آئین دسته گردانی هفت محل لاهیجان در محرم

خبرگزاری شبستان//گیلان

محرم در لاهیجان با سنت های خاص و منحصر به فردش کمی متمایز از سایر نقاط کشور برگزار می شود و آنچه که عامل این تمایز است وجود مراسم خاصی چون چهل منبر، زاری زاری، کرنا، کارب زنی و شب هفتم است، این برنامه ها بسیار حساب شده و با علم بندی از شب اول آغاز می شود و در روزهای بعد تا شب هفتم امام (ع) ادامه می یابد. روضه خوانی، سینه زنی، زنجیر زنی، چهل منبر، شام غریبان، تعزیه خوانی از جمله مراسم عزاداری ماه محرم مردم این شهرستان است.

تکیه آرایی:

در لاهیجان مراسم سوگواری ماه محرم پیش از فرا رسیدن این ماه آغاز می گردد. هفته ای به آغاز ماه محرم مانده از بامدادان مردم هر محله تکیه محله خود را با پارچه های سیاه پوشانیده و بر و دیوار مسجدهای محله پارچه های سیاه می آویزند و در شامگاه همان روز علم های ساخته شده از پارچه سیاه رنگ سه گوشه ای را که بر دو روی آن نقش هایی و در میان نقش ها عبارت یا ابا عبدالله الحسین نگاشته شده و در کناره هایش اشعار پر سوز و سوگوارانه سروده محتشم کاشانی نوشته شده و بیرق یا بیدق نام دارد، از جای پاک و ویژه ای که برای نگهداری آن ساخته شده بیرون آورده و بر تکیه می آویزند.

در شبی که فردای آن محرم شروع می شود تکیه آماده پذیرایی سوگواران می شود و همه مردم محل آنچیزی را که باید برای پذیرایی از سوگوران به کار گرفته شود در مسجد جمع می کنند چای و شربت و گلابی را که باید در 10شب نخستین ماه محرم برای پذیرایی مصرف شود به گردانندگان تکیه تحویل می دهند. غروب آخرین روز قبل از فرا رسیدن محرم، پیران محله در مسجد گرد آمده و مراسم علم بندی را آغاز می کنند و طوق ویژه ای را که تا آن روز در خانه یکی از بزرگان محل نگهداری شده به مسجد آورده و به دست شخصی, دعای ویژه ای بر آن خوانده وآن را بالای منبر مسجد قرار می دهند.

طوق ٌ تا روز بیستم ماه صفر که همزمان با چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلاست در بالای منبر مسجد نگهداری می شود در برخی از محله ها مراسم پایین آوردن طوق از منبر در روز دوازدهم و در برخی دیگر در آخرین روز ماه صفر انجام می شود.

دسته گردانی:

لاهیجان دارای هفت محله قدیمی است که اصطلاح رایج تر آن هفت محل است. نماد این هفت محل، برگزاری مراسم عزاداری و گردش هیئت های عزاداری آن در محلات دیگر در ماه محرم است. ترتیب محله‌هایی که دسته می‌برند به این شکل است، پمپ بنزین، امیرشهید، شعربافان، گابنه، جیره‌سر و اردو بازار، پردسر، خمیرکلایه، غریب‌آباد و خالی باغ(یا خالیباق)، کاروانسرابر، آسید حسین و کوی زمانی، میدان(چهارپادشاه)

راه پیمایی های سوگورانه ماه محرم از پنجمین شب این ماه آغاز می شود و دوازده شب پی در پی انجام می گیرد. سوگوران هر محله در آغاز شب با آوای غمگنانه شیپوری با خوراکی های شیرینی چون قوام پلو، شیرین پلو و متبخان که از سوی بزرگ ترهای هر محله ای پخته و به مسجد فرستاده می شود پذیرایی می شوند.

بعد از علم بندی در محل های قدیمی که تا روز ششم محرم ادامه می یابد عملا تحرک خاصی در این شهر مشاهده نمی شود و نمادی بارز در شهر ندارد.

اما از هفتمین شب محرم، اولین دسته عزاداری همانند مراسم علم بندی از محل امیر شهید حرکت می کند. هر محل قرار است از شش محل دیگر گذر کند اما با شکوه و جلالی بیشتر که این سال های اخیر کم کم در حال بیشتر شدن است، هیئت پس از رسیدن به هر یک از محلات دیگر در حالیکه عده‌ای فراوان منتظر ورود آنان هستند پذیرائی شده و پس از خواندن نوحه در مدح حسینی و عزایش، هیئت مجدداً به سوی محل دیگر حرکت می‌کند.

امیر شهیدی ها، پس از آنکه مساجد و تکایای هفت محل اردو بازار، خمیر کلایه، کاروانسرابر، پرده سر، گابنه و محله میدان و شعربافان را پشت سر می گذارند، در ساعاتی که تقریبا از نیمه شب گذشته به محله خود یعنی مسجد امیر شهید می رسند.

شب هشتم محرم نوبت شوراب محله ای هاست، کارب زنی مخصوص شوراب محله ای های لاهیجان است دسته ای بزرگ از کارب زن ها همان مسیری را که امیر شهیدی ها طی کرده اند(هفت محل) را در پیش روی خود دارند. کاربزن ها در حالیکه اکثرشان لباس سیاه به تن دارند چوب مخصوصی با ابعاد مساوی تقریبا به شکل مربع یا مستطیل که در کف دست جای می گیرد و با تکه چرمی که به پشت دست بسته می شود، را با حرکات مخصوصی در زیر پا و پشت سر خود در حالیکه خم و راست می شوند با ضرب آهنگ خاصی، یکنواخت به هم زده و به صدا در می آورند. چیزی شبیه به شکل عزاداری جنوبی که با سرو صدای فراوان آلات فلزی است.

محله گابنه نیز در شب نهم محرم کاری می کند مانند امیر شهیدی ها و شوراب محله ای ها، و اردو بازاری ها شبی که فردایش تاسوعاست دسته گردانی می کنند.

زاری زاری

در صبح روز عاشورا مراسم زاری زاری است. زاری زاری، اصطلاحی گیلکی است و در واقع می خواهد این مفهوم را بفهماند که ای آدم ها زار زار بگریید برای مصیبت حسین(ع). این مراسم تا اذان صبح و کمی بعدش ادامه دارد عزاداران گاها ساقه های برنج را بر سر می کوبند و اشعاری غم انگیز و محزون به زبان محلی هم می خوانند که بسیار سوزناک است.

در این مراسم سوگواران با ساقه های برنج بر سر خود زده و مسیر بین دو مسجد را طی می کنند.نان محلی تیمیجان همراه با خرما، شله زرد، حلواو حلیم از نذری هیا ویژه این مراسم است. 

از شب بعد از عاشورا دسته ها با اندکی تغییرات خودنمائی می کنند. در شب یازدهم محرم سوگواران محله پرده سر با به راه انداختن نیزه هایی که بر فراز آنها سرهایی ساخته شده از گچ قرار گرفته و یادآور لحظه های پرسوزی که سر شهدای دشت کربلا را بر نیزه کرده و به کوفه می برند، به سوگواری می پردازند و شب دوازدهم دسته محله خمیر کلایه و در شب سیزده هم دسته محله غریب آباد و در شب چهاردهم دسته محله کاروانسرابر و شب شانزدهم دسته مسجد آقا سید حسین و کوی زمانی درست به مانند محلات دیگر مراسم عزاداری را تا پاسی از شب برپا می کنند.

بالاخره در شب هفدهم محرم، نوبت اهالی محله میدان است. محله میدان که قدیمی ترین محله در لاهیجان است و مقبره چهار پادشاهان در آن قرار دارد بر پا کننده و متولی آخرین شکوه عزاداری حسینی در لاهیجان است. مراسم شب هفتم امام در لاهیجان اوج محرم است که تا پاسی از شب ادامه می یابد، ویژگی برجسته این شب که باعث شده بسیاری از مردم شهرهای همجوار حتی استان های دیگر برای دیدن آن به لاهیجان سفر کنند، هفت شتری است که در پیشاپیش هیئت ها به عنوان نمادی از کاروان اسرا حرکت می کنند.

پایان پیام/