به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر مصباح در همایش روز جهانی فلسفه با اشاره به تفاوت خوددوستی و خودخواهی و اینکه حب به ذات امری طبیعی و تکریمی است، بیان داشت: حتی کسانی که به ظاهر اعمالی انجام می دهند که به نظر می رسد از خود گریزان هستند به نحوی می خواهند به خود بازگردند برای مثال کسی که خودکشی می کند رنجی که از زندگی می برد برایش مهم است و برای رهایی از رنج به دلیل اینکه خودش را دوست دارد اقدام به انجام چنین کاری می کند اگر چه ممکن است انتخاب احمقانه ای داشته باشد اما آنچه انگیزه برای انجام فعل می شود باز هم نوعی خوددوستی است.
وی تصریح کرد: خودخواهی با خوددوستی تفاوت دارد چرا که خودخواهی در مقابل دیگرخواهی و قربانی کردن ارزش های دیگران برای رسیدن به ارزش های فرد است.
مصباح ادامه داد: خوددوستی به دلیل طبیعی بودن قابلیت ارزش گذاری اخلاقی ندارد در عین حال نمی توان گفت که خوددوستی خوب است یا بد از سویی از حب به ذات حب کمال ناشی می شود و کسی که خودش را دوست دارد می خواهد مرتبه هستی اش بالاتر از آنچه که هست باشد اما برای اینکه به این هدف برسد ناگزیر است کار و راهی را انتخاب کند.
وی گفت: اینکه ما چه راهی را انتخاب کنیم بستگی دارد به اینکه برای توسعه وجودی خودمان چه راهی را تشخیص می دهیم یا توسعه وجودی خودمان را به چه چیزی می دانیم کسی که سراسر زندگیش را پول پرستی پر می کند تصورش این است که وقتی پولی به دست می آورد چیزی به وجودش اضافه می شود به همین دلیل نمی تواند حتی برای خودش خرج بکند زیرا احساس می کند با خرج کردن چیزی از وجودش جدا می شود.
دکتر مصباح افزود: هر چیزی که به عنوان کمال حقیقی تشخیص داده شود و راهی که برای رسیدن به آن انتخاب می شود به دنبال مطلوب انسان واقع می شود، تشخیص کاری به لحاظ اخلاقی که آیا حقیقتاً ارزشمند است یا نه به دو چیز بستگی دارد یکی اینکه کمال حقیقی خود را آیا درست تشخیص داده ایم و دیگری اینکه آیا راه درستی را برگزیده ایم یا نه.
وی به مقدمات انسان شناسی برای تعیین معیار ارزش اخلاقی تاکید کرد و اظهار داشت: تا پاسخ به سوالاتی چون انسان چیست، کمال انسان چیست و راه رسیدن به کمال کدام است داده نشود در حوزه فلسفه اخلاق معیار دقیقی ارایه نخواهیم داد و نمی توانیم اظهارنظر قطعی راجع به نیک و بد اعمال خود و دیگران داشته باشیم.
مصباح نمونه بارز مکاتب مختلف اخلاقی با پیش فرض های انسان شناسانه که انسان را در حد حیوانات انگاشته اند را مکتب کلبی دانست که در چنین مکتب های اخلاقی آرمان زندگی انسانی و سعادت نهایی در زندگی شبیه به طبیعت حیوانات است و بهترین زندگی از دیدگاه آنها این است که مانند یک سگ اسب و خوک زندگی کنند.
وی با یادآوری ارزش های اخلاقی همچون عدالت و راست گویی تصریح کرد: برخی قضاوت های ما بر اساس وجدان است که برخی موضوعات را به طور شهودی یا نزدیک به بدیهی تشخیص می دهند بنابراین برخی قضاوت های ما درست و مشترک است عموم ما سازگاری عدالت و راستگویی با کمال انسانی را درک می کنیم و آنها را نیک می شماریم اما در موضوعات ریز و افعال جزئی و در شرایط خاص و به ویژه در موارد تعارضات اخلاقی که قوانین کلی اخلاقی با یکدیگر تداخل پیدا می کنند در مقام عمل تشخیص اینکه کدام کار موجب کمال برتر ما است تفاوت دارد.
مصباح با ارائه این مقدمات دیدگاه اسلام در این زمینه را تشریح کرد و گفت: در اسلام خدای متعال به عنوان برترین مرتبه کمال هستی معرفی می شود و انسان موجودی است که می تواند در مراتب تغییر موضع بدهد و مرتبه وجودش تغییر کند.
وی دقیق ترین معیار برای تشخیص کمال انسان را نزدیک شدن به خدا دانست و خاطرنشان کرد: ممکن است هر معیار دیگری درصدی از خطا را داشته باشد مانند کسانی که علم، قدرت یا لذت را کمال حقیقی می دانند اما تعیین اینکه حقیقتاً هر کدام از اینها آیا در هر شرایطی به نفع ما است جواب دقیقی را در برندارد به همین دلیل خدای متعال که درجه مرتبه حضوری اش تغییر نمی کند دقیقترین معیار برای تشخیص ارزشمندی اخلاقی خواهد بود.
مصباح ادامه داد: لازمه نیات رسیدن به فضایل اخلاقی است کسی که از خودش هیچ وجودی قائل نیست تکبر داشتن برایش معنایی ندارد کبر، برای کسی است که خود را بزرگ می بیند در حالی که انسان کامل خود را عین ربط به خدا می داند و برای خودش هیچ بزرگی قائل نیست، ترس از غیرخدا نیز همینطور است، کسی که همه چیز را عین ربط به خدای متعال می بیند ترس از دیگران برایش معنی ندارد و منشعیت اثری وجودی و قدرتی برای غیرخدا قائل نیست.
پایان پیام/
نظر شما