادیان و مکاتب دوره های پیش از اسلام را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
وی با اشاره به اینکه انسان هیچ وقت خلقت خودش را بی هدف نمی دانسته و پیوسته در حال کوشش برای پاسخ به پرسش هایی بوده است، افزود: این مقولات ذهن ایرانیان باستان را هم به خود مشغول کرده بود و به این ترتیب در تاریخ پیش از اسلام ادیان مختلفی در ایران داشته ایم.
از کجا آمدن، چگونه آفریده شدن و فلسفه وجودی انسان و زندگی او، به نظر وی از مهمترین سوال های انسان، از ابتدا تا کنون بوده و خواهد بود.
دکتر ده بزرگی در این زمینه افزود: در ایران باستان، خدایان ابتدا با تصویرسازی های اسطوره ای معمولا مطرح می شوند. خدایانی که هزاران سال پیش از زرتشت مورد پرستش واقع می شدند، بعد از ظهور زرتشت، مقامی پایین تر از اهورامزدا یافتند.
مولف کتاب "مضامین حماسی در متن‌های ایران باستان و مقایسه آن با شاهنامه" در این سخنرانی تلاش کرد تا پنج آیین عمده پیش از اسلام را که در ایران جریان داشته، به همراه برخی از اعتقادات آن ها مورد معرفی و بررسی قرار دهد.
وی آیین رزتشت را به عنوان نخستین گزینه مورد بررسی قرار داد و گفت: در حدود هزار سال پیش از میلاد، آیین زرتشت در ایران ظهور کرد. ثنویت در این دین مهمترین خصیصه و ویژگی است و ساخت جهان مینوی و مادی بر همین دو اصل بنیان نهاده شده اند.
دکتر ده بزرگی، اهورا مزدا و اهریمن را دو قطب خیر و شر در آیین زرتشت برشمرد و افزود: اعتقادات و آیین های بومی ایرانی در زرتشت وارد شده است و به همین خاطر ثنویت شکل می گیرد. همه ادیان ایران باستان بر پایه اسطوره ها شکل گرفته اند.
وی به اسطوره آفرینش در آیین زرتشت اشاره کرد و گفت: ایشان معتقدند که دو جهان روشنی و تاریکی وجود دارد. در راس جهان روشنی اهورامزدا قرار گرفته که سرمنشا خوبی و زیبایی است و در راس جهان تاریکی نیز با همه بدی ها، دردها و رنج ها، اهریمن واقع شده است.
نویسنده و محقق حوزه ایران باستان، با تاکید بر وظیفه انسان ها در آیین زرتشت همانند دیگر مکاتب، گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک و مبارزه با بدی و دروغ نگفتن را نمونه ای از وظایف ایشان برشمرد که در آموزه هایشان بیان شده است.
دکتر ده بزرگی در این زمینه اظهار کرد: در این آیین انسان آزاد و مختار است که بین نیکی و بدی یکی را انتخاب کند. هر چند بدکاران به مجازات خواهند رسید. پایان جهان هم پس از ظهور زرتشت ها و فرزندان او اتفاق خواهد افتاد.
وی در ادامه سخنرانی خود، به آیین مانوی اشاره کرد و ضمن بیان تاریخی از تولد و زادگاه مانی، درباره وی گفت: طبق ادعای خود مانی، طبق الهاماتی که به وی می شود، از سه چیز منع می گردد: خوردن گوشت، نوشیدن شراب و پرهیز از زن.
این پژوهشگر متون کهن ایرانی، آیین مانی را ترکیبی از دین زرتشتی، گنوسی، تناسخ بودایی، عقاید رایج بابلی و مسیحیت آمیخته شده با یهودیت دانست و اظهار داشت: در این مکتب، انسان، ابزاری برای اسارت روح است و بنابراین زاد و ولد نکوهیده است.
وی به آیین زروانی، به عنوان سومین آیین مورد بحث در این جلسه اشاره کرد و اظهار داشت: در مورد دین بودن این آیین مدرک قطعی نداریم، اما با این حال آن را به دوره اردشیر دوم هخامنشی یا به نیمه دوم هخامنشیان می رسانند.
دکتر ده بزرگی، شکوفایی این مکتب را به دوره ساسانی نسبت داد و گفت: اصول اعتقادی این آیین هم بر ثنویت واقع شده است و معتقدند که زروان هزار سال نیایش کرد تا فرمانروایی هستی به او سپرده شد. اما یک لحظه دچار شک شد و همین باعث شد که اهریمن نیز به وجود بیاید.
وی از آیین مزدکی هم سخن گفت و آن را از دیدگاه برخی تنها به عنوان یک نهضت اجتماعی معرفی کرد و گفت: درباره اصول اعتقادی آن منابع مشخصی نداریم و گویی ترکیبی از زرتشت و مانوی است.
دکتر ده بزرگی در این باره اذعان کرد: مزدک خود را پیرو زرتشت می دانسته است و با آنکه ایشان به باطن و رمز کلمات اعتقاد خاصی داشتند، بیشتر به مسایل اجتماعی پرداخته است. اصول این آیین هم به ثنویت بر می گردد: مدبر الخیر و مدبر الشر.
مولف کتاب "مضامین حماسی در متن‌های ایران باستان و مقایسه آن با شاهنامه" به عنوان آخرین مکتب مورد بحث در این جلسه، سخن از آیین گنوسی به میان آورد و اظهار داشت: نام این آیین از واژه گنوسه، به معنی شناخت و معرفت گرفته شده است و به اعتقاد ایشان، حقیقتی وجود دارد که به صورت اسرار آمیز در زمان های گذشته بوده و این نسل به نسل به دوره های بعد رسیده است.
وی درباره برخی از عقاید این دین گفت: ایشان نیز قائل به ثنویت اند و انسان را تابع قوانین طبیعت می دانند که در این دنیا روحش گرفتار تن است و هر چقدر بتواند این روح را از ماده برهاند، به مراحل بالاتر رسیده تا به ذات حق برسد.
دکتر ده بزرگی در یک جمع بندی بین آیین های مورد اشاره قبل از اسلام در ایران، تلاش کرد تا اشتراکات این ادیان را بیان کند و خاطرنشان کرد: مسئله ثنویت نخستین و بارزترین ویژگی این نحله ها است. خدای تاریکی و روشنی و آفریده های نیک و بد و نبردهایی که بین این دو صورت می گیرد، از اشتراکات این ادیان است.
وی درباره تقسیم تاریخ اعتقادی در نزد این ادیان اظهار داشت: طبق نظر ایشان، ویژگی گذشته، جدایی خیر و شر است؛ آمیختگی خیر و شر، خصیصه اکنون است و در آینده باز جدایی خیر و شر است که آرمان فلسفه اعتقادی ایرانیان بوده است.
سخنران نشست سرای اهل قلم، پیرامون خصوصیات انسان در این دوره ها، گفت: در این دوره ها انسان ها قدرت مقاومت خود را در برابر بدی از دست داده و امید داشته اند این انسان جاهل توسط منجیانی که به آگاهی مجهز هستند، روزی بیدار شوند.
وجود نور یا بارقه ای که در همه انسان ها وجود دارد، به نظر وی، از دیگر اعتقادات این دوره است که خداوند انسان را بهترین ظرف برای وجود این بارقه در وجود او تشخیص داده تا آدمی به کمک این بارقه با بدی ها مبارزه کند. به گفته وی، نابودی همیشگی بدی، آرمان انسان های کهن بوده است.
دکتر ده بزرگی در این زمینه افزود: این نور که انسان توسط آن می تواند بدی ها را برای همیشه کنار بگذارد، آگاهی و دانایی است. در صورت تحقق این دانایی، وجود انسان مملو از نور می شود. بنابراین دنیای آرمانی که سرشار از امور خوب است به دست خواهد آمد.
پایان پیام/
نظر شما