خبرگزاری شبستان: مسجد سید عزیزالله واقع در بازار چهارسوق جنب بازار بزرگ تهران از بناهای تاریخی عصر قاجاری است که توسط سید عزیزالله در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا شد. معماری این مسجد از اعصار گذشته نشات گرفته و دارای کاشی کاری های زیبا، چهار ایوان و گنبد دو پوششی است که با سردر مسجد، جلوخانه، هشتی، صحن و شبستان کامل میگردد. مکان سوق الجیشی این مسجد و نزدیکی آن به بازار بزرگ از همان ابتدا موجب اهمیت آن شد، چرا که در تهران قدیم رسم بر این بود که داروغه شهر که حافظ و نگهبان شهر بود در محلی به نام چهارسوق اقامت میکرد و به نظارت امور شهری میپرداخت.
داروغگان از ساعت ۸ بعد از ظهر در میدان ارگ که نزدیک بازار چهارسوق قرار داشت به نواختن طبل میپرداختند و کسبه بازار با شنیدن صدای طبل میدانستند که یک ساعت بعد میبایست بازار را تخلیه کنند و سر ساعت ۹ محل را تحویل داروغگان دهند. بازار چهار سوق علاوه بر موقعیت استراتژیک محافظت از بازار، از کاخ شاه و نواحی اطراف آن نیز محافظت میکرد. بدین ترتیب مسجد سید عزیزالله در قطب سیاسی و اقتصادی شهر تهران قرار داشت و همواره در فعالیتهای سیاسی مربوط به بازار فعال بود.
ابراهیم خورشیدی، مدیر مسجد سید عزیزالله بازار تهران از تعطیلی دو ساله سرویس های بهداشتی این مسجد خبر داد و به خبرنگار شبستان گفت: مسجد بازار با وجود قدمتی زیاد مرکزیتش در بازار مورد توجه و عنایت نهادهای متولی عمران و آبادانی مساجد نیست.
وی افزود: شهرداری تهران در مورد تعمیر سرویس های بهداشتی مسجد اقدام جدی نکرده است و روند تعمیر سرویس های بهداشتی با رکود و کندی روبه رو است.
خورشیدی با اشاره به اینکه مسجد عزیزالله از مساجد پر رفت و آمد است و نیاز به تعمیر و بازسازی اساسی در قسمت های دیگر مسجد نیز احساس می شود، بیان کرد: دیوارهای دفتر مسجد در حال تخریب و ریزش است و در قسمت داخلی مسجد نیز بخش هایی نیز به تعمیر، مرمت و بازسازی نیاز دارد که متاسفانه مسئولان امر توجهی به این موضوع ندارند.
وی مشکل مسجد را نداشتن موقوفات دانست و گفت: مساجدی که موقوفه دارند، میراث فرهنگی و شهرداری برای مرمت آنها سریعتر اقدام می کند و متاسفانه چون مسجد سید عزیزالله از موقوفات بی بهره است همواره دچار مشکل و بی مهری و بی توجهی مسئولان امر مواجه است.
مدیر مسجد سید عزیزالله بازار تهران یادآور شد: مناسب است تمهیداتی برای مساجد بدون موقوفات اندیشیده شود تا مساجد این چنینی بتوانند به مرمت، بازسازی و ترمیم مساجد اقدام کنند و برای این کار متولیان مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان اوقاف امور خیریه، میراث فرهنگی، سازمان تبلیغات و همه نهادها باید همت و تلاش مضاعف کنند تا دیگر شاهد بی توجهی نسبت به تعمیر و مرمت مساجد نباشیم.
شایان ذکر است، معماری قدیمی و ایرانی مسجد، اگر چه از دوره فتحعلی شاه قاجار به جا مانده، به دلیل خصوصیات ویژه در کاشی‌کاری‌ها تفاوت آن با دیگر بناها کاملاً آشکار است. به گونه‌ای که شامل سردر، جلوخان، هشتی، صحن و شبستان قدیمی و جدید است. این مسجد به سبک مساجد چهار ایوانی است. در بدنه داخلی سه ایوان آن، کتیبه‌هایی بر روی خشت کاشی به خط ثلث سفید رنگ بر متنی لاجوردی نقش شده که در پایان یکی از این کتیبه‌ها نام کاتب و تاریخ نصب آن نوشته شده است.
طراحان و کاشی کاران بنا سعی کرده‌اند تا در تزیینات کاشی کاری از نقوش و ترسیمات مکرر احتراز جویند. از این رو هر بدنه کاشی کاری مسجد نقش و طرح خاص خود را دارد. طرح هایی که با رنگ‌های نو در موزائیک و کاشی کاری باب شده بود و در دوران قاجار به اوج خود رسید از جمله زرد، قرمز و سیاه است. در جلوخان مسجد، گذشته از قطعات کاشی‌کاری، کتیبه‌ای بر روی خشت کاشی لاجوردی به خط نستعلیق در سه بدنه آن نصب گریده است. این کتیبه‌ها حاکی از لزوم انجام فرایض مذهبی، به ویژه نمازگزاردن به صورت انفرادی و جماعت است.
گنبد خوش طرح دوپوشی در جنوب مسجد است که در اثر تعمیرات مکرر قسمتی از آثار قدیمی و جالب توجه این مسجد از میان رفته است و شبستان جدید با حاشیه کاری معرق و سقف آهنین، جنبه تاریخی معماری آن را به کلی از میان برده است. معمار بنا حاج اکبر معمار و کاشی کاری آن با استاد محمد گودرزیان بوده است.
مسجد سید عزیزالله در قطب سیاسی و اقتصادی شهر تهران قرار داشت و همواره در فعالیتهای سیاسی مربوط به بازار فعال بود. این فعالیتها از زمان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و استقرار حکومت دیکتاتوری در ایران افزایش یافت، چرا که کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علاوه بر آنکه به مثابه سرکوب نیروهای ملی به رهبری دکتر مصدق بود، سرکوب نیروهای مذهبی به رهبری آیتالله کاشانی هم بود. فضای بازی که پس از شهریور ۱۳۲۰ پدید آمده بود مردم مسلمان و مبارز را به دور یکدیگر جمع کرده بود و بار دیگر رهبران مذهبی هسته های مبارزاتی تشکیل داده بودند که مکان این هسته ها در مساجد قرار داشت. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و ایجاد دستگاه مخوف ساواک به دستور امریکاییان بار دیگر فضای کشور را سنگین نمود وبه تدریج هسته ها و گروه های مبارزاتی را پراکنده ساخت، اما محرم و یاد حسین (ع) این گروه ها را جمع میکرد و مساجد را به محل تجمع مبارزان و تبادل افکار و آراء هیئت های مذهبی مبدل میساخت. این هسته های مذهبی در ابتدا تنها جهت آشنایی جوانان با مسائل مذهبی تشکیل شده بود اما به تدریج با حضور علما به هسته های مبارزاتی بر ضد رژیم پهلوی مبدل شد.
در این بین مساجد سید عزیزالله، شیخ علی، امین الدوله، شاه، ارک و آذربایجانیها اهمیت ویژه ای داشتند و مرکز ارتباط روحانیان و بازاریان بودند. نقطه عطف مبارزات این هیئت های مذهبی با روی کار آمدن اسدالله علم و اجرای طرح انجمن های ایالتی و ولایتی آغاز شد و به مبارزه علنی علما، بازاریان، مردم با رژیم پهلوی مبدل گشت. به دنبال سخنرانی امام خمینی در خرداد ۱۳۴۲، در مسجد سید عزیزالله مراسم دعا و نیایش برگزار شد و در پی آن علمای وقت آیتالله خوانساری، بهبهانی و تنکابنی در این مسجد متحصن شدند.
در پی این اقدام، مساجد دیگر نیز وارد عمل شدند و مبارزات مردمی در کشور افزایش یافت و سخنرانیهایی در مساجد فوق به تاسی از آیت الله خمینی توسط آیت الله خوانساری، حجت الاسلام فلسفی و حجت الاسلام تنکابنی برگزار شد. به طوری که عمال رژیم پهلوی در خرداد ۱۳۴۲ مسجد سید عزیزالله را تعطیل کردند، اما شدت مبارزات مردمی به حدی بود که اسدالله علم، نخست وزیر وقت ناچار به لغو تصویب نامه انجمنهای ایالتی و ولایتی گشت.
مسجد سیدعزیزالله همچنان جایگاه خود را در مبارزه بر ضد رژیم پهلوی حفظ کرد و در سال های ۱۳۴۶ الی ۱۳۵۰ همچنان محل موعظه حجت الاسلام فلسفی و از مراکز تجمع مبارزان و مجاهدان اسلامی بود.
پایان پیام/
نظر شما