عید قربان عید تقرّب و آزمون بندگی

خبرگزاری شبستان: عید قربان، تنهاروزی از بی شماری ایام نیست تا در تعیّن یک نامْ معنا، در قاموس واژه های یک قومْ توضیح، و در فرهنگ یک آیینْ تفسیر شود. این روزْ روایت اوج مند زیباترین حکایت عشق آسمانیِ یک انسان الهی است. این روز، فرجامِ نیک یک مناسکْ و آغاز یک راه است؛ پایان رنج های سفر، اشک های شوق، تن پوش های برابری، درس های برادری، بارقه های رحمت، لحظه های خاکْ ساری، هنگامه های برائت، و آغاز راهی است برای حفظ همه این ره یافت ها، فصلی برای همه این شکفتن ها و ترنّمی برای آفریده شدن دوباره. عید قربان، عید بشارت های الهی و روزی برای باز یافتن خودِ گم شده انسان است.

عید قربان، روز اثبات عشق
عید قربان، روز اثبات عشق و تسلیم است ؛ روزی که انسان در برابر معشوق، خود و همه چیز را فدا می کند و تعبد و پرستش خدا را آن گونه که شایسته است به معرض دید همگان می گذارد. در این روز به گونه ای شایسته عمل می کنیم تا ابراهیم و اسماعیل وار از آزمایش و امتحان به در آییم. آن گونه تسلیم امر حق می گردیم و تمام وجود و هستی خویش را تقدیم حق تعالی می نماییم که پاداش نیکوی وعده داده شده را از خداوند سبحان دریافت کنیم. در این روز با شکوه، خاطره عشق و ایثار حضرت ابراهیم علیه السلام و اسماعیل علیه السلام و هاجر علیهاالسلام را تجدید می نماییم و نشان می دهیم که عشق و ایمان ما ،در چه مرتبه ای و آرزوی وصل در چه حدی است و تا چه اندازه به تعبد و تسلیم رسیده ایم.

پیروی از ابراهیم خلیل علیه السلام
ابراهیم علیه السلام هنگامی که از آزمایش های پی در پی سربلند بیرون آمد و به خوبی آنها را به پایان رساند، به مقام امامت رسید. هنگامی که در منا در قربانگه یار قربانی خود را حاضر کرد و سراپا تسلیم محض و مالامال از عشق و تعبد شد، دل از غیر دوست برداشت و محو جمال و دیدار یار گردید. آن گاه که با عشق و ایثار ذبیح خود، اسماعیل را فدا می کرد، از سوی معبود ندا آمد که: «هان ای ابراهیم! به خوبی امتحان دادی و اکنون فدیه ای که برایت فرستاده ایم قربانی کن که بیش از این از تو نمی خواستیم». در روز عید قربان، ما نیز با رفتن به قربانگاه و بردن قربانی و قربانی کردن، این سنت خلیل علیه السلام را تجدید می کنیم و عشق به معبود ازلی و تسلیم در برابر اوامرش را به مرحله عمل و تمرین می گذاریم و خلیل وار به زبان می رانیم که «خدایا! هم چنان که از ابراهیم خلیلت و موسی کلیمت و محمد حبیبت قبول کردی، این قربانی را از من قبول کن و بپذیر».

عید سربریدن هواهای نفسانی
عید قربان، عید پاک سازی دل است. با سر بریدن قربانی، تمام هواهای نفسانی را سر می بریم و از هر آنچه غیر خداست جدا می شویم و چشم امید از غیر او بر می داریم. آن هنگام که قربانی خویش را ذبح می کنیم، در حقیقت گلوی دیو طمع را می بریم. در جبهه منا در میان خون و قربانی، دل به خدا داده و از غیر او جدا می شویم و اعلام آمادگی می کنیم که در هر جبهه دیگری نیز در راه خدا تا مرحله خون و نثار جان، خود را به پای حق قربانی می کنیم و از همه چیز می گذریم. به همگان اعلان می داریم که از خون و خونریزی و کشتار نمی هراسیم؛ زیرا کسی که رو به خدا نماید و تسلیم اراده و اوامر او شود و با عمل و نیکوکاری، محبت و علاقه و بندگی حقیقی خود را به اثبات رساند، اجر و پاداشش نزد خداست.

ثواب قربانی
از امام صادق علیه السلام در مورد علت قربانی پرسیدند، فرمود: «نخستین قطره ای که از خون قربانی بر زمین می چکد، صاحب آن قربانی آمرزیده می شود و این بدان جهت است که معلوم شود چه کسی بدون چون و چرا و از سر عشق و تسلیم، اطاعت می کند که خدا فرموده است: از گوشت و خون قربانی به خدا نمی رسد، بلکه آنچه به حساب خدا درمی آید، تقوای شماست. پس بنگر که چگونه قربانی هابیل پذیرفته و از قابیل مردود شد». ثوابی این چنین، شایسته قربانی کننده ای است که بعد از گلوله باران شیطان، روانه قربانگاه می شود تا پس از نفی شیطان، با اثبات خداوند رحمان، توحیدش را کامل کند. قربانگاه مرکز قیام مردم است. خداوند متعالی هم کعبه، ماه ذی حجه و قربانی را مرکز قیام و عامل قوام قرار داده و این قیام صورت نخواهد گرفت مگر آن گاه که توحیدها کامل شود.

حکمت انجام قربانی
حکمت انجام قربانی، تقرب و تعالی قربانی کننده و تقوای او به سوی خداست؛ چرا که بنا به فرموده خداوند، از پوست و گوشت قربانی چیزی به خدا نمی رسد و در واقع آنچه قبول می شود، تقواست. بنابراین، قربانی آن گاه مورد پذیرش حق تعالی است که با تقوا و نیت خالص و پاک انجام شده و روح این عمل تقرب به خدا باشد؛ چرا که هیچ عملی بدون تقوا پذیرفته نیست. از سوی دیگر، عملی که همراه با تقوا باشد، ولی عمل کننده آن در غیر این عمل، تقوای الهی را رعایت نکند، اگر چه این عمل از او پذیرفته است، اما آن گونه که شایسته است، مورد پذیرش قرار نمی گیرد؛ زیرا خداوند عملی را می پذیرد که همه مراتب وجودی و شئون عامل آن، چه در این عمل و چه در اعمال دیگر بر پایه تقوا باشد. حقیقت قربانی نیز تقواست، نه گوشت و خون آن.

جایگاه قربانی در روایات
قربانی جایگاهی ویژه در روایات دارد. امام باقر علیه السلام می فرماید: «خداوند قربانی کردن را دوست دارد»؛ چرا که گرسنگان و محرومان از گوشت قربانی بهره مند می شوند. در سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز می بینیم که در حجة الوداع، یکصد شتر با خود همراه برده بودند. از این تعداد، بیش از سی شتر را به حضرت علی علیه السلام بخشیدند و حضرت علی علیه السلام نیز همه آنها را نحر کرد و رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز بقیه شتران را قربانی نمود. آن حضرت صلی الله علیه و آله در روزهای عید فطر و عید قربان از خانه بیرون می آمد و با صدای بلند «لا اله الّا اللّه » و «اللّه اکبر» می گفت و بدین وسیله، یاد خداوند را در دل ها زنده می کرد.

72 قربانی برای مکه و من
سالار شهیدان امام حسین علیه السلام از ابتدای حرکت خود از مدینه به مکه در سال 60 هجری، قصد عمره مفرده داشت. لذا به منا نرفت اما قربانی های گران قدری را در راه خدا اهدا کرد و حتی وجود مبارک خویش را نیز فدا نمود تا مکه و منا باقی بماند. از این رو، امام سجاد علیه السلام در شام خود را فرزند مکه و منا معرفی می کند. قربانی، رمز فداکاری و از خود گذشتگی و جان دادن در راه محبوب و حد نهایی تسلیم در برابر معبود است؛ یعنی هم چنان که خون این قربانی را در راه تو می ریزم، حاضرم بدون هر گونه تعلل، در راه دفاع از حریم دین و اجرای دستورات آسمانی تو، از جان خود نیز بگذرم و خون خود را تقدیم پیشگاه اقدست کنم؛ هم چنان که امام حسین علیه السلام اجساد آغشته به خون یاران و عزیزانش، از کودک شیرخوار گرفته تا پیرمرد کهنسال با پیکرهای از هم گسسته و سرهای از تن بریده، همه را یکجا به پیشگاه اقدس پروردگار تقدیم نمود.

عید قربان، جشن شرافت
روز عید قربان، روز جشن شرف انسان هاست؛ یعنی روزی که انسان به شرف عالی ترین درک خود می رسد و در پرتو نور معرفت و شناسایی مبدأ اعلی، عملاً دنیا را فدای خدا کرده، «متاع قلیل» را با «نعیم مقیم» معاوضه می کند. روزی است که انسان با پیروی از ابراهیم علیه السلام و اسماعیل علیه السلام ، به جهانیان اعلام می دارد او حیوانی دوپا نیست که تنها همّ و غمّش خور و خواب و خشم و شهوت باشد، بلکه موجودی بسیار عالی و دارای استعدادی شگفت است و می تواند در دامن تربیت وحی و نبوت پیغمبران و مردان آسمانی، به جایی برسد که دل به خدای سبحان داده و در راه او از جان خود و عزیزترین کسانش نیز بگذرد. در روز عید قربان به منظور ارائه این استعداد شگرف روحی، شایسته است انسان جشن شرف بگیرد و ارزش بسیار عالی انسانیت را به جهانیان بنمایاند.

عید قربان، یکی از دو روز مخصوص در اسلام
اسلام هرگز برای حوادث و اتفاقات جزئی و بی اعتنا جشن نمی گیرد و زمینه را برای اسراف به وجود نمی آورد. خداوند بزرگ، تنها دو روز را روز تاریخی عالم اسلام معرفی کرده و موضوع احکام خاصی قرار داده است. این دو روز، عید مسلمانان هستند و مردم هم در آن، مراسم مخصوص انجام می دهند. یکی روز عید فطر که امت اسلامی در نتیجه تمرین یک ماهه خودداری از روزمرهّ گی و گرایش به حالات معنوی و مناجات شبانه با خدا، واجد ملکه تقوا و پرهیز از گناه شده اند و دیگری روز عید قربان. در هر دو عید، انسان در مسیر بندگی و اطاعت فرمان خدا افتاده، شرف خود را به دست می آورد و از افق زندگی حیوانی به طور بی نهایت بالا می رود. از این رو، جا دارد که جشن بگیرد و به سرورو شادی بپردازد.

قربانی چرا در منا؟
آوردن قربانی به منا و کشتن آن، باید در یک زمان و مکان، و به صورت پر صدا و جهان بین صورت گیرد تا جنبه اجتماعی و حیثیت مانور سیاسی اسلامی آن آشکار گردد. در این صورت، هم موضوع احیای سنت ابراهیم علیه السلام و تجلیل از خاطره توحیدی آن حضرت و ارائه یک نمونه عالی از انسان تکامل یافته در پرتو وحی و نبوت به شکل الهام بخش انجام می شود، و هم روز دهم ذیحجه به نام روز عید خون و تمرین جانبازی ملت اسلام در راه دفاع از حریم قرآن و مجسم نمودن روح مبارزه با ایادی ابلیس و جنگ با دنیای کفر و نفاق استعمار به جهانیان معرفی می گردد. بدین وسیله، جهانیان با گوشه هایی از اتحاد و وحدت مسلمانان و فداکاری و ایثارشان در راه دفاع از حق و حقیقت آشنا می شوند.

قربانی، همدوش کعبه
خداوند کعبه را که خانه محترم است و ماه محترم ذیحجه و قربانی و نشانه های آن را بر پا دارنده مردم قرار داده است. قربانی و نشانه های آن، همدوش کعبه و وسیله ای برای برپا بودن مردم و نگهداری جامعه بشر از فساد و تباهی است؛ یعنی همان گونه که کعبه عامل بقای امت اسلامی است و باید تا روز قیامت ثابت و باقی باشد و امت اسلامی آن را هسته مرکزی خود بدانند و با چرخیدن بر گرد آن، در مقابل بیگانگان با هم متحد شوند، موضوع قربانی هم به شکل همگانی، باید تا قیام قیامت باقی باشد تا هم روح تسلیم و اطاعت در مقابل فرمان خدا، و هم خشم ملت اسلام را در برابر متجاوزان برای دفاع از حریم قرآن نشان بدهد. این دو در کنار هم ضامن بقا، عزت و استقلال مسلمانان و برپا دارنده کاخ سعادت انسان ها به شمار می آیند.

از عبادتگاه تا قربانگاه
دین مقدس اسلام دین حق و آیین حیات است. از این رو، پیروان خود را به تمام تجهیزات حیاتی مجهز می کند. آنان را هم به مسجد دعوت می کند تا خدای تعالی را سجده کنند و هم به مسلخ دعوت می کند تا در راه بقای دوست، جان خود را فدا نمایند. دینی که داعیه خاتمیت و ابدیت دارد و می خواهد تا قیام قیامت باقی باشد، بی مسلخ و بی شمشیر، طعمه دیگران خواهد شد و از این راه، نام و نشانی از مسجد و پرستش حق باقی نخواهد ماند. اسلام این دو را در کنار یکدیگر می خواهد تا اعلام کند مسلمان واقعی در عین حال که اهل نماز و قهرمان میدان رکوع و سجود است، مرد جنگ و یکه تاز میدان جهاد و نبرد با دشمنان دین نیز می باشد. سجده های او در مقابل پروردگار، نشانه خضوع و خشوع اوست، و گردش شمشیرش در میدان جنگ،خبر از دل سختش در مقابل دشمنان دارد.

عید قربان، نمادی از وحدت
یکی از عوامل یکی شدن و ایجاد وحدت در میان مسلمانان جهان، به اندیشه آنان بودن و در غم و شادی آنان سهیم و شریک شدن است. قانون الهی حج، عامل تشکل و کنگره عظیم جهانی اسلام و جایگاه دیدن، شناختن و آگاهی یافتن از یکدیگر بوده، بدیهی است که مسئله نیازهای مالی و اقتصادی مسلمانان نیز از مهم ترین امور به شمار می آید. بنابراین، باید به وسیله منافع مادی، از جمله گوشت های قربانی به دیگر مسلمانان نیازمند توجه کرد تا مسلمانان مناطق دور افتاده بدانند که برادران و خواهرانشان در اقصی نقاط جهان، در اندیشه آنان بوده اند و درد و رنج آنها را احساس می کنند و خود را از هیچ مسلمانی در هر جای عالم جدا نمی دانند. اگر این گونه احکام اسلامی اجرا شود، در هیچ جای دنیا فقیر و نیازمندی باقی نمی ماند و همه آنها قدرتی عظیم و الهی در مقابل قدرت های شیطانی می شوند.

قربانی و تبلیغ اسلام
خداوند به مسلمانان دستور می دهد تا هم خود از گوشت قربانی بخورند و هم فقیران و نیازمندان را اطعام کنند. گوشت قربانی که به مصرف نیازمندان می رسد، در واقع نوعی تبلیغ دین اسلام است. این اطعام از شعائر اللّه و فرمان و دستور خداوند شمرده می شود. توجه نداشتن به هر جنبه از جنبه های حکم و اطعام نکردن و ندادن گوشت قربانی به مستمندان، سرپیچی از فرمان خداست. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «بی تردید خدای متعالی عید قربان و قربانی را برای این مقرر فرموده که نیازمندان و مستمندان از خوردن گوشت آن سیر شوند؛ پس آنان را اطعام کنید». با تقسیم گوشت قربانی در میان مستمندان و نیازمندان مسلمان، محبت اسلام را در قلوب آنها افزایش می دهیم و با اطعام نیازمندان غیر مسلمان، در حقیقت رأفت و همه جانبه بودن دین مبین اسلام را تبلیغ می کنیم.

کعبه و قربانگاه
کعبه به دور دوست گشتن و قربانگاه از خود گذشتن است. کعبه به گرد شمع یار چرخیدن و قربانگاه از غیر یار بریدن است. کعبه به معشوق پیوستن و قربانگاه از غیر گسستن است. کعبه به دور معبود گردیدن و قربانگاه نتیجه آن گشتن و قربان شدن است. کعبه مدرسه جان و روح گرفتن از جان آفرین و مرکز سازمان دهی و تشکل، و قربانگاه جبهه ابراز آن روح و جان و مانور آن تشکل و وحدت است. در کنار کعبه با خدا دمسازیم و در قربانگاه خود را فدای او می سازیم. کعبه جایگاه تمرکز و وحدت و قربانگاه نمایش قدرت و توان آن وحدت است. کعبه، پیمان ایمان و تسلیم، و قربانگاه، مصداق ثبوت این ایمان و وفای به این عهد و پیمان است. در کنار کعبه در حال ساختن با یاریم و در قربانگاه سوختن در پایش را به نمایش می گذاریم.

ترنم عشاق
در روز عید قربان، روز عشق و ایثار، نغمه توحید سر می دهیم و همگان، همه وجود خود را در کف نهاده، با دل و زبان، یکدل و یکپارچه زمزمه می کنیم و با ابراز عشق و ایمان به معبود عالمیان و اظهار تسلیم و اطاعت در پیشگاه او، غیر او و جز او را در مقابلش هیچ و پوچ می شماریم و با این اعتقاد و ایمان به آن همه نعمت های بی پایان الهی، شکر و سپاس می گوییم و بدین وسیله بینش صحیح خود را عرضه می داریم. با این قدردانی صحیح از مواهب و نعمت های مادی و معنوی، اعلام می کنیم که عمل و حرکتی به جز عمل صالح و حرکت عاقلانه و خدایی انجام نخواهیم داد و همه چیز را در برابر مقصود و مقصد پروردگار جهان، کوچک و او را بزرگ تر از هر وصف و شأن می دانیم؛ که: اللّه اکبر.
پایان پیام/