خبرگزاری شبستان،امروز بیست و پنجمین سالروز تاسیس حماس با سخنرانی خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس گرامی داشته شد وی در سخنان خود بر عدم چشم پوشی از حق مسلم فلسطین تاکید کرد و مقاومت را به عنوان یک اصل کلیدی مورد توجه قرار داد.
وی دیروز به هنگام ورود به غزه بر خاک آن بوسه زد و اشک ریخت. وی مورد استقبال گسترده رهبران حماس از جمله اسماعیل هنیه نخست وزیر دولت منتخب قرار گرفت.
اما نگاهی به روند شکل گیری حماس خالی از لطف نیست. حماس مخفّف «جنبش مقاومت اسلامی» (حرکة المقاومة الإسلامیة) است که شیخ احمد یاسین آن را در سال 1987 به دنبال آغاز انتفاضة اول پایه گذاری نمود و به عنوان شاخة إخوان المسلمین فلسطین،کار خود را آغاز کرد.
این جنبش به عنوان یک جنبش مقاومت مردمی- ملّی با رویکردی اسلامی تأسیس شد و از همان بدو کار تلاش کرده است تا زمینه را برای آزادی و رهایی فلسطین از طرح صهیونیست‌ها مبنی بر غصب کامل این سرزمین فراهم آورد.
حماس، مبانی اسلامی را اصلی ثابت برای مبارزه با دشمن خود می‌داند و به همین دلیل است که یک جریان گستردة مردمی را در فلسطین با خود همراه کرده است. این جنبش بر خلاف سازمان آزادیبخش فلسطین که در سال 1988 رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت، نه تنها مخالف مشروعیت این رژیم است بلکه خواهان نابودی آن و مخالف ماهیت وجودی اسراییل می‌باشد
با نگاهی به تاریخ مبارزات مردم فلسطین به ویژه قبل از اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی در سال 1948 میلادی، به خوبی درمی یابیم که مقاومت و جهاد در سالهای حاکمیت انگلستان (از سال 1921 میلادی به بعد) نیز جریان داشته است.
گروههایی همچون إخوان المسلمین که شاخه‌ای از إخوان المسلمین مصر بودند در زمرة گروههایی به شمار می رفتند که هرازچندگاهی در مقابل ظلم و جور ایستادگی می‌کردند. با توجه به همین مطلب، اگرچه جنبش حماس در 15 دسامبر 1987 بیانیة اعلام موجودیت خود را به صورت رسمی منتشر کرد، اما ریشه های شکل گیری آن نیز، به دهه‌هایی پیشتر باز می‌گردد.
شکست کشورهای عربی از رژیم صهیونیستی در جنگ 1967، یکی از دلایل شکل‌گیری گروههای فلسطینی از جمله حماس است. حتی جهاد اسلامی نیز این شکست مفتضحانة کشورهای عربی را دلیلی مبنی بر تأسیس خود و برگرداندن حقوق حقة فلسطینیان می‌داند.
یک سال پس از تأسیس جنبش حماس یعنی در سال 1988، این جنبش منشوری 36 ماده‌ای را به تصویب رساند که رسماً به عنوان میثاق نامة جنبش حماس معرفی گردید. در این منشور، اهداف این جنبش از قبیل تأسیس حکومت اسلامی، اجرای عدالت و... آمده است. با اعلام این منشور، حماس به عنوان یک جنبش دارای ساختار اسلامی معرفی شد.
ساختار تشکیلاتی حماس به دلایل امنیتی و شرایط پیچیدة فلسطین به هیچ وجه آشکار و موجود نیست. حماس در ابتدای تأسیس، دارای یک کادر رهبری در نوار غزه شد که علاوه بر یاسین، عبدالعزیز الرنتیسی و تعداد دیگری از بنیانگذاران جنبش از جمله اسماعیل أبوشنب، جمال منصور و جمال سلیم نیز عضو آن بودند.
بنابراین ساختار تشکیلاتی حماس در سالهای اولیة پس از تأسیس را می‌توان چنین گفت: 1- کادر رهبری (درنوارغزه) 2- شاخة نظامی (گردانهای قسام) 3- دفتر سیاسی. البته این ساختار، در سالهای بعد با تغییر و تحولاتی روبرو شد.
رهبری حماس در داخل (سرزمینهای فلسطینی): کادر داخلی حماس، سیاست این جنبش در غزه را تعیین کرده و نیز در سیاست‌گذاری‌ها، مشاوره با شاخه نظامی حماس و نیز با کادر «خارج نشین» حماس، نقشی مهم دارد. اسماعیل هنیه، نخست وزیر دولت حماس در حال حاضر در صدر کادر رهبری داخلی حماس است. این کادر داخلی، نقش هماهنگ‌کننده و هدایتگر فعالیتهای حماس را در استانهای مختلف نوار غزه ایفا می‌کند.
شاخه نظامی حماس در نوارغزه: نیروهای این شاخه، وظیفه جنگ و تقابل و ستیز در برابر اسراییل را بر عهده دارند اما در مواقع ضروری، به شاخه اجرایی حماس در سرزمینهای فلسطینی یا حتی قوای دیگر، در صورت بروز اعتراض علیه حماس، مبدل می‌شوند.. این شاخه بر فعالیت تیپ‌ها و یگانهای نظامی حماس در تمامی نوار غزه نظارت دارد.
دولت حماس در غزه: در ساختار حماس، دولت، مجری سیاستهای حماس و نیز ابزاری مهم برای حاکمیت محسوب می‌شود. دولت در صحنه عمل، هماهنگ کننده امور روزمره زندگی فلسطینی‌های نوار غزه است. در همین حال، اسماعیل هنیه که «نخست وزیر» نامیده می‌شود، نه تنها در فعالیتهای دولتی و سیاسی، بلکه در سیاستهای اجرایی شاخه نظامی- عملیاتی و اجرای یک سلسله برنامه‌ریزی‌های حماس، از طریق وزارت کشور و نیروهای امنیت داخلی خود، مشارکت دارد.
ساختار این جنبش (آنچه در حال حاضر آشکار است) تا اندازه‌ای شبیه به ساختار إخوان المسلمین است. برای مثال اگر در جماعت إخوان المسلمین تمامی تصمیمات مهم در تشکیلاتی با عنوان «دفتر ارشاد» اتخاذ می‌شود چیزی شبیه این دفتر در جنبش حماس موجود است که با نام «دفتر سیاسی» فعالیت می‌کند.
جنبش حماس در سال 2006 در انتخابات پارلمانی فلسطین با بدست آوردن اکثریت کرسی‌های مجلس قانونگذاری توانست دولت قانونی فلسطین را تشکیل دهد. اما به علت اختلافات حماس با فتح، این دولت به عنوان یک دولت مستقل فقط در منطقة نوار غزه دولت در اختیار دارد. دولت نوار غزه به نخست وزیری اسماعیل هنیه دارای 21 وزارتخانه می‌باشد. در جلسات کابینة این دولت به غیر از 21 وزارتخانه، 5 سازمان نیز شرکت دارند که زیر نظر مستقیم نخست وزیر کار می‌کنند.
اخیرا زمزمه هایی درباره کناره گیری خالد مشعل از ریاست دفتر سیاسی حماس قوت گرفته است و وی اعلام کرده است که دیگر تمایلی برای ریاست حماس ندارد موضوعی که ممکن است در جریان حضور خالد مشعل در غزه درباره آن تصمیم گیری شود.
نظر شما