خبرگزاری شبستان- سرویس فرهنگ و ادب: دانشجویان و دانشگاهیان از اقشار متفکر جامعه هستند که بر اساس نیازهای علمی، تحقیقی و البته آموزشی خود، به کتاب در دوره های مختلف تحصیل و فعالیت خود نیاز دارند. کتاب‌های دانشگاهی با توجه به رشته تحصیلی دانشجویان، موضوع و گاهی بر اساس سطوح مختلف فعالیت دانشجویان و اساتید در مراکز علمی و تحقیقاتی تقسیم بندی و منتشر می‌شوند. در این راستا، فلسفه وجودی ناشران کتاب‌های دانشگاهی به زمان آغاز فعالیت دانشگاه‌ها در ایران بر می‌گردد و بر اساس این فعالیت است که هم اکنون تعداد زیادی از ناشران کشور در این حوزه فعالیت و کتاب‌های مورد نیاز دانشجویان، اساتید، کارشناسان و محققان را تامین می‌کنند.
با توجه به جایگاه نقش آموزش در کشور و ارتباط دانشگاه‌ها با صنایع مختلف، یکی از مخاطبان فرمایشات مقام معظم رهبری در سال جاری، دانشگاه‌ها هستند. با توجه به این موضوع، نقش دانشگاه در زمینه محقق شدن تولید ملی بسیار موثر است و دانشگاه‌ها با استفاده از دانش و تکنولوژی و فناوری‌های نوین و با تولیدات علمی در زمینه‌های مختلف می‌توانند به تولیدات علمی و استقلال صنعتی دست یابند. با توجه به وجود استعدادهای موجود در کشور، سرمایه‌گذاری در زمینه تولید محصولات مختلف، فرصتی طلایی برای شکوفایی استعداد جوانان کشور و مقدمه اشتغال زایی و کارآفرینی است.
در این میان، توجه به کتاب و مکتوبات فرهنگی متناسب با دانشگاهیان در سطوح مختلف و غنی بودن آنها، بیش از پیش احساس می‌شود و از آنجایی که دانشگاه‌ها به عنوان مراکز تولید علم و فناوری در کشور هستند، می‌توانند پشتوانه علمی و فکری مناسبی در تولید ملی باشند. به همین دلیل توجه به نشر کتاب‌های دانشگاهی و محتوای آنها از نکات مهم و حیاتی برای دانشگاهیان محسوب می‌شود که این برای دست یافتن به این مهم، باید تعاملی بین دانشگاه و ناشرانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، ایجاد شود. در این ارتباط عده‌ای معتقدند باید مجمعی تشکیل شود که با حضور ناشران و مسوولان، تعامل بین این دو قشر صورت گیرد تا در نهایت راهکاری برای بهبود شرایط فراهم آید. البته نباید از حمایت از ناشران دانشگاهی غافل بود، چرا که اگر از ناشران دانشگاهی حمایت کافی صورت بگیرد، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، مولفان و مترجمان کشور هم انگیزه بیشتری برای فعالیت پیدا می‌کنند و فعال‌تر می‌شوند.
تعامل بین ناشران و دانشگاه/ تربیت مولفان و مترجمان خوب و فعال در کشور
«مدیر انتشارات دیباگران» در ارتباط با ایجاد تعامل بین ناشران و دانشگاه عواملی را برشمرد که از آن جمله می‌توان به افزایش اعتبار دانشگاهی، توجه به نمایشگاه کتاب‌های دانشگاهی و پیش‌خرید کتاب‌ها که نوابخش آنها را برای بهتر شدن وضعیت بازار نشر دانشگاهی پیشنهاد داد و گفت: باید در بخش مدیریتی فعالیت‌های بیشتر و دقیق‌تری انجام شود تا بتوانیم تهدیدهای موجود را به فرصت تبدیل کنیم زیرا بالارفتن بهای کاغذ اتفاقی است که افتاده و گرانی مبحثی است که روی بهای همه کالاها تاثیرگذار بوده است. اگر بین این دو بخش تعامل بیشتری ایجاد شود از دوباره‌کاری جلوگیری می‌شود و نیازسنجی بیشتری صورت می‌گیرد؛ برای مثال زمانی که بخش انتشارات یک دانشگاه درباره موضوعی خاص کتاب مفیدی چاپ می‌کند سایر ناشران دانشگاهی می‌توانند بخش دیگری را پوشش دهند و این‌گونه به مسایل بیشتری پرداخته می‌شود.
وی در سخنانش به برخی از مشکلات در این زمینه اشاره کرد و گفت: مشکل ما این نیست که استادان دانشگاه، اعضای هیات علمی، مولفان و مترجمان خوب و فعالی در کشور نداریم. تقاضای چاپ کتاب‌های تالیف و ترجمه در کشور زیاد است و مشکل ما این است که کتاب‌های خوبی به بخش انتشارات می‌رسند که ما توانایی انتشارشان را نداریم و پاسخ منفی به مولفان و مترجمان، در واقع نوعی از بین بردن انگیزه آنها است. اتفاق خوبی که افتاده این است که جذابیت تالیف و ترجمه در این قشر خاص بالا رفته اما این ناشران هستند که نمی‌توانند جوابگوی نیاز این قشر باشند و در این بین افرادی که دارای روحیه پژوهشی و تحقیقی هستند مایوس می‌شوند.
از گرانی کاغذ تا عدم انطباق بدنه نشر کشور با تورم
ناشران داشگاهی به عنوان بخشی از بدنة صنعت نشر کشور ضمن این‌که مشکلات عمومی این نشر را دارند، با مشکلات و موانع خاصی نیز مواجه‌اند. بخشی از موانع موجود ریشه در ساختارها و مباحث حقوقی دارد و بخشی دیگر در نوع حمایت‌هایی است که نشر ایران به آنها نیاز دارد. در بخش زیرساخت‌ها و مباحث حقوقی، قوانین نشر ما روزآمد نیست و مربوط به سال 1348 شمسی است که نزدیک به نیم قرن از آن می گذرد؛ لذا بازنگری در این قوانین ضروری است.
به گفته «مسعود پایدار» مدیر نشر کتاب دانشگاهی، افزایش توانمندی بخش خصوصی در صنعت نشر و کاهش همزمان تصدی‌گری دولت و سپردن کار اجزای صنعت نشر به ناشران و پدید‌آورندگان، بخش دیگری در موضوع زیرساخت‌هاست.
در حال حاضر، مهمترین مشکلی که بیشتر ناشران با آن دست به گریبانند، بالا رفتن بهای کاغذ است. به دلیل گران شدن کتاب، به دلیل تورم موجود شاهد پایین آمدن توان خرید مردم و در نتیجه، رکود در بازار کتاب نیز هستیم. با این شرایط کار نشر بسیار دشوار شده و بسیاری از ناشران در این بحران، ممکن است از ادامه فعالیت باز بمانند. «پایدار» همچنین، مشکل دیگر نشر کشور را افزایش قیمت کاغذ تحریر دانست و به شبستان گفت: کتاب تنها کالای فرهنگی است که قیمت روی آن چاپ می‌شود، با احتساب تورم 20 درصدی در طول یک سال، ناشری که کتابش را با همان قیمت سال قبل به فروش می‌رساند از قدرت و فروشش در ابتدای سال بعد 20 درصد کاسته می‌شود. صنف نشر از معدود صنف‌هایی است که قابلیت انطباق با تورم فعلی را ندارد. از دیگر موانع صنف ناشران و کتاب‌فروشان، مساله تخصیص عوارض تجاری و اداری برای کتاب‌فروشان و موزعان کتاب است که هزینه‌های راه‌اندازی بخش فروش و توزیع را غیراقتصادی می‌کند. فکر می‌کنم نهادهای متولی دولتی کتاب و نشر همپای بخش خصوصی می‌توانند تمهیداتی جدی برای توقف این روند‌های منفی بیندیشند و به‌کار گیرند، در غیر این صورت به تولید کتاب‌های جدید لطمه وارد می‌شود و کتاب‌های قبلی که نیاز به تجدید چاپ دارند نیز به‌ناچار با توجه به قیمت کاغذ، در تیراژ کمتری منتشر می‌شوند چون افزایش بهای کتاب موجب حذف بخشی از مخاطبانی که از میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند خواهد شد.
ایجاد انگیزه برای تالیف با طبقه‌بندی ناشران و کتاب‌های دانشگاهی
علاوه بر تمامی این مشکلات، تکثیر غیرقانونی کتاب در دانشگاه‌ها و فروش آثار مهم دانشگاهی با قیمت‌های بسیار نازل باعث شده تا ناشران دانشگاهی نتوانند کتاب‌های خود را با شمارگان بالا به چاپ برسانند. کپی این کتاب‌ها در بسیاری از موارد مشمول مداخله برخی با استفاده از امکانات دانشگاه‌ها می‌شود و تقاضای کتاب را تا حد زیادی پایین می‌آورد. این در حالی است که برخی سودجویان نیز با شناسایی کتاب‌های پرفروش و استفاده از دستگاه ریسوگراف با سرعت بیشتری به این تکثیرهای غیرمجاز دامن می‌زنند که البته این اقدامات، در حوزه مالکیت ناشران و نویسندگان است و به آن آسیب می‌رسانند و این مشکل باید توسط دستگاه‌های نظارتی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برطرف شود. درباره این موضوع، مدیر انتشارات دانشگاهی بشری، معتقد است که باید طبقه‌بندی ناشران دانشگاهی صورت بگیرد. وی برندسازی در صنعت نشر کتاب‌های دانشگاهی را سبب دقت نظر استادان دانشگاهی در انتخاب ناشر معتبر دانست و گفت: اگر ناشران و کتاب‌ها طبقه‌بندی شوند وضعیت سر و سامان بیشتری پیدا می‌کند. به دلیل همین آشفتگی‌ها است که دانشگاه‌ها تمرکز استادان را برای ارتقای علمی، از تالیف کتاب به سمت انتشار مقاله‌های علمی تغییر داده‌اند و استادان دیگر انگیزه لازم برای تالیف کتاب را ندارند. بنابراین باید شرایطی فراهم شود که این طبقه‌بندی صورت بگیرد و دانشگاه‌ها به استادان توصیه کنند برای ارتقای موقعیت شغلی و اداری، آثار خود را توسط ناشران درجه یک یا دو به چاپ برسانند.
«محمدرضا حاتمی» مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، در این مورد معتقد است: همه اصحاب علم و معرفت می دانند که کتاب، جزء سرمایه‌ها و اندیشه‌های انسانی و علمی است و از آن به عنوان میراث مکتوب فرهنگی نسل‌های مختلف یاد می‌شود. در این راستا، در صورت حمایت‌‌های دولتی از مولفان داخلی، فراتر از آن چه که در توان ناشران است، می‌توان امیدوار بود نگارش کتاب‌های ایرانی با اندیشه‌های ملی رونق گیرد. از طرف دیگر با بومی سازی کتاب‌های مولفان داخلی، قدمی در جهت ارتقای علوم داخلی و بومی برداشته می‌شود. بدیهی است نمی توان در مسائل علمی، دنیا را مرزبندی کرد و از حاصل تلاش تمامی افرادی که در دنیا، در حوزه‌های گوناگون علمی کار می‌کنند، استفاده شود.
به گزارش شبستان، یکی از نکات حیاتی که در حوزه نشر دانشگاهی باید به آن توجه کرد و بارها جای گفتن دارد، تعامل میان ناشران و دانشگاه‌های کشور است که در این یادداشت به آن تاکید شد. اما ذکر این نکته خالی از لطف نیست که تعامل بین این دو بخش باید از هم‌اکنون بیشتر شود و ناشران به عنوان پشتوانه فنی و دانشگاه‌ها به عنوان پشتوانه علمی می‌توانند تاثیر مثبتی بر دانش علمی کشور و همچنین تولید ملی داشته باشند.
گزارش: آزاده فضلی
پایان پیام/
نظر شما