عملیات ثامن الائمه، نقطه عطفی در انتقال راهبرد جنگ بود

خبرگزاری شبستان//اهواز

پس از تجاوز عراق در 31 شهریور 1359 و اشغال سریع بخش هایی از خاک ایران، خرمشهر مهم ترین شهر بندری ایران پس از40 روز مقاومت دلیرانه، به دست دشمن افتاد و دشمن در پی تلاش برای اشغال آبادان از طریق شرق کارون و شمال بهمن شیر بود که با این وضعیت آبادان در یک محاصره 330 درجه ای قرار می گرفت.

عراقی‌ها برای تصرف آبادان در 8 آبان 1359 در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمن شیر پل شناور نصب کرد و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود وارد آبادان شده بودند تا از این راه با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر شوند چرا که عبور از این قسمت آسان‌تر از عبور از رودخانه کارون در جنوب خرمشهر بود.

شناخت عراقی ها از توان نیروهای خودی در عقب راندن دشمن، به ویژه پس از ناکامی ارتش در عملیات های 3 آبان 1359 و 20 دی 1359، آنها را مطمئن کرده بودکه مورد تعرض جدید قرار نخواهند گرفت؛ دشمن می پنداشت اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود کرده است.

در واقع در پی دستور امام(ره) یکی از 4 عملیات بزرگ و برجسته تاریخ دفاع مقدس رقم خورد و این عملیات به منزله «نقطه عطف» و «حلقه واسط» برای انتقال استراتژی جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید بود.

سران نظامی امیدوار بودند با انجام عملیات ثامن الائمه(ع) تهدید احتمالی دشمن برای تصرف آبادان که عراق آن را به صورت اهرم فشاری علیه ایران در تبلیغات خود مورد استفاده قرار می داد، خنثی شود، از سوی دیگر، در این عملیات پس از پاکسازی شرق رودخانه کارون، نیروهای خودی از خطوط پدافندی آزاد شده و امکان به کارگیری آنها در مراحل بعدی آزاد سازی مناطق اشغالی فراهم می شد.

در مجموع به نظر می‌رسید، دشمن به دلیل برخورداری از نیروهای احتیاط و به ویژه امکان به کارگیری لشکرهای 5 مکانیزه و 9 زرهی تحت امر سپاه سوم، در موضع برتری قرار داشت، لیکن نیروهای خودی با توجه به شناخت دقیق از دشمن، ویژگی برتر عملیاتی، ترکیب جدید سپاه و ارتش که پیش از این هرگز در این سطح وجود نداشت و بهره‌برداری مناسب از زمین، از موقعیت بهتری برخوردار بودند.

افزون بر این، دشمن به لحاظ درک و باوری که از توان نیروهای خودی داشت، به طور نسبی در غافلگیری به سر می‌برد و این عوامل در مجموع می‌توانست دستیابی به پیروزی را برای نیروهای ایران آسان کند.

14 آبان ماه 1359 زمانی‌که فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر اینکه «حصر آبادان باید شکسته شود» خطاب به نیروهای مسلح صادر شد، کمتر از یک هفته از تلاش نیروهای عراقی برای تصرف آبادان می‌گذشت و این مسئله علاوه بر جنبه نظامی، جنبه شرعی نیز پیدا کرد و حیثیت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را از سه جنبه، نظامی، سیاسی و مذهبی به محک آزمون سپرد.

پس از برکناری بنی صدر از فرماندهی کل قوا، امکان همکاری مشترک سپاه و ارتش میسر شد، در وضعیت جدید سپاه مجدداً طرح خود را که کامل تر کرده بود به شورای عالی دفاع ارائه و آن را به تصویب رساند، به دنبال فرمان امام خمینی(ره) طرح‌های مشترک سپاه و ارتش برای شکست حصر آبادان شکل گرفت.

این طرح سرانجام در ساعت یک بامداد 5 مهر1360 با نام عملیات ثامن الائمه(ع) و با رمز «نصر من الله و فتح القریب» در سه محور دارخوین، فیاضیه و جاده آبادان - ماهشهر به اجرا درآمد؛ در این عملیات 16 گردان از سپاه، 13 گردان از ارتش و یک گردان از ژاندارمری به مصاف حدود 30 گردان دشمن رفتند که تا ساعت 14ضمن شکستن محاصره آبادان، دو جاده مهم آبادان - اهواز و آبادان - ماهشهر را آزاد کردند.

در این میان، محور دارخوین و فیاضیه با هدف تصرف و تأمین پل‌های حفار و قصبه دارای اهمیت بیشتری بودند و در صورت برخورداری نیروهای خودی از سرعت عمل، امکان انهدام و اسارت بسیاری از افراد دشمن در این محور وجود داشت.

مقاومت اولیه نیروهای عراقی در برخی از محورها و به ویژه تداوم آن در منطقه پل حفار، نشان دهنده هوشیاری نسبی دشمن بود ولی شناخت نادرست فرماندهان نظامی عراق نسبت به توان نیروهای خودی که بر مبنای برآوردهای عملیات ناکام پیشین ایجاد شده بود، سبب شد در برابر حمله نیروهای ایرانی واکنش مناسبی نشان ندهند.

در یک مورد که نیروهای دشمن از "بهمن شیر" عبور کردند و وارد جزیره آبادان شدند، بسیج توده ای مردم و شرافت نظامی عده ای از نظامیان ما حماسه آفرید و عراقی ها را در جایی که واقعاً بیرون کردن دشمن از آنجا بسیار دشوار بود، در هم کوبیدند.

عده ای را کشته و تار و مار کردند و عده ای را به داخل رودخانه انداختند و برخی نیز که توانستند، فرار کردند، عامل اصلی در حفاظت از آبادان همان فرمان امام(ره) بود و داغی که از سقوط نیمی از خونین شهر در دل برادران وجود داشت.

در عملیات ثامن الائمه نیروهای اسلام با رعایت اصل غافلگیری کامل و پس از گسترش روی خط، به طور ناگهانی بر مواضع مقدم دشمن هجوم برده و خاکریزهای اولیه دشمن را بدون زد و خورد اشغال کردند.

با سپری شدن تاریکی، نیروهای هوایی طرفین وارد کارزار شده و هلیکوپترها نیز به پرواز در آمدند و پشتیبانی آتش های توپخانه هر دو طرف با شدت هر چه تمامتر به مرحله اجرا در آمد، دشمن نیروهای احتیاط خود را در منطقه شمال محور ماهشهر آبادان وارد عمل کرد.

ایثار و از خودگذشتگی رزمندگان میهن اسلامی با وجود گرمای شدید، مقاومت سرسختانه دشمن را در هم شکست و بعد از 42 ساعت تلاش مداوم لشگر 77 خراسان و رزمندگان سپاه و نیروهای مردمی، عملیات با موفقیت کامل به پایان رسید و نیروهای دشمن در منطقه عملیاتی خسارات سنگینی را متحمل شدند و جزیره آبادان از محاصره آنان خارج شد.

گستردگی محورهای تهاجم و عقب‌ماندگی دشمن سبب شد تا نیروهای خودی با به دست گرفتن ابتکار عمل و ادامه پیشروی در محورهای مختلف، دشمن را تحت فشار قرار دهند و از سوی دیگر، در پی تغییر وضعیت میدان نبرد، فرماندهی نیروهای عراق تلاش می‌کرد تا تاریک شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد.

دشمن قصد داشت با تقویت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ کند و پس از آن، با نصب پل روی رودخانه کارون، نیروهای محاصره شده را نجات دهد و سپس با استقرار در منطقه غرب رودخانه کارون از ادامه پیشروی نیروهای ایرانی جلوگیری کند؛ در این عملیات علاوه بر آزادسازی منطقه اشغالی در شرق رودخانه، بخش وسیعی از نیروهای خودی آزاد و برای عملیات بعدی آماده شدند.

رزمندگان اسلام شبانه سلاح بر دوش، پیاده و سواره به منطقه شتافتند و با جانبازی و فداکاری بسیار، چنان مقاومتی از خود نشان دادند که دلاوری ها و شجاعت های آنان در این منطقه به نام «حماسه ذوالفقاری» به عنوان برگ زرینی در تاریخ دوران دفاع مقدس به ثبت رسید.

نتایج عملیات ثامن الائمه: 

تصرف ساحل شرقی رودخانه کارون، آزاد سازی 150 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی شامل 2جاده استراتژیک اهواز- آبادان و ماهشهر- آبادان و خروج شهر آبادان از محاصره، اسارت یکهزار و 800 نفر از نیروهای دشمن، کشته و زخمی شدن بیش از 3 هزار نفر از نیروهای عراقی و انهدام 90 دستگاه تانک و نفربر، به غنیمت گرفتن100دستگاه تانک و 60 دستگاه نفربر، 3 دستگاه لودر و 150دستگاه خودرو و انهدام 3 فروند هواپیما و یک فروند هلی کوپتر دشمن از پیامدهای این عملیات بود؛ صدام پس از این شکست 7نفر از فرماندهان خود را تیرباران کرد.

عملیات ثامن‌الائمه(ع) در شرایطی اجرا شد که دشمنان در رسانه‌های خارجی تبلیغات نامطلوبی بر علیه ایران داشتند ولی این امر موجب نشد تا رزمندگان اسلام و فرماندهان از موضع خود عقب بکشند. از 5 مهر 1360 عملیات ثامن‌الائمه(ع) را با هدف شکست حصر آبادان آغاز کردند و پس از 48 ساعت توانستند آبادان را از محاصره درآورند.

یکی از زیباترین صحنه های بعد از عملیات ثامن الائمه که در نوع خود بی نظیر است، رژه اسرای عراقی از مقابل امیر سرلشکر ظهیرنژاد، فرمانده نیروی زمینی ارتش می باشد که با احترامات نظامی به اجرا در آمد؛ با توجه به نقش شجاعانه لشکر 77 پیاده با تصویب شورای عالی دفاع در تاریخ 11 مهر 1360، به لشکر پیروز خراسان تغییر نام داد.

پاسخ امام خمینی(ره) به تلگرام فرماندهان در خصوص شکستن حصر آبادان؛

بسم الله الرحمن الرحیم

تیمسار سرتیپ فلاحی، تیمسار سرتیپ ظهیر نژاد و جناب آقای محسن رضایی ایدهم الله تعالی.

تلگراف شما در خصوص فتحی بزرگ که خداوند تعالی نصیب ارتش و نیروی هوایی و هوانیروز و سپاه پاسداران و بسیج و ژاندارمری و فداییان اسلام و سایر نیروهای مردمی فرموده و محاصره آبادان به طور کامل شکسته شده است، واصل گردید.

این جانب این پیروزی بزرگ را به فرماندهان تمامی نیروهای مسلح و به سربازان ارجمند و سپاهان نیرومند تبریک می گویم و امید است این سرافرازی ها را که برای اسلام و میهن فراهم می کنند، منظور نظر مبارک ولی الله الاعظم بقیةالله (ارواحنا له الفدا) باشد و آخرین پیروزمندی را که بیرون راندن نیروهای متجاوز کافر از سرزمین میهن مان است، ملت شریف ایران بزودی مشاهده کند.

این جانب به اسم ملت بزرگ ایران از رزمندگان دلیر ارتش و سپاه و دیگر قوای مسلح (ایدهم الله تعالی) تقدیر و تشکر می کنم و از خداوند متعال توفیق نصرت و عظمت اسلام و مسلمین و به خصوص نیروهای مسلح اسلامی را خواستار است.

والسلام علیکم
روح الله الموسوی الخمینی

مقام معظم رهبری در مورد تأثیر سخنان امام(ره) در نجات آبادان چنین فرمودند:

«آبادان در معرض حمله و خطر بود، مثل خونین شهر، منتهی همین تأکید امام که تکلیف شرعی کردند که مبادا آبادان سقوط بکند، نیروهای رزمنده را که در آنجا بود، تقویت کردند، البته در آبادان سپاه آن روز برتر از ارتش بود.

بعداً ارتش هم در آبادان مستقر شد و در یک مورد که نیروهای دشمن از بهمنشیر عبور کردند و وارد جزیره آبادان شدند، بسیج توده ای مردم و شرافت نظامی عده ای از نظامیان ما حماسه آفرید و عراقی ها را در جایی که واقعاً بیرون کردن دشمن از آن جا بسیار دشوار بود، کوبیدند.

عده ای را کشته و تار و مار کردند و عده ای را به داخل رودخانه انداختند و عده ای هم که توانستند، فرار کردند. عامل اصلی در حفاظت از آبادان همان فرمان امام بود و داغی که از سقوط نیمی از خونین شهر در دل برادران وجود داشت».

پیامدهای شکسته شدن محاصره آبادان

موفقیت عملیات ثامن الائمه(ع) در ابعاد مختلف پیامدهایی به همراه داشت که می توان آن را در دو محور عمده، داخلی و خارجی ارزیابی کرد.

الف- پیامدهای داخلی

1-با انجام موفقیت آمیز اولین عملیات وسیع ایران در جبهه ها، روحیه نیروهای رزمنده تقویت و توانمندانه تر از پیش به نبرد با دشمن پرداختند.

2-از نظر سیاسی وضعیت سیاسی کشور منسجم تر شد و کمتر از یک هفته بعد از این عملیات، مردم با شرکت در سومین انتخابات ریاست جمهوری، حضرت آیت الله خامنه ای را به ریاست جمهوری برگزیدند که این امر منجر به موفقیت بیشتر در سیاست های خارجی نظام نیز گردید.

3-با تثبیت دولت اسلامی و وحدت نظر مسئولان نظام، موضع گیری های قاطعانه و به موقعی در قبال مسائل خارجی انجام گرفت.

ب: پیامدهای خارجی

مهم ترین پیامد خارجی این عملیات تشکیل شورای همکاری خلیج فارس توسط کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، به منظور جلوگیری از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامی و یاری رساندن به رژیم متجاوز عراق بود، همچنین تحرکات نظامی امریکا در خلیج فارس به منظور اعمال فشار بر ایران و حمایت از کشورهای منطقه بیشتر شد.

آمریکا با اعزام ناوگان نظامی خود در خاورمیانه و آب های دریای عمان، مانورهایی انجام داد و تهاجم تبلیغی گسترده ای را علیه ایران آغاز کرد و با نشر اکاذیب و شایعات، وحشت بی مورد رژیم های منطقه را از ایران بیشتر کرد.

پایان پیام/